درس «فقه فناوری های نوین» در سال جدید تحصیلی آغاز شد

ایلنا: نخستین جلسۀ درس «فقه فناوری‌های نوین» در سال تحصیلی جدید به مقدّماتی در باب سهم فقه در تأسیس و توسعۀ زندگی اسلامی و ایرانی در روزگار کنونی اختصاص یافت.

به گزارش خبرگزاری ایلنا، «فقه فناوریهای نوین» عنوان یکی از حلقه‌های دروس حوزوی تشکیل شده در قم است که همزمان با آغاز سال تحصیلی جدید، مجدداً تشکیل و سی‌وسومین جلسۀ پیاپی آن برگزار شد.

حجت الإسلام و المسلمین استاد حمید شهریاری که در سال تحصیلی گذشته این سلسله جلسات درسی را به موضوع‌شناسی فنّی و فقهی فناوریهای نوین و مسائل بنیادی‌تری مانند " حسن و قبح " این فناوری‌ها اختصاص داده بود، مباحثسال تحصیلی جدید را با بحثی فقهی پیرامون «حریم خصوصی در فناوریهای اطلاعات و ارتباطات» پی گرفته است.

مباحثمقدماتی اولین جلسه در سال جدید، پیش از ورود به بحثپیرامون حریم خصوصی، موضوعی مقدّماتی بود که به سهم فقه و فقهاء در تأسیس سبک زندگی اسلامی و ایرانی اختصاص داشت.

مدرس «فقه فناوری‌های نوین» در این باره با برشمردن مصادیقی از تلاش فقهای متقدّم برای استخراج احکام انواع مسائل و مستحدثات زمانۀ آنها بر تجدید برخی از این نیازها تأکید کرد و افزود: «فناوری، حیات انسانها را در اجتماع کنونی دچار تغییراتی بنیادین کرده و بر روی زندگی بشر و سبک زندگی او تأثیرات متقابل مثبت و منفی داشته است. این تأثیرات بسته به مقدار و چگونگی استفاده ما متغیر بوده است. گاهی نیز کاربرد و استفاده ما تعیین کننده نبوده بلکه ما خواسته یا ناخواسته در معرض فناوری قرار گرفته‌ایم.

وی اظهارداشت: فناوری در عرصه‌های مختلف، سبک زندگی ما را تغییر داده است از آن جمله می‌توان به عرصه‌های کشاورزی، صنعت، جنگ، حمل و نقل، اطلاعات، سلامت و ارتباطات اشاره کرد. فناوری گاهی در عوامل اجتماعی دیگری تأثیر گذاشته که آنها هم بر سبک زندگی ما تأثیر دارند. مثل تولیدات رسانه که در حال حاضر با سهولت بیشتری به دست ما می‌رسد و خود این امر موجب تغییرات گسترده در سبک زندگی ما شده است.»

حجت الاسلام و المسلمین شهریاری در ادامۀ این جلسه با ذکر اینکه «فقه در باب رفتارهای اختیاری انسان بحثمی‌کند» به طرح این سئوال پرداخت که «حالا سهم فقهاء در ارزش‌گذاری شئون زندگی جدید چیست؟ و حوزه‌ها چگونه می‌توانند برای زیستن مؤمنانه در دنیای جدید به تعیین و باب‌بندی رفتارها، مناسبات و ویژگی‌های زندگی‌های نو دست بزنند و اقسام احکام پنج گانۀ واجب، مستحب، حرام، مباح و مکروه را متناسب با موضوعات روز صادر کنند.»؟

این محقق و پژوهشگر علوم اسلامی افزود: حجم آراء و فتاوای مبتنی بر این موضوعات جدید و عمدتاً تکنولوژیک، تناسبی با توسعه و گسترش این فناوری‌ها ندارد و تولیدات فقهی ما در برخی از این زمینه‌های جدید، ورود نکرده است. لذا ممکن است گاهی هم قوانین مرتبط با این حوزه‌های جدید بدون التفات حداکثری و موضوع شناسی همه جانبۀ فقهی و اخلاقی، تدوین شوند.

وی تأکید کرد: وقتی مرحوم علامه حلّی ۷۰۰ سال پیش در کتاب قواعد خود به اقسام اجاره می‌پردازند، شایع‌ترین اقسام مسائل روزگار ایشان عبارتند از: اجیر کردن انسان برای کاری، اجاره ملک و زمین و سوم اجاره چهارپایان و فروع ذیل هر یک از اینها. معلوم است که اجیر کردن فردی برای شیر دادن فرزند یا برخی مسائل چهارپایان درروزگار ما مصداقی ندارند یا باید بازتعریف شوند. لذا روشن است که صرفاً با احکام و دستورات فقهی روزگار ایشان نمی‌توان تمام شئون جامعه امروز را مدیریت کرد و سبک زندگی اسلامی متناسب با نیازهای امروز را شکل داد.

استاد حوزه و دانشگاه در نتیجه‌گیری بحثخود با تأکید بر دو نکته در تلاش محققان حوزه برای استنتاج احکام مبتلابه زندگی در جوامع نوین، افزود: اولاً فروع ذکر شده در متون متقدم فقه برای تشریح احکام و مسائل امروز ما لازمند ولی کافی نیستند، ثانیاً موضوع شناسی زندگی جدید، یک اصل اساسی در استخراج احکام مبتنی بر وحی و سنت معصومین علیه السلام است و برای تدوین سبک زندگی ایرانی اسلامی در زمان حاضر نیازمند شناخت زمان خود هستیم، شناخت اموری که در جریانند و سبک زندگی جامعه کنونی ما را شکل می‌دهند.

لازم به ذکر است، درس «فقه فناوریهای نوین» که در سال تحصیلی پیش رو به فقه فناوریهای اطلاعات و ارتباطات اختصاص دارد، ساعت ۸ صبح دوشنبه‌ها در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در شهر مقدس قم با حضور طلاب و محققان حوزه و سایر علاقه‌مندان برگزار می‌شود.