در نشست خبری هفدهمین همایش باستان‌شناسان مطرح شد:
همکاری جدی باستان‌شناسی ایران با آلمان، ایتالیا، چین و فرانسه/ هیات‌های باستان‌شناسی خارجی با ترفندهای مختلف تحریم‌ها را دور می‌زنند/ آماری از محوطه‌های باستانی که در پروژه‌های عمرانی تخریب می‌شوند، نداریم
همکاری جدی باستان‌شناسی ایران با آلمان، ایتالیا، چین و فرانسه است و در این میان هیات‌های باستان‌شناسی خارجی سعی می‌کنند با ترفندهای مختلف تحریم‌ها را دور بزنند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، نشست خبری هفدهمین همایش سالانه باستان‌شناسان ایران صبح امروز (17 بهمن ماه) با حضور رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی برگزار شد.
روح‌الله شیرازی (رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی) با اشاره به برگزاری هفدهمین همایش سالانه باستان‌شناسان ایران که قرار است در روزهای ۲۹ و ۳۰ بهمن ماه در موزه ملی ایران اجرا شود، گفت: از سال ۱۳۵۱ مرکز باستان‌شناسی وقت، درصدد برگزاری کنگره باستان‌شناسی و به اشتراک‌گذاری آخرین دستاوردهای سالانه باستان‌شناسی برآمد. امسال ما هفدهمین دوره این کنگره را برگزار می‌کنیم. قرار است شش نشست تخصصی از آخرین دستاوردهای باستان‌شناسی در سال ۱۳۹۷ به اشتراک گذاشته شود. همچنین ۲۶ سخنران در این همایش حضور خواهند داشت. دو جلد کتاب از مقالات باستان‌شناسی در این همایش رونمایی خواهد شد. در عین حال نمایشگاهی از آخرین یافته‌های کاوش‌های پنج محوطه برگزار میشود و در کاتالوگی معروف‌ترین اشیاء شاخص ۱۰ محوطه ازجمله خراسان، خوزستان، قزوین، تهران، گیلان، زنجان و... منتشر خواهد شد.
بررسی‌ها، کاوش‌ها، گمانه‌زنی‌ها، تعیین عرصه و حریم محوطه باستانی ازجمله مواردی هستند که قرار است در هفدهمین همایش سالانه باستان‌شناسان ایران ارائه شود.
شیرازی ادامه داد: در سال ۱۳۹۷ حدود ۲۳۰ مجوز باستا‌شناسی برای فعالیت‌های میدانی صادر شده است که در قالب بررسی، کاوش و برنامه‌های مستندنگاری بود. همچنین ۵۴ مورد تعیین عرصه و حریم برای محوطه‌های باستانی داشتیم چراکه یکی از راه‌های حفظ و نگهداری از محوطه‌های باستانی مشخص کردن عرصه و حریم آنهاست. در عین حال ۳۸ مجوز بررسی باستان‌شناسی صادر شده است که بیشتر آنها در بخش‌های جنوبی کشور متمرکز بودند. این مجوزها به منظور تکمیل دانش و اطلاعات ما از پراکندگی آثار باستانی و تکمیل نقشه باستان‌شناسی است.
او با اشاره به ارائه مقالاتی در خصوص بررسی باستان‌شناسی که در دشت ایذه و در خصوص دوران پارینه‌سنگی و ۶۹ محوطه دیگر از دوره‌های فراپارینه‌سنگی و نوسنگی انجام شده است، گفت: این مقالات در هفدهمین همایش سالانه باستان‌شناسان ایران ارائه خواهند شد چراکه می‌توانیم از طریق این اطلاعات به انتشار گروه‌های انسانی که وارد فلات ایران شدند و مهاجرت کردند، پی ببریم.
رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی همچنین از ارائه ۳۵ مجوز برای برنامه‌های نجات‌بخشی در سال ۱۳۹۷ خبر داد و گفت: بیشتر این محوطه‌ها در محدوده طرح‌های عمرانی قرار داشتند و از آنجا که تمام فعالیت‌های عمرانی باید پیوست میراث فرهنگی داشته باشند و یکی از این موارد مطالعات باستان‌شناسی است، از این رو فعالیت‌های نجات‌بخشی ما افزایش یافته است. بیشتر این مجوزها در سال ۹۷ در مناطق شمال غرب و غرب کشور متمرکز بودند. همچنین در سال ۹۷، ۴۹ برنامه کاوش باستان‌شناسی اجرا شد که ۳۳ برنامه دارای اعتبارات استانی بود.
به گفته شیرازی در سال ۹۷، ۹ هیات بین‌المللی از کشورهای آلمان، ایتالیا، اتریش، چین، فرانسه و دانمارک در محوطه‌های باستانی ایران حضور داشتند و در قالب هیات‌های مشترک با باستان‌شناسان ایرانی به فعالیت پردختند. در این میان بیش از ۱۰ مورد برنامه‌های مختلف در حوزه آموزشی باستان‌شناسی در دانشگاه‌ها انجام شده است. همچنین شاهد فعالیت باستان‌شناسان آزاد نیز بوده‌ایم.
او در ادامه به تهیه برنامه باستان‌شناسی کشور اشاره کرد و گفت: بیش از چهار دهه از آغاز فعالیت‌ها برای تهیه نقشه باستان‌شناسی می‌گذرد. مطابق سالهای گذشته، در سال ۹۷، ۱۰۲۶ ورودی و نقطه ثبت شده در خصوص محوطه‌های باستانی داشتیم. اکنون نیز سامانه نقشه باستان‌شناسی در حال تهیه است و در قالب تحت شبکه و وب به زودی رونمایی خواهد شد.
او در پاسخ به سوال خبرنگار ایلنا مبنی بر چرایی عدم تحقق نقشه باستان‌شناسی بعد از چهار دهه گفت: ایران سرزمین پهناوری است و از لحاظ محوطه‌های باستانی یکی از پرتراکم‌ترین کشورهای جهان است و حتی می‌توان گفت در میان پنج کشور اولیه به لحاظ تراکم و تعداد محوطه‌های باستانی قرار دارد. هرچند براساس پیش‌بینی‌ها گفته میشود یک میلیون محوطه باستانی در ایران وجود دارد اما قطعا حتی شناسایی نیمی از آنها به زمان طولانی نیاز خواهد داشت.
شیرازی ادامه داد: تاکنون ۳۵ هزار محوطه ثبت شده‌اند و در حال حاضر ۶۰ هزار رکورد در نقشه باستان‌شناسی داریم که تعداد آنها رو به افزایش است. با این وجود طی یک یا دو سال آینده نمی‌توان به نتیجه نهایی در خصوص نقشه باستان‌شناسی رسید و این امر زمان‌بر خواهد بود چراکه باید از اطلاعات و آنچه که وارد سامانه نقشه باستان‌شناسی میشود، اطلاع پیدا کنیم. در عین حال باید سطوح دسترسی افراد مختلف را به این نقشه در نظر بگیریم. در حال حاضر ۹ سطح برای دسترسی به نقشه باستان‌شناسی در نظر گرفته شده چراکه نمی‌توان به سادگی جانمایی محوطه‌های باستانی را در معرض دید عموم قرار داد و بیم آن می‌رود که از این طریق دسترسی برخی افراد (حفاران غیرمجاز) به آثار باستانی افزایش یابد. سعی ما بر آن است در نقشه باستان‌شناسی علاوه بر لکه‌گذاری، اطلاعات و داده‌های لازم در خصوص محوطه باستانی بارگذاری شود.
بهروز عمرانی (رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری) نیز در پاسخ به این سوال خبرنگار ایلنا گفت: زمانی که تدارک نقشه باستان‌شناسی آغاز شد، امکانات و شرایطی که امروز با آن روبه‌رو هستیم، وجود نداشت. در حال حاضر قرارداد سامانه باستان‌شناسی با دانشگاه تهران نوشته شده است و تا پایان نیمه اول سال ۹۹ از این سامانه رونمایی خواهد شد. حدود پنج سال زمان نیاز است تا بتوانیم اطلاعات لازم را در سامانه بارگذاری کنیم اما کار پایان نخواهد داشت و همواره به‌روزرسانی میشود. نباید فراموش کرد که این نقشه می‌تواند ابزار خوبی برای استفاده در حوزه توسعه و آمایش سرزمین باشد.
او ادامه داد: این روزها عملا زمانی باستان‌شناسان به پروژه‌های عمرانی ورود می‌کنند که کار آغاز شده و با رسیدن به محوطه باستانی نیاز به انجام عملیات کاوش‌های نجات‌بخشی احساس میشود. این در حالی است که نقشه باستان‌شناسی می‌تواند در حفاظت از محوطه‌های باستانی و ارائه مدل داده‌های مشخص شده نقش مهمی ایفا کند. در این میان سقف بودجه‌‌ای خاص در نظر گرفته نشده و سعی ما بر آن است تا به کار سرعت بخشیم. اگر بودجه ما نیز بیشتر شود، حفاظت‌ها را بیشتر خواهیم کرد و کاوش‌ها همین روال را طی می‌کنند.
شیرازی نیز در این خصوص گفت: از آنجا که بیشتر استان‌های کشور در حال توسعه هستند و این روند سرعت زیادی دارد، از این رو ممکن است بسیاری از پروژه‌های عمرانی یا با قوانین برای ارائه پیوست میراث فرهنگی اطلاع نداشته باشند یا اصلا این مهم را مورد توجه قرار ندهند. از این رو تلاش ما بر آن است تا دائم پروژه‌ها را رصد کنیم. در این میان آماری از محوطه‌های باستانی که در راستای پروژه‌های عمرانی از دست می‌روند، نداریم. نیاز است تا دبیرخانه پیوست تخصصی میراث فرهنگی هرچه زودتر راه‌اندازی شود.
شیرازی در ادامه در پاسخ به سوال دیگر خبرنگار ایلنا مبنی بر تعامل دوسویه ایران با کشورهایی که باستان‌شناسان آنها در قالب هیات‌های مشترک در محوطه‌های باستانی ایران کاوش می‌کنند، گفت: سعی ما بر آن است تا از امکانات آزمایشگاهی خارجی‌ها استفاده کنیم. همچنین فعالیت‌های علوم میان‌رشته‌ای را وارد حوزه باستان‌شناسی کرده‌ایم و در صدد انتقال دانش و تکنولوژی هستیم. ایران از لحاظ تکنیک‌های باستان‌شناسانه و نیروهای باستان‌شناس در جایگاه خوبی قرار دارد و هیات‌های خارجی نیز سعی می‌کنند با استفاده از تکنیک‌ها و اعمال شرایط مختلف، تحریم‌ها را برای ارائه خدمات و استفاده از فناوری برای ایران آسان کنند. همچنین این امکان ایجاد میشود تا با انتشار مقالات در خارج از کشور باستان‌شناسی ایران در عرصه بین‌المللی معرفی شود.
به گفته او کشورهای آلمان، ایتالیا، چین و فرانسه همکاری‌های جدی‌تری در قالب کارهای مشترک در حوزه باستان‌شناسی با ایران دارند و در این میان تحریم‌ها نتوانسته همکاری‌های مشترک ایران با کشورهای مختلف را تحت تاثیر قرار دهد.
در ادامه این نشست، عمرانی از تهیه تاریخ شفاهی باستان‌شناسی خبر داد و گفت: سعی ما بر آن است تا با تهیه تاریخ شفاهی، بخشی از آنچه که در باستان‌شناسی اتفاق افتاده است را احیا کنیم. همچنین ماتریس فعالیت باستان‌شناسان خارجی مشخص شده است و به زودی منتشر میشود.
رئیس پژوهشکده میراث فرهنگی و گردشگری در خصوص نصب دوربین‌های مداربسته در محل کاوش باستان‌شناسی گفت: حفاظت از اموال حین کاوش یکی از مواردی است که همواره مورد توجه مسئولان بوده است. از آنجا که با چند مورد مشکل در خصوص انتقال اموال روبه‌رو بودیم، از این رو وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نگرانی‌هایی در این خصوص برایشان به وجود آمده بود که ما با ابلاغ پیوست مستندنگاری سعی کردیم این نگرانی را مرتفع سازیم.
او ادامه داد: در شیوه انتقال اشیاء سوءتفاهم ایجاد شده بود اما با رایزنی‌های انجام شده، پیوست مستندنگاری با در نظر گرفتن تمام موارد از عکاسی و ثبت اشیاء گرفته تا واگذاری اشیاء به امین اموال مستند شد و حتی اگر احتمال نصب دوربین‌های مداربسته که خیلی بعید است وجود داشته باشد، در نهایت هم می‌توانیم از اطلاعات آن برای مستندنگاری استفاده کنیم. تمام تلاش ما آن بود تا سوءتفاهم و نگرانی‌های به وجود آمده در این خصوص را رفع کنیم. ضمن آنکه بیشتر محوطه‌های باستانی ایران از جمله تخت جمشید، شوش، شهر سوخته و... هم‌اکنون نیز دارای دوربین‌های مداربسته هستند.
