گزارشی از دوازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر؛
جشنواره‌ای به دور از خلاقیت اما همراه با حرف‌های ناگفته
دوازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر درحالی در موسسه صبا درحال برگزاری است که کمتر اثری دارای ابعاد خلاقانه هنری است اما برخی از آثار حرف‌های ناگفته‌ای برای گفتن دارند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، دوازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر درحالی از ۲۹ بهمن کار خود را آغاز کرده است که امسال تمام بخش‌های این جشنواره در یک مجموعه واحد و در مجموعه فرهنگی هنری صبا به نمایش درآمده‌اند.
این روزها تمام طبقات موسسه صبا حتا طبقه سوم که درواقع نمایشگاه آثار بانک پاسارگاد بود، در اختیار جشنواره تجسمی فجر قرار گرفته و با گشت و گذار در گوشه و کنار موسسه صبا، می‌توانید به نظاره بخش‌های مختلف دوازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر بنشینید.
دوازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی با ۹۰۰ اثر تجسمی در بخش‌های نقاشی، گرافیک، عکس، مجسمه، سرامیک، خوشنویسی، نگارگری، تصویرسازی، کارتون و کاریکاتور و هنرهای جدید و بخش چارسوی هنر که به حضور آثار گالری‌های کشور اختصاص دارد، درحال برگزاری است و علاوه بر آن ۱۱۵ اثر در بخش چارخانه نیز در معرض نمایش گذاشته شده است.
با ورود به نمایشگاه نخستین اثری که نظر شما را جلب خواهد کرد چیدمانی تحت عنوان «فرجام» است که به یاد جانباختگان پرواز ۷۵۲- هواپیمای اکراینی است.
در استیتمنت این اثر آمده است:
گاه نام اشخاصی که هرگز آنها را ندیده‌ایم و هیچ تصوری از آنها نداریم به واسطه مواردی خاص برایمان مهم می‌شوند و سوالاتی را در ذهن ما می‌سازند که شاید هیچ وقت به پاسخی شفاف نرسیم. درست مانند چندانی که با هزاران آمال و آرزو بسته می شود و در ابتدای حرکت متلاشی می‌شود! و ما هیچ نمی‌دانیم که صاحبان این نام با چه اندیشه و انگیزه‌‌ایی در سفر بوده‌اند و چراهای بسیار دیگر که ... ؟!
در ادامه می‌توانید با ورود به سالن‌های حمیدی به نظاره بخش طوبای زرین بنشینید. در این گالری آثار نقاشی، مجسمه و سرامیک روی دیوار رفته و آثار قیمت‌هایی از ۱میلیون و ۵۰۰ هزار تومان تا ۱۲ میلیون تومان دارند.
در این بخش بیشتر آثار با نگاهی به مکاتب هنری ازجمله کوبیسم خلق شده‌اند و به نوعی عدم انطباق ذهن هنرمند و اثر خلق شده مشهود است. تعداد آثاری که ایده‌ای جدید ارائه داده باشند اندک است و تقریبا می‌توان گفت، بیشتر آثار این بخش کپی از آثار بزرگان مکاتب هنری جهان هستند.
البته آنچه جلب توجه میکند، قطع بزرگ تابلوهاست اینگونه به نظر می‌رسد که هنرمند نسل جدید ریسک‌پذیری بیشتری برای ارائه آثار در ابعاد بزرگ دارد اما هنوز نمی‌تواند از قالب بزرگ تصویر برای بیان آنچه در ذهن دارد بهره لازم را ببرد. ۴۴۸ اثر از ۳۳۸ هنرمند در بخش طوبای زرین که بخش رقابتی جشنواره است روی دیوار رفته است و در نیم طبقه خیال می‌توانید آثار سرامیک و نقاشی را ببینید.
آثار این بخش در برخی مواقع رئال و در برخی مواقع با خیال در هم می‌آمیزد و در قالب سورئال نمود پیدا میکند. در پایان گالری نیز یکی از آثار هنرهای جدید به نمایش گذاشته شده.
با ادامه مسیر به سمت گالری آینه می‌توانید به نظاره بخش عکاسی، مجسمه و سرامیک بنشینید. بیشتر عکس‌ها قیمت ندارند اما مجموعه عکس‌ها دارای استیتمنت خاص خود هستند.
در توضیح یکی از مجموعه عکس‌ها به نام صندلی آمده است:
بین اتاق گرم کردن و تخته وزنه‌برداری صندلی‌ای قرار دارد که میزبانی کوتاهی از وزنه‌برداران میکند. وزنه‌بردارانی که به فکر پیروزی هستند و آنهایی که برای شکست وزنه تلاش می‌کنند بر روی آن می‌نشینند. گاهی برای تمرکز، گاهی برای گوش دادن به مربی و گاهی برای فریاد کشیدن، صندلی در انتظار وزنه بردار است.
حتا مجموعه‌ای دیگر به یکی از دغدغه‌های امروزی جامعه پرداخته و سربازی را سوژه عکاسی قرار داده و آورده است:
خدمت سربازی در ایران
سربازی هر چند قرار است جوان‌های ما را مرد کند و افتخاری برای خدمت زیر پرچم محسوب می شود اما به دلیل نوع اجرا آن ناراضی‌های زیادی دارد؛ از خود سربازها تا پدر و مادرها و حتی فرماندهانی که معتقدند اگر شیوه دیگری برای جذب و بکارگیری آنها استفاده می‌شد، حتما مفیدتر بودند. برای همین در همه سال‌های گذشته بسیار از چهره‌های سیاسی طرح‌هایی در این زمینه ارائه کرده‌اند و وعده داده‌ند که در صورت رسیدن به قدرت این مشکل قدیمی را اصلاح می‌کنند.
سربازان در مدت با مشکلات مختلفی رو به رو هستند که البته در مورد سربازان دور افتاده بیشتر است. نوع برخورد کادرآموزی نیز با توجه به دوری از مرکز تفاوت دارد و شاید به خاطر همین مسائل باشد که برخی مشمولان هرگز تن به خدمت سربازی نمی‌دهند. بر اساس آمار به طور متوسط هر سال ۸۰۰ هزار مشمول در کشور به خدمت سربازی نمی‌دهند. بر اساس آمار به طور متوسط هر سال ۸۰۰ هزار مشمول در کشور به خدمت سربازی اعزام می‌شوند که حدود ۲۰ درصد از این تعداد متاهل هستند و مسائل و مشکلات خاص خودشان را دارند. در همین حال اگر به ازای هر سرباز به طور میانگین یک خانواده چهار نفری درنظر بگیریم، مجموعا هر سال بیش از سه میلیون نفر درگیر ماجرای سربازی می‌شوند که البته چون مدت سربازی بیشتر از یک سال است، جمع این عدد هر سال افزایش می‌یابد. هر چند سامانه مشخصی برای اعلام تعداد سربازها وجود ندارد اما گفته می‌شود هم‌اکنون حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر در حال گذراندن دوره سربازی هستند سردار ابراهیم کریمی، جانشین رییس سازمان نظام وظیفه عمومی شهریور ۹۳ در پاسخ به اینکه به طور متوسط سالانه چه تعداد مشمول داریم، به خبرگزاری دانشجو اینگونه توضیح داده است: «در سال‌های مختلف متفاوت است، سالانه حدود ۴۰۰ هزار نفر مشمول نظام وظیفه داریم البته بستگی به سال و موالید کشور دارد. بسیار از جوانان بر این باورند که سربازی موجب هدر رفتن ۲ سال از عمر آنان می‌شود.
در توضیح مجموعه عکس قطعه چهار قدیم نیز آمده است:
مادرم هنوز فراموش نکرده است. گاه پدرم را سرزنش میکند، گاه خودش را و گاه لعنت می‌فرستد به شروع‌کننده جنگ، به صدای آژیر وضعیت قرمز، به پله‌های پناهگاه. به شبی که خواهرم تب کرده بود و او را به بیمارستان رسانده بودند.
دکتر گفته بود دختران باید تا صبح تحت مراقبت بماند، بروند و صبح بیایند دنبالش. صبح، بیمارستان تن بی‌جان دخترش را تحویل داده بود. دکتر، علت مرگ را تب و تشنج ناشی از زردی عنوان کرده بود. مادرم بخشی از وجودش را در قطعه چهار دفن کرده بود و به خانه برگشته بود. حتی فرصت نکرده بودند برای‌اش مراسم ترحیم برگزار کنن. حتی برای‌اش سیاه نپوشیدند، وضعیت قرمز بود. در قطعه چار قدیم آرامستان ارومیه، از سال ۱۳۵۴ تا ۱۳۶۴، تعداد ۹۱۸ نوزاد و کودک دفن شده‌اند. با شروع جنگ تحمیلی بین ایران و عراق تعداد دفن‌شدگان به طور چشمگیری افزایش داشته است. اغلب کودکانی که با یرقان یا همان زردی به دنیا می‌آمدند، تا قبل از ۵ سالگی محکوم به مرگ بوده‌اند. طبق آمار رسمی وزارت بهداشت، مرگ و میر بین کودکان زیر ۵ سال در دهه ۹۰ نسبت به سال‌های آغازین دهه ۶۰ بین ۸۵ تا ۹۰ درصد کاهش یافته است. اکنون قطعه چهار قدیم، برگی غمگین و ناکام از کتاب تاریخ است. با گورهای کوچک، سنگ‌های شکسته و هویت‌های فراموش شده. کودکانی که ناباورانه رفتند و مراسمی برای آنها برگزار نشد. اینجا، خاک و گیاهان، گورها را به مرور می‌بلعند و در دل خود پنهان می‌کنند.
این بخش که با عنوان کلی «گفتگوی هنر عکاسی استان‌ها» برپاست، ۱۱۵ اثر عکاسی در شاخه‌های مستند، استیجد، فاین آرت و اینستالیشن و از هنرمندان شهرهای مشهد، زاهدان، زنجان، یاسوج، شهر کرد، بیرجند، گرگان را به نمایش گذاشته شده و مضامین این عکس‌ها شامل: بازسازى وقایع تاریخ، آیین‌هاى محلی، میراث فرهنگی، ویژگى‌هاى اقلیمى، جغرافیا و محیط زیست است.
هرچند در میان تک عکس‌ها بیشتر به موضوعات ساخت و سازها و توسعه بی‌رویه شهرنشینی پرداخت شده اما می‌توان تصاویری از اقوام ایرانی، طبیعت و آنچه فرهنگ برای گفتن دارد نیز دید. در این میان تعداد آثاری که دیدی خلاق در آن موج بزند اندک است.
با این وجود مجموعه عکس‌هایی که به اقوام ایرانی می‌پردازند، همچنان جذاب و پر از رنگ هستند.
در توضیح مجموعه عکس بخت یار آمده است:
ایل بختیاری یکی از بزرگترین اقوام ایرانی است که در گستره‌ی استان خوزستان و چهارمحال و بختیاری زندگی می‌کنند. آنها جز معدود اقوامی هستند که طی سالیان، به آداب و رسوم خود پایبندند و به آن افتخار می‌کنند. آنها هنوز کوچ می‌کنند و در سیاه چادر زندگی می‌کنند. عروسی‌ه ایشان را در فصل گرم برگزار می‌کنند و مردمی تحصیل کرده و پردانش در میان آنها می‌زیند.
برای حضور در مراسم عروسی، تمام ایل از نقاط مختلف جمع می‌شوند چراکه عروسی برای آنها یک آیین است. عشایر کوچ و بختیاری عموما در جنگل‌های بلوط زندگی و با دامپروری ارتزاق می‌کنند. زندگی با تمام سادگی‌ها و شیب‌هایش بین این مردمان جاری و پرنشاط است.
همچنین مجموعه "بازماندگان کوچه هامون" به اقوام سیستان و بلوچستان پرداخته و در توضیح آن نوشته:
منطقه سیستان در شمال استان سیستان و بلوچستان و شرق ایران قرار دارد از قدیم زندگی مردم این منطقه بر پایه کشاورزی، دامداری و تجارت مرزی ورنق داشت. خشکسالی در این منطقه با خشک شدن تالاب هامون وارد ۲۵ سال پیاپی می‌شود که در طی این مدت دامداری و کشاورزی این منطقه را نابود کرد. با کشیده شدن دیوار مرزی بین ایران و افغانستان با هدف جلوگیری از قاچاق،تجارت مرزی تعطیل و مشکلات معیشتی مردم بیشتر شد. افراد زیادی به ناچار محکوم به مهاجرت شدند، منطقه و محل زندگی خود را با تمام خاطرات خوب و بد خود رها کردند، روستاهای زیادی خالی از سکنه رها شد و خانه‌های زیر طوفان‌های صد و بیست روزه دفن شد. مهاجرت تنها گزینه انتخابی آنها بود که برای تغییر شرایط زندگی خود قدم بردارند. در این میان افرادی بودند که به هر نحوی از مهاجرت بازماندند. با امکان مهاجرت را نداشتند یا دست زمانه آنها را محکم در تمام محرومیت‌ها نگه داشته است مجموعه حاضر با بررسی بخش کوچکی از پدیده مهاجرت در منطقه سیستان به عنوان یک آسیب اجتماعی مخرب، در میان مردم مناطق محروم سیستان علت بازماندگان آنها از مهاجرت، علیرغم کلیه مشکلات و محرومیت‌ها را جویا می‌شود.
بخش میانی طبقه دوم به نقاشی و هنرهای جدید اختصاص یافته و بیشتر آثار رنگ‌مایه‌های ایرانی‌تری به خود می‌گیرند و در عین حال تلفیقی از نگاه اعتراضی را در خود جای داده‌اند. حتا رهایی را می‌توان از اثر میانی سالن که نعل‌ها از سم‌ها جدا شده‌اند شاهد بود.
در بخش پایانی این سالن یکی از بخش‌های ویژه این دور از جشنواره هنرهای تجسمی فجر به نمایش درآمده است. این بخش ویژه سردار شهید قاسم سلیمانی است. در مرکز سالن اثر حسن روح الامین خودنمایی میکند و پرتره و سردیس این شهید نیز در بخش‌های دیگر سالن جانمایی شده‌اند. البته تمام این آثار در میان انبوهی از گل‌های گلایل و نرگس جا خوش کرده‌اند و عطر گل‌ها مخاطب را از خود بی‌خود میکند.
اما گالری خیال شرقی به خوشنویسی و نگارگری اختصاص یافته و همچنان این بخش از هنرهای تجسمی مسیر گذشته را در پیش گرفته و تنها در چند اثر می‌توان تا حدودی ساختار شکنی سنتی را شاهد بود.
بخش پوستر نیز به صلح اختصاص دارد و هر جا چشم بدانید با واژه «صلح» روبه رو می‌شوید. در بخش کارتون هم علاوه بر موضوعات روز جامعه و ترامپیسم، می‌توانید با ساختار شکنی کارتن و خروج اثر از چارچوب قاب تصویر روبه رو شوید.
بخش چارسوی هنر نیز که به حضور گالری‌های تهران و شهرستان و نمایش و فروش آثار هنرمندان این گالری‌ها اختصاص دارد، در سومین طبقه موسسه صبا برپا شده است و در دو بخش غرفه‌ای و بخش اکسپو فعال است.
دوازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر از روز ۲۹ بهمن تا ۵ اسفند در مؤسسه صبا و مراسم اختتامیه نیز ۹ اسفندماه در تالار وحدت برگزار می‌شود.
