فقه مرحوم آیت الله العظمی صانعی، فقهی قرآن محور بود

به گزارش ایلنا از قم، حجت الاسلام والمسلمین «محمدکاظم تقوی» یکی از شاگردان حضرت آیت الله العظمی صانعی و مدیر تحقیقات موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) در مراسم رونمایی دو اثر مرحوم حضرت آیت الله صانعی (کتابهای «ملحق العروه الوثقی» و «المکاسب المحرمه») گفت: این مرجع عالی‌قدر به دو عنصر زمان و مکان در فقه که مورد تاکید حضرت امام بود توجه ویژه داشتند و فقهشان فقهی قرآن محور بود.

وی با اشاره به اثر جدید الانتشار «ملحق العروه» آیت الله العظمی صانعی افزود: ایشان در این اثر ۴۸۶ تعلیقه نوشته اند و به ویژه در دو مبحث ربا و القضاء، نوآوری‌های مخصوص به خود را دارند.

حجت الاسلام تقوی ادامه داد: کتاب القضاء با ۲۴۸ تعلیقه بیشترین میزان تعلیقه را به خود اختصاص داده و در آن شاهد نگاه دقیق و نو آیت الله العظمی صانعی به مباحث هستیم.

وی تصریح کرد: تعلیقات ایشان در کتاب القضاء در واقع، یک فقه استدلالی در این باب است. ایشان در این مبحث به عموم مسائل اساسی و مبنایی قضاء مانند شرطیت اجتهاد، شرطیت رجولیت و شرطیت ایمان پرداخته و ضمن بحث تفصیلی نظر جدید خود را ارائه کرده اند.

وی پاسخگویی تفصیلی به پرسش‌ها و استفتائات را یکی از ویژگی‌های این مرجع تقلید دانست و افزود: آیت الله العظمی صانعی در تعلیقه شماره ۴۸ از مبحث ربا مسئله را در ۲۸ صفحه بررسی کرده و در نهایت به ارائه پاسخ خود می‌پردازند. و اقوال و نظرات و استدلال برای فتوای مختار را بیان و سپس فتوا داده‌اند.

حجت الاسلام تقوی ادامه داد: سبک ایشان در پاسخگویی به استفتائات مردم نیز سبکی خاص بود که در سه جلد مجمع المسائل و دو جلد استفتائات قضائی که از این مرجع عالی قدر به یادگار مانده قابل مشاهده است.ایشان متمایز از روش رایج، پرسش ها را به صورت تفصیلی پاسخ می‌گفتند. مبانی استدلالی آن پاسخ را نیز برای پرسشگر بیان می‌کردند که این نشان دهنده نگاه احترام آمیز ایشان به مخاطبان است.

وی توجه آیت الله العظمی صانعی به قرآن در بیان فتوا را یکی از ویژگی‌های بارز این فقیه نواندیش دانست و گفت: فقه ایشان قرآن محور بود.

مدیر تحقیقات موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) به فاصله نگرفتن این مرجع فقید از درس و بحث‌های حوزوی در دوران تصدی دادستانی کل کشور اشاره کرد و افزود: همان زمان نگاه ایشان به فقه، نگاه به فقه زندگی است. سعی می کردند از حضرت امام استفتائات فنی و کاربردی داشته باشند.

حجت الاسلام تقوی توجه به «سهله و سمحه بودن شریعت» از نگاه آیت الله العظمی صانعی را یکی از ویژگی‌های فقهی این مرجع عالی قدر دانست و گفت: ایشان قاعده لاحرج را یک انفتاح و تسهیل در شریعت دانسته و به دنبال باز کردن گره زندگی متدینان بودند. این نگاه در سراسر کتاب جدید الانتشار مکاسب ایشان نیز دیده می شود.

وی افزود: آیت الله العظمی صانعی در طول نیم قرن زندگی علمی خود، هیچگاه دست از تحقیق و بررسی و پژوهش برنداشتند و دو قلمی که از ایشان منتشر شده، یادگار دو دهه آخر زندگی این فقیه بزرگوار است. ایشان حتی در زمانی که با آن اتفاقات تاسف بار، از خانه و محل تدریس خود یعنی مدرسه فیضیه جدا شدند، در بیت و دفترشان تدریس و پژوهش را ادامه دادند.

مدیر تحقیقات موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) تصریح کرد: این پرسش مطرح است که آیا فقهی که گذشتگان ما با توجه به شرایط آن زمان استنباط کرده‌اند با وضعیت و شرایط امروز منطبق است؟ جواب این پرسش برای بسیاری از پژوهشگران مشخص است.

وی ادامه داد: حضرت امام در منشور روحانیت نیز نظر خود را مطرح کردند و گفتند که زمان و مکان دو عنصر تعیین کننده در اجتهاد است. مساله ای که در قدیم دارای حکمی بوده است، به ظاهر همان مساله در روابط حاکم بر سیاست و اقتصاد و اجتماع یک نظام ممکن است حکم جدید پیدا کند. یعنی با شناخت دقیق روابط سیاسی و اجتماعی و اقتصادی، همان موضوع اول که از نظر ظاهر با قدیم فرق نکرده، در واقع موضوع جدیدی شده و قهرا حکم جدید می طلبد.

حجت الاسلام تقوی گفت: مجتهد باید به زمان و مکان خود احاطه کامل داشته باشد تا بتواند موضوعات را به خوبی از هم تشخیص دهد و در گذشته نماند و به گمان بنده حضرت آیت الله العظمی صانعی با همین احاطه به کتاب و سنت و ادله نگریست و فقه او با این نگاه و با فهم عقلی و عقلائی به دست آمد و به عنوان یک میراث ارزشمند برای جامعه اسلامی ماند.

گفتنی است دو اثر «ملحق العروه الوثقی» و «المکاسب المحرمه» مرحوم حضرت آیت الله العظمی صانعی توسط موسسه فقه الثقلین منتشر شده است.