با متاورس رقابت‌های پیچیده‌تری در جهان و بازار سرمایه شکل می‌گیرد

اگر چند سال پیش به ما گفته می شد که در سالهای آینده می توانیم به صورت غیرمتمرکز در یک رویدادجهانی حاضر شویم، در یک کشور خارجی به گردش برویم و یا کیلومترها دورتر از محل سکونت مان و تنها با زدن یک عینک در محل کارمان حاضر شویم، شخص گوینده را به متوهم بودن متهم می کردیم. اما اینها واقعیات دنیای آینده هستند که با پیشرفت های صورت گرفته در فضای کارنسی و متاورس به ما عرضه خواهند شد. فضایی که همین حالا هم در بیشتر بازی های دنیای دیجیتال و یا فیلم ها و کارتون ها، در حال خودنمایی برای مخاطب است. با "رضا نامی"، نائب رئیس انجمن تولیدکنندگان نرم افزار تلفن همراه اتاق ایران در رابطه با ورود شرکت ها و کشورهای جهان به این فضا و نحوه حضور و سرمایه گذاری در فضای بلاکچین و متاورس گفت و گویی انجام داده ایم.

 **فضای متاورس، فضایی است که بسیاری از  شرکت های بزرگ حوزه فناوری مانند فیس بوک و گوگل و حتی کمپانی هایی  مانند آدیداس به  دنبال حضور در این فضا هستند. اینطور گفته می شود که روند فعالیت های حوزه متاورس، آینده جهان را ترسیم می کند. درک این موضوع در فضای فعلی به چه صورت است؟

ما همین حالا هم در حال درک فضای متاورس در فضای اطراف مان هستیم. ما این فضا را به صورت محدود در یکسری از بازی ها مشاهده می کنیم. به این شکل که با عینک واقعیت مجازی وارد این بازی ها می شویم و فضای باورپذیری را تجربه می کنیم. برهمین اساس هم معتقدم که در آینده نه چندان دور متاورس تلفیقی از فضای مجازی و فضای واقعی و اقتصاد Virtual ما خواهد بود. یعنی ما فراتر از اقتصاد دیجیتال فعالیت خواهیم کرد. تلفیقی از این سه موضوع  است که جهان آینده ما را ترسیم می کند. البته در حال حاضر ما در فضای متاورس با محدودیت هایی از جنس سرمایه گذاری هم مواجه هستیم؛ یعنی سرمایه گذاری های صورت گرفته متناسب با برآیند کار نیست. شرکت ها و کمپانی هایی  مانند گوگل و فیس بوک که در این فضا سرمایه گذاری می کنند هم عموما شرکت هایی هستند که بر روی آینده سرمایه گذاری می کنند و کار را فراتر از یکسری شرکت و مجموعه کوچک و دولت ها رقم زده اند. البته همین فراگیر نبودن سرمایه گذاری در فضای متاورس موجب کاهش رشد سرعت این فضا هم شده است.

**یعنی با افزایش سرمایه گذاری در حوزه متاورس ما شاهد فراگیر شدن استفاده از این فضا در جهان خواهیم بود؟

می تواند کمک کننده باشد. البته ما با چالش دیگری هم در این فضا مواجه هستیم. محدودیت در ارائه خدمات تکنولوژیک، مشکل دیگر ما است. یعنی تکنولوژی ما پا به پای کانسپت متاورس مان رشد نکرده و در حالی که یکسری از کمپانی ها در حال سرمایه گذاری های هنگفت در این فضا هستند اما هنوز تا رسیدن به جایگاه متناسب این حوزه فاصله بسیار زیادی وجود دارد. در حال حاضر، ما تنها بخش کوچکی از فضای متاورسی را در بازی های کامپیوتری میبینیم. البته نقل و انتقال پول و المان های فضای ویرچوال که در NFT ها دنبال می شود، نیز بخش دیگری از فعالیت در حوزه متاورس است، اما این دسته از تحرکات به هیچ وجه همگام و هم اندازه با نیازهای ما برای حضور در این فضا نیست. برد با کمپانی و شرکت هایی است که از همین حالا برای حضور در آینده برنامه ریزی می کنند. کمپانی مانند آدیداس که علاوه بر گوگل و فیس بوک سرمایه گذاری‌هایی در فضای متاورس انجام داده است؛ گروه هدف برند آدیداس برای فروش محصولاتش جوانانی  هستند که به طور معمول فعال ترین قشر سِنی حاضر در فضای متاورس محسوب می شوند.

**زمان موردنیاز برای فراگیر شدن فضای متاورس در جهان چندسال خواهد بود؟ بسیاری از بازارهای مالی هم به سمت فعالیت در بازارهای چندبعدی حرکت کرده اند.

پیش بینی زمان فراگیر شدن متاورس کار دشواری است. اما می‌توانیم مروری داشته باشیم برگذشته و مسیر اولین ارز دیجیتال.در سال 2008 که White Paper  بیت کوین منتشر شد هیچ ارزشی نداشت و صرفآ یک گفتمان فلسفی در لوای راه اندازی این ارز دیجیتال برای غیرمتمرکز کردن دنیا درمیان تعداد انگشت شماری از نخبگان به وجود آمد.

اما در این میان برای ورود عامه مردم به این فضا، نیازمند فرهنگ سازی بودیم. آنها باید درگیر میشدند و احساس میکردند که  در این سرمایه‌گذاری نفعی برایشان وجود دارد و سرمایه گذاری‌هایشان بی ثمر نیست. این امر با رشد میزان سرمایه گذاری در ارزهای دیجیتال صورت پذیرفت. مثلا اگرشخصی در سال 2016  حدود ۲۰۰ دلار بیتکویین خریداری کرده باشد این ارز در فضای فعلی به بیش از۱۰  هزار دلار افزایش یافته است. این نرخ رشد سرمایه باعث جلب توجه سرمایه گذاران به بلاکچین و ارزهای دیجیتال گردید و گفتمان کریپتو کارنسی شکل گرفت و حالا مفاهیمی چون بلاکچین و کیف پول الکترونیکی به امری بدیهی برای مردم تبدیل گشته است. درفضای متاورس نیز همین مسیر طی خواهد شد ولی با سرعت بسیار بیشتر و در زمان بسیار کوتاه‌تر. البته باید اشاره کرد تا رسیدن به زمان فراگیری متاورس هنوز بینهایت فرصت و امکان جدید بر بستر بلاکچین عملیاتی خواهد گردید مانند توکنایز کردن املاک و مستقلات.

** این امکان در فضای متاورس وجود دارد؟

بله وجود دارد. یکی از موضوعاتی مهم بحث  فروش املاک و مستغلات در فضای متاورس است. پیش از این اگر کسی می خواست در منطقه جردن تهران ملکی را داشته باشد باید 50 میلیارد تومان هزینه خرید آن می کرد اما در فضای بلاکچین و متاورس این رقم تبدیل به یک بلاک  می شود و هزاران نفر می توانند با یکدیگر سهیم شوند و هر یک به اندازه سرمایه ای که دارند بخشی از آن بلاک را بخرند و از حاشیه سود آن برخوردار شوند.

** همین تغییر شاید برای خیلی از افراد ملموس نباشد. اینکه در فضای متاورس ملکی را خریداری کنیم یا در یک گردهمایی یا جلسه کاری حضور داشته باشیم

ما میتوانیم از سکانس های فیلم ماتریکس برای درک بهتر فضای متاورس استفاده کنیم. در این فیلم آدم ها در یک دنیای غیرواقعی فعالیت می کردند اما در عین حال دنیای شان واقعی بود. یعنی اگر به یکی از شخصیت‌های این فیلم گفته می شد که تو در یک محیط صفر و یک قرار داری آن را باور نمی کرد چرا که تمام زندگی او در آن جهان بود. اما در فضای فعلی جهان و با وقایعی چون همه گیری کرونا که لایف استایل تحصیل و کار از راه دور با  سرعت بسیار زیادی فراگیر شد، مردم تجربه مختصری از فضایی چون متاورس دارند. مثلا فرض کنید شما صبح در تهران از خواب بیدار می شوید و باید خود را برای یک روز کاری در کمپانی در فرانسه آماده کنید. حوصله  آماده شدن برای حضور در محل کار خود را ندارید اما می توانید پس از زدن عینک واقعیت افزوده، آواتار خودتان را انتخاب کنید که دوست دارید چه لباسی را به تن داشته باشید و یا مدل مویتان به چه صورتی باشد. حتی در آینده می توانید حس های دیگری چون بوی ادکلن و یا موارد دیگر را نیز در زمره قابلیت های این فضا داشته باشید. اما چه زمانی ما شاهد عمومیت پیدا کردن حضور در فضای متاورس خواهیم بود؟ زمانیکه سرعت اینترنت جهانی ما افزایش پیدا کند.  ما احتیاج به اینترنت پرسرعت با حجم بالا داریم. به همین دلیل هم کمپانی هایی مانند فیس بوک یا اسپیس ایکس  برای تسریع در فعالیت اینترنت جهانی و ماهواره ای تلاش می کنند. این شرکت ها به دنبال بهبود ترافیک اینترنت امروز جهان نیستند بلکه می خواهند جایگاه خود را از اینترنت جهان آینده مشخص کنند.

**بنابراین رقابت فشرده ای در راه است؟

بله همینطور است. همین حالا هم یکی از جنگ های پنهان بلوک شرق و غرب در رابطه با اینترنت 5G و یا پرسرعت است. جنگی که با هوواوی راه افتاد نیز برهمین اساس بود. کشورهای غربی خواهان حذف چین و روسیه از این رقابت هستند. در فضای طراحی شده متاورسی، کمپانی‌ها به صورت قدم به قدم برای مردم فرهنگ سازی می‌کنند و این فرهنگ سازی با برگزاری میتینگ‌های متاورسی آغاز شده است و با هدف کسب درآمد، به فضای گیم ها رسیده است. کمپانی ها در حال پیشبرد فضای متاورس به سمت فضای کاربردی هستند. مثلا شما می‌توانید با زدن عینکی مخصوص آبشار نیگارا را ببینید و از دیدن آن مانند یک فضای کاملا عادی و طبیعی لذت ببرید و یا به فروشکاه H&M سر بزنید و خرید کنید.

**در این صورت روابط انسانی نیز دچار چالش و دگرگونی هایی می شود؟

روابط انسانی به شکل دیگری ادامه مسیر می دهد. البته تغییر سبک زندگی جوامع که متاثر از تکنولوژی‌هایی مانند اینترنت بلاکچین و یا متاورس هستند موضوعاتی نیستند که ما یک شبه با آنها مواجه شده باشیم. مثلا  اِلوین تافلر بیش از سی سال پیش در کتابی تحت عنوان "موج سوم" در مورد سپهر دانش و تکنولوژی در جهان آینده مباحثی را مطرح کرده بود که شاید مانند نوسترداموس در حال پیش بینی وقایعی بود که حالا در حال به وقوع پیوستن هستند. توصیفات این کتاب در مورد شهرهای آینده یا روابط انسانی و کسب و کارها به صورتی است که همین فضای فعلی را در قالب یک گفتمان مطرح می کند.

** به عملکرد کمپانی های بزرگ در فضای متاورس اشاره کردید، فعالیت شرکت های کوچک و متوسط در این فضا چقدر امکانپذیر است؟

اکثر شرکت های کوچک و متوسط قدرت سرمایه گذاری در این فضا را ندارد. در حال حاضر تعدادی از کمپانی‌های بزرگ و دولت ها با همان نگاه آینده نگری مشغول سرمایه گذاری در فضای متاورس هستند. چرا که می‌دانند در 10 تا 15 سال آینده، این فضا ترند نخست جهانی است و اگر حالا در این فضا سرمایه گذاری نکنند هم در فرهنگ سازی و هم مارکت جایگاهشان را از دست می دهند.

**یکی از مشکلات فعلی فضای بلاکچین و متاورس اعمال سیاست های دولت ها است. اخیرا با سیاست های فدرال رزرو آمریکا، بازار ارزهای دیجیتال با ریزش هایی همراه بود. آیا سیاست های او می تواند فضای متاورس را هم از حرکت به سمت آینده بازدارد یا حداقل در روند فعالیت آن خللی ایجاد کند؟

مهمترین هدف فدرال رزرو این است که دلار همچنان ارز مرجع و برتر دنیا باقی بماند. کل مارکت کارنسی ارز دیجیتال دنیا در  حدود دوهزار میلیارد دلار است که این رقم به هیچ وجه قابل قیاس با کل دلاری که در بازار وجود دارد ، نیست. یعنی  فدرال رزرو هر زمان که اراده کند با یک پول پاشی می‌تواند کل مارکت کارنسی را تحت تاثیر قرار دهد.البته معتقدم که این دخالت ها ممکن است در کوتاه مدت بر سرعت و میزان سرمایه گذاری درمتاورس موثر باشد نه بیشتر.

** کدام یک از کشورها با درک جهان آینده، در فضای متاورس سرمایه گذاری کرده اند؟

در حال حاضرکشورها کمتر به اظهار نظرپیرامون متاورس پرداخته‌اند کمپانی های بزرگ بین المللی در حال فعالیت در این فضا هستند و سهامداران مختلفی دارند. ممکن است من یا شما ارز دیجیتالی را بخریم و این ارز به صورت ناخودآگاه در حال سرمایه گذاری در متاورس باشد. می خواهم بگویم در فضای متاورس به صورت غیرمتمرکز هم سرمایه گذاری هایی صورت می گیرد. اما اینکه فیس بوک به یکباره به متا تغییر نام می‌دهد و زاکربرگ تا این اندازه  راغب به  سرمایه گذاری و تبلیغات در این فضا است یعنی  شرکت هایی  هستند که ورای حضور دولت ها می‌خواهند مالکیت فضای متاورس را از همین حالا در اختیار داشته باشند.

** زمینه ورد به متاورس، حضور در فضای بلاکچین است؟

بله متاورس بر بستر بلاکچین می‌باشد. یکی از نیازهای این فضا قرارداد هوشمند بلاک چین است تا بتوانید در دنیای بلاک چین صاحب دارایی دیجیتال باشید.

**از رقم های سرمایه گذاری شده در فضای متاورس اطلاعی دارید؟

اطلاع دقیقی از این موضوع در دسترس نیست. اما حجم بازار NFT ها با سرعت بالایی رو به رشد است بعنوان مثال ممکن است یک آوارتار یا NFT با رقمی بالغ بر یک میلیون دلار فروخته شود. در فضای NFT شما میتوانی خلق  یک موضوع  و اثر کنید . اگر هنرمند هستید  sound track تان را در این فضا عرضه کنید و اگر مجسمه سازید مجسمه تان را در این فضا به فروش برسانید. این موضوع به هنرمندان  ایرانی که امکان حضور در رویدادهای جهانی را ندارند کمک بسیار زیادی می کند تا آثارشان را بدون سفر و مواجه شدن با مشکلات ویزا در معرض دید مخاطبان و بازار جهانی قرار دهند.

**این امر نیازی به اینترنت پرسرعت ندارد؟

نه لزوما. شما تصویری را خلق می کنید و آن را در یک Market Place در NFT بارگذاری کرده و به فروش می‌رسانید.

**امکان خریداری خانه ای که در فضای واقعی و فیزیکی هم دارای ارزشی است چگونه امکانپذیر است؟ یعنی چطور ممکن است که من خانه ای را در فضا متاورس خریداری کنم اما در عالم واقعیت فرد دیگری مالکیت آن را در اختیار داشته باشد؟

ممکن است درآینده پلتفرمی شکل بگیرد که نسخه دیجیتال شهر شما باشد و شما در این شهر مجازی بازی کار و زندگی می‌کنید می توانید خانه ای را انتخاب کنید و آن آدرس را به همان صورت در فضای متاورس خریداری کنید. دیجیتال آن ملک در آن پلتفورم به شما تعلق دارد. اما تصور کنید در دنیای واقعی شما می‌خواهید خانه ای را به صورت فیزیکی با ارز دیجیتال و در قالب یک توکن  خریداری کنید. شما می‌توانید کل این توکن را خریداری کنید یا توکن موردنظر توسط هزار نفر که هر کدام به میزان وسع و قدرت مالی شان خریداری می شود. این توکن به این هزار نفر تعلق دارد.

**در زمان خرید و فروش مشکلی برای آنها ایجاد نمی شود؟

هر کدام از این افراد می‌توانند  در زمان موردنظر، سهم خودشان را بفروشند. مثلا شما می خواهید در بازار املاک سرمایه گذاری کرده و از رشد تورمی قیمت مسکن هم برخوردار باشید اما در حال حاضر از امکان خرید یک خانه کامل محروم هستید. ما در دنیای واقعی برای این موضوع راه حلی نداریم اما در دنیای غیر واقعی و بلاکچین این اجازه را داریم که حتی به اندازه یک مترمربع از خانه دلخواهمان را خریداری کنیم.

**کدام یک از کشورهای خاورمیانه برای فعالیت در این حوزه ورود کرده‌اند؟

 معتقدم که رشد و پیشرفت این کشورها در این زمینه بیشتر از ما بوده است. ما هنوز در  کشورمان در مورد ارزهای دیجیتال قانون مشخصی نداریم اما در جی تکس امسال در دبی، دفتر منطقه ای بایننس به عنوان بزرگترین صرافی ارزهای دیجیتال  دنیا افتتاح شد. در یکی دو ماه گذشته چندین کنفرانس و نمایشگاه جهانی در مورد بلاکچین و  NFT در امارات برگزار شده است که نشان از توجه این کشوربه این موضوع دارد.  این در حالی است که کارشناسان و متخصصین ایرانی برای آشنایی با تازه های جهان  راهی جز شرکت در نمایشگاه‌های کشورهای دیگر ندارند.