در نکوداشت یدالله کابلی مطرح شد؛
ایوبی: خوشنویسان پرچمدار فرهنگ اصیل هستند
دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو- ایران گفت: خوشنویسان ما پرچمداران فرهنگ اصیل ایرانی- اسلامی در جهان هستند.
به گزارش ایلنا، آیین نکوداشت یدالله کابلی خوانساری احیاگر خط شکسته ایرانی در قالب دومین برنامه تماشای خورشید، شنبه شب در سالن اصلی همایشهای سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد.
حجت الله ایوبی در این مراسم اظهار داشت: امروز روز تماشای خورشید است و این محفل تماشا و بی شک تماشایی است. اگر هنری داشته باشیم این است که این پرده را اندکی کنار بزنیم و از این مردم سرزمین بخواهیم سر، بلند کنند و این آسمان پر ستاره ادب و هنر ایرانی را ببینند.
وی یادآور شد: امروز در روزگاری هستیم که بیش از گذشته باید نگاهمان را به این آسمان پرستاره بیاندازیم؛ ستارههای علم و هنر و فرهنگ در این سرزمین حاصلخیز فراوانند اما حقیقتا خوشنویسان این سرزمین حال و هوای دیگری دارند.
دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو- ایران با بیان اینکه جوانان خوش ذوق، گرد اساتید خود در خوشنویسی میچرخند عنوان کرد: رابطه استاد و شاگردی که در خوشنویسی است حلقه گمشده رابطه بین استاد و دانشجو است و اساتید این عرصه با تمام وجود، آنچه در توان دارند بدون هیچ چشم داشتی ارائه میکنند.
ایوبی با اشاره به شناخت نزدیک خود از اهالی خوشنویسی در سه دهه اخیر یادآور شد: خوشنویسان با کلمه و حرف که آسمانی است سر و کار دارند و عنصر هنر خوشنویسی حرف و سخن و کلمه است. استاد کابلی ۵ دهه از عمر خود را در باغ و بوستان و گلستان شعر و ادبیات فارسی و حکیمان فارسی قدم زده است؛ خوشنویسان ما مانند گل فروشانند و در این باغ و بوستان میخرامند و از این باغ و بوستان، این گلهای زیبا را برای ما می چینند و به خانههای ما میآورند.
وی تصریح کرد: خوشنویسان ما شعر و ادبیات فارسی را زنده نگه داشته و دیدنیتر کردهاند همانگونه که خنیاگران و اساتید موسیقی ما، شعر و ادبیات را شنیدنیتر کردند.
دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو- ایران تصریح کرد: شعر و ادبیات در زندگی ما جاری است و خوشنویسان به گردن ایران و ایرانیان حق فراوان دارند؛ در جهان امروز فراوان هستند افرادی که در غرب به دلیل عشق به حافظ و سعدی و مولانا روی به زبان فارسی آوردهاند و در کنار این مهم کم نیستند افرادی که به دلیل عشق به خوشنویسی قدم به زبان فارسی گذاشتهاند.
ایوبی گفت: امروز خوشنویسان ما پرچمداران این فرهنگ اصیل مردمی و جهانی هستند و اساتیدی همچون استاد حیدری، امیرخانی و کابلی حلقه وصل این جهان به یکدیگرند.
وی ادامه داد: در دنیایی که تلاش شد این خانواده بزرگ از هم جدا بمانند، اساتید حلقه وصل بودند. به یاد دارم در کابل از همه افغانستان، عاشقانه برای دیدن اساتید ایرانی آمده بودند و از شادی استفاده از دانش بزرگان خوشنویسی ایران در پوست خود نمیگنجیدند.
دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو- ایران ادامه داد: برپایی این نکوداشت اقدام کوچکی برای تجلیل از مردی است که بیش از دو دهه است او را میشناسم.
ایوبی تاکید کرد: ابتدای دهه ۸۰ در غرب مردم از نمایشگاه استاد کابلی استقبال قابل توجهی داشتند و استاد کابلی با انرژی و اشتیاق، هنر ایرانی را به این علاقه مندان معرفی میکردند.
وی افزود: خوشحالیم امروز این بزرگی را ارج مینهیم و همه با پای عشق اینجا آمدند. مردم ایران قدرشناس هستند و قدر شما اساتید را میدانند.
دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو- ایران با تقدیر از همراهان برای تقدیر از استاد کابلی از جمله ریاست سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، شهرداری منطقه ۲ و مسوولان بانک آینده عنوان کرد: خوشحالیم شهردارانی داریم که جایگاه هنر را به خوبی دریافتند و پای فرهنگ و هنر ایستاده اند.
پاسداری از هنر خوشنویسی
در این مراسم همچنین اشرف بروجردی عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران عنوان کرد: کابلی توانست دانش و هنر را بیاموزد و تصویرگر نگاشتههایی باشد که میتواند دانش را در ذهن مخاطبان و بینندگان نگاشتهها، ماندگار کند.
وی ادامه داد: کابلی از چهرههای برجسته خوشنویسی است که در طی ۵۰ سال با نگاشتههای گرانسنگ خود آثاری را آفرید که میتواند به عنوان مستند این خطه، پیش روی ما قرار گیرد.
بروجردی با تقدیر از دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو- ایران عنوان کرد: سازمان اسناد و کتابخانه ملی به عنوان همراه کمیسیون ملی یونسکو- ایران وارد این عرصه شده و تاکید میکند از آنچه برای هنرمندان و اهل علم و دانش زیبا باشد نگهبانی میکند.
وی تصریح کرد: سازمان اسناد تلاش میکند همه آنچه در گذشته نگاشته شده و روی صفحات کاغذ نقش بسته و در قالب فضای الکترونیکی امروز منتشر میشود حفظ و حراست و برای آیندگان به ودیعه بگذارد.
رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با اشاره به وجود ۴۰ هزار نسخه خطی یادآور شد: عزیزان تلاشگر در عرصه خوشنویسی در گذشته همین مکتوبات را آفریدهاند تا امروز در خدمت اصحاب دانش و هنر قرار گیرد.
بروجردی گفت: شخصیت استاد کابلی و هنر ارزشمند این استاد خوشنویسی را گرامی داشته و حس میکنیم با چه همت و ظرافتی این نوشتار به رشته تحریر درآمده و هر بیننده وقتی با این آثار روبرو می شود این دانش در نگاشتهها را در مییابد.
وی با اشاره به قرابت خوشنویسی با آموزههای دینی و اعتقادی ادامه داد: خوشنویسی این فرصت را ایجاد میکند که مخاطبان از محتوای نوشتار لذت ببرند و این نگاشتهها چشمان آنان را بنوازد.
رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران عنوان کرد: در برهه کنونی کشورهایی که از ادبیات و الفبای مشترک بهره میبرند همواره این زمینه را دارند که بتوانند درک مناسبی از مجموعه نوشتهها به دست آورند. از این رو نمایشگاههای کابلی در بخشهای مختلف به نمایش در میآید و خریدار دارد و عده بسیاری که واژهها و کلمات را به صورت کامل نمیفهمند مایل هستند آنها را با خود داشته باشند.
بروجردی تاکید کرد: باید از کسانی که این هنر را به نسل بعد منتقل میکنند و جوانان را در این رشته تربیت میکنند، تقدیر کرد؛ این اقدام، فرصت ارزشمندی برای رسیدن به تعالی و معنویت است و معتقدم آنچه نوشته میشود از جان و دل و برگرفته از روح است. بنابراین اگر یک نگاشته را رو به روی خود قرار دهید به زوایای معنوی و روحی و ویژگیهای خصلتی خالق آن میتوانید پی ببرید و این امر به درک صحیح از یکدیگر و شناخت شان و منزلت افراد کمک میکند.
وی تاکید کرد: این گردهمایی برگ سبز کوچکی است که به استاد کابلی تقدیم میشود تا حافظ و نگهدار چیزی باشیم که استاد با زحمت نگاشته و در اختیار ما قرار داده و امیدوارم بتوانیم این ذخیره ارزشمند را حرمت گذاریم و در اختیار آیندگان قرار دهیم.
بزرگترین هنرمند شکسته نویس ایران
در ادامه این مراسم سید جلال الدین کزازی (استاد دانشگاه، نویسنده، مترجم، شاهنامه پژوه و پژوهشگر) در زبان و ادب فارسی عنوان کرد: من نمیدانم درباره این استاد گرامی چه میتوانم گفت که شما ندانید؛ بی هیچ گمان و گزافه، کابلی بزرگترین هنرمند شکسته نویس ایران و جهان هستند. شاگردانی هم که پرورده ند هم اکنون در شمار استادان این گونه هنر نغز و ناب ایرانی اند مانند حیدری.
وی ادامه داد: این اساتید در هنر خوشنویسی در این سرزمین سپند اهورایی که همواره در درازنای تاریخ سرزمین فر و فروغ و فرزانگی و هنر بوده است، سر برآوردند.
این شاهنامه پژوه و پژوهشگر برجسته ادبیات فارسی تاکید کرد: هنر خوشنویسی در ایران پیشینهای دیرینه دارد. این هنر در ایران زمین پدید آمده است؛ برهانی بُرا و گواهی گویا و نشانی ناب دارم در استوارداشت این دیدگاه که آن سنگ نوشته داریوش بزرگ است؛ برسینه سخت ستبر و ستوار بیستون کوه بلند شکوه ورجاوند که در باورهای ایرانیان جایگاه مغان و ایزدان شمرده می شد.
کزازی عنوان کرد: اگر به این سنگ نوشته نگاهی افکنده باشید با من هم داستانید که خوش نوشته شده است. در نوشتن بر سنگ سنگ سخت ، شما با خامه و قلم نرم به فرمان رام، روبرو نیستید؛ با قلم سخت آهنین باید بر سنگ خوش بنویسید که کار بارها دشوارتر است اما آن میخ ها که بن و بیخ تاریخ ایران را استوار و پایدار گردانیدهاند آنچنان به سامان در رده زیبا چشم نواز در کنار یگدیگر جای گرفتهاند که آفریده ای هنری را پدید میآورند.
وی افزود: اگر اندکی پیش تر بیایید به مانی و مانویان میرسید که دفترهای خود را خوش مینوشتند و با نگارههای بسیار میآراستند؛ مانی تنها دین آوری است در جهان که کار شگرفت ورجاوند او نگارگری و خوشنویسی بوده است.
شاپورگان، کفلایا، انگلیون یا انجیل زنده، آنچه از پیروان مانی، پراکنده بر جای مانده نشانههای درخشان از این هنرهای باستانی ایرانی است.
این استاد برجسته ادبیات فارسی گفت: در ایران نو، در ایران پس از اسلام این هنرها جان و جنب و جوش و شور و شرار و شکوه و شگرفی دیگر مییابند و از ایران به سرزمینها برده میشوند. هنر خوشنویسی هنری است که تن باز است و دمساز، شیوا و شورانگیز و شرر خیز پارسی؛ به همان پایه که سرودههای پارسی دلاویز هستند.
کزازی ادامه داد: به برهان میگویم ایران سرزمین کهن خنیا نیز بوده و نمیخواهم به این زمینه بپردازم. خوشنویس آهنگ شنیداری سخن پارسی را به نمود میآورد خنیاگر آن را به جهان فراسوی آواها میبرد و با جادوی زیر و بم در میآویزد و هنگامی که این سه با هم پیوند میگیرند هنگامه هنری و شور پدید میآورند و جامی نو در کالبدش در میدمند. این سه هنر دوشادوش یکدیگرند و حتی هم آغوش یکدیگر هستند.
وی تاکید کرد: کابلی یکی از این جان آفرینان است. او دست در دامان جانان زده است؛ هنرمند و درویش بر آنم که از یک تیره و تبارند زیرا از خود پرداختهاند و پیراختهاند. هنرمند در هنر خود مانند درویش دلریش از بن جان از ژرفای دل میآفریند به ویژه خوشنویس و سخنور و خنیاگر.
مولف نامه باستان، تصریح کرد: اگر از جان برنخیزد این هنرها جان بر نمیانگیزد جان نمیآفریند؛ این پیوند را آشکارا در خوی استاد کابلی هم دیدهام هنرمند است اما نمود و نشان هنر او را تنها در آفریدههایش نمیبینیم در رفتار و کردار او نیز هویداست. بیش از هنر نغز و ناب، او ارزنده و برازنده است این خوی خجسته است. مردی مهر افروز، مهرآویز، مهرآگین، فروتن، خودشکن، خونگرم، بزم آرا و همیشه خندان است.
کزازی با بیان اینکه هرگز او را به چهرهای دژم ندیده ام اظهار داشت: اگر بخواهم صفتی را برای استاد کابلی برگزینم آن واژه نازنین است.
وی توضیح داد: نازنین تنها ویژگی ماه روی نازک تن نیست آنان نازنین هستند اما از گونهای دیگر، ویژگی نازک اندیشان نازک دل، نازک دل نازنین است؛ کسانی که در خوی و خیم نازک اند.
این استاد ادبیات تاکید کرد: استاد کابلی را بسیار نمیشناسم و آشنایی من با او از راه دور به پاس هنر وی بوده و هرگز بر خان او ننشستم؛ نیازی نیست، پیوند هنرمند و هنردوست پیوند دلهاست نه پیوند تنها اما گویی دوستی است که سالها است او را میشناسم. از درگاه دوست برترین هنرآفرین به، آرزو میخواهم که دیر به زیاد همچنان شگفتی بی آفریند و ما را در شگفتیهایی که میآفریند دمساز بگرداند.
احیاگر خط شکسته
احمد فلسفی از شاگردان کابلی نیز در این مراسم اظهار کرد: ۴۰ سال است در محضر استاد میآموزم و در کنارشان بودم. او را از سال ۵۸ میشناسم و با اطلاعاتی که از ایشان گرفتم از نوجوانی کار خوشنویسی را آغاز کردند و با اخوی خود این کار را از ۱۳ تا ۱۴ سالگی انجام دادند و از آن زمان کار طراحی هم میکردند.
وی ادامه داد: تا سالها استاد در کار طراحی بودند و در نقش آفرینی فکر کردند و اثر آفریدند. وقتی برای آموختن خوشنویسی و نستعلیق خدمت استاد میرخانی رسیدند و به شکسته متمایل شدند الگویی نداشتند. این جست و جو دشوار بود و منابع خوشنویسی در اختیبار علاقه مندان نبود.
این استاد خوشنوسی تاکید کرد: منابعی اگر بود نستعلیق بود و منابع خط شکسته در اختیار خوشنویسان نبود؛ عشق و علاقه و جست وجو گری این استاد، وی را به مسیری رساند که منابع را بیابند و یاد بگیرند و یاد بدهند.
فلسفی تصریح کرد: در سالیان درازی که استاد هنرآفرینی میکرند به دنبال تلمس در آثار گذشتگان و آثار شکسته بودند و استاد کابلی و همراهانشان در دهه ۴۰ و ۵۰ زحمات زیادی برای به دست آوردن منابع شکسته کشیدند و از این منابع آموزش شکسته که به کلی فراموش شده بود حاصل این تلاش بود.
وی ادامه داد: کابلی را باید احیاگر خط شکسته بدانیم زیرا تا قبل از ایشان تا گلستانه شکسته نویسی برای اثرآقرینی و آموزش وجود نداشته است.
این خوشنویس توضیح داد: استاد کابلی همزمان با آموختن آموزش نیز میدادند و علاقه استاد به آثار قدما موجب شد وی مجموعه دار شود و در زمینه به دست آوردن آثار گذشتگان در زمینه خط جست وجو گر باشند و این مهم به عمیق شدن نگاه استاد به خطوط اسلامی شد.
فلسفی تاکید کرد: در ۵۵ سال روح جست و جو گر همراه ایشان بوده و با استفاده از آثار قدیمیها و خلاقیت، وی آثاری را به وجود آورده که به جز قطعه نویسیهای کلاسیک شکسته، هویت شخصی استاد کابلی را دارد.
وی با اشاره به ارتباط خوب استاد با هنرمندان عرصههای مختلف تاکید کرد: استاد با فرهیختگان در ارتباط بودند و این ارتباط با اهالی موسیقی، هنرهای تجسمی و حتی تئاتر و سینما، گسترده بود.
جان بخشیدن به خط شکسته
هادی سیف (پژوهشگر هنرهای سنتی و نگارنده کتاب نقاشی قهوه خانه) عنوان کرد: این سنتهای مبارک باید در همین ایامی که هنرمندان زندهاند برگزار شوند نه در زمانی که نیستند چرا که در آن زمان با دلشکستگی و آمیخته با شرمی آشکار و پنهان شروع به تعریف و تمجید از آنان میکنیم.
وی ادامه داد: من به جرأت و با مدد از فصاحت کلام و دانش ناچیزم میگویم خط شکسته ایران مدیون این استاد است. خوشنویسان و شکسته نویسان همه حرمتهایشان بر دل و جان ما است اما شکسته نستعلیق به وارثی نیاز داشت. سخن از خوشنویسی است. هنری که وظیفه آشکار پیام رسانی دارد. او به شکسته نستعلیق سرزمین من جان جانان بخشید.
این محقق تصریح کرد: به نظر من استاد کابلی برای امانت داری آمد و امانتداری سنگینترین وظیفه در عرصه تداوم هنر است. بی پرده بگویم در خط استاد کابلی نوعی سماع آشکار میبینم که به جای پاها چشمها به رقص (حرکت) در بیاید.
سیف تاکید کرد: استاد کابلی بر این عاشقی پای میفشارد و از دلتنگیها دم نمیزنند. بزرگترین نشانه عزت هنر در سرزمین من، مراتب خون دل خوردنها، تنهاییها و عرفانهایی ست که هنرمندان در طول زندگیشان، در مهرورزیشان، در قدر دانستنها و ندانستنها با آن روبهرو بودند.
امیدوار به ثبت مکاتب خط و خطاطی
احمد جلالی (نماینده ایران در یونسکو) نیز با با تقدیر از دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو- ایران و میزبانی کتابخانه ملی برای برگزاری مراسم نکوداشت یدالله کابلی عنوان کرد: کاری شایسته اتفاق افتاده است؛ حافظ نگرانیهایی داشته که یکی از آنها در این گفتار است که چرا به یک نی قندش نمیخرند آن کس که کرد صد شکرافشانی از نی قلمی.
وی ادامه داد: حافظ نگران بود که شِکَرافشانی از نی قلم قدردانی نشود اما پس از ۷۰۰ سال این پیام را میدهیم به دلیل همین هشدارها است که ملت قدرشناسی کردند و ما این شکرافشانی از نی قلم یک استاد را تقدیر میکنیم.
نماینده ایران در یونسکو توضیح داد: رابطه ابتکارها و مکتبهای خط و ارتباط با ادبیات و عرفان ما سابقهای دیرینه دارد و وقتی یک قله سر برافراشته حتما سلسله جبالی داشته و دارد. امروز استاد کابلی پس از ۵ دهه فعالیت به قله رسیده و در پهنه این سرزمین قافلهای وجود دارد و استاد امروز برقله نشستهاند.
جلالی افزود: در یونسکو کنوانسیون ۱۹۷۲ داشتیم که میراث فرهنگی و طبیعی را بر اساسش به ثبت میرساندند و اخیرا جنگلهای هیرکانی به ثبت رسید؛ بعدها این پرسش مطرح شد که ثبت میراث فرهنگی و نمودهای معنوی و ناملموس و سنتهایی که در بستر ملی رویده و غلطیده چی؟ به همین دلیل کنوانسیون میراث ناملموس در سال ۲۰۰۳ تشکیل شد و مکاتب خط ایرانی و آنچه استاد کابلی نمادش است یکی از مواردی است که امیدواریم در قالب این کنوانسیون به ثبت برسد.
وی گفت: ۱۳ اثر را بر این اساس از جمله ردیفهای آوازی و نوروز ثبت کردیم؛ درباره مکاتب خط و خطاطی ایران امیدواریم یکی از سرفصلهای ثبت باشد و استاد کابلی ما را در تشکیل این پرونده یاری کند.
با حکم به خوشنویسی نیامدم
یدالله کابلی با تقدیر از دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو- ایران با اشاره به سبقه مدیریتی حجت الله ایوبی در عرصههای مختلف فرهنگی عنوان کرد: هنر خوشنویسی به عنوان هنر مفهومی و ملی با تاریخی بیش از هزار سال، نقشی گسترده از منظر نظریه پردازان در کلام منظوم و شعر و ادب و حکمت و فضیلت دارد.
وی با بیان اینکه از خوشنویسی به عنوان هنر قدسی نام برده میشود عنوان کرد: در هر گوشه از دنیا که رفتم تنها هنری که از سرزمین ایران درخشان و در جریان است هنر خوشنویسی است.
این استاد خوشنویسی با تقدیر از همه اساتیدی که در گذشته چراغ راه وی برای گسترش خط شکسته و احیای این خط بودند عنوان کرد: خوشحالم بیش از ۵۰ سال از عمرم را در آینه داری و تحقق آرزوهای ملی گذاشتم؛ همیشه گفتم به حکم و نظم به این هنر نیامدم و این میراث را نگاهداری کردم و به نوبه خود در کنار کسانی که در احیای شرف و فرهنگ گام برداشتند، ایستادم.
استاد کابلی تصریح کرد: بعد از شادروان سید گلستانه در خط شکسته که آخرین بازمانده این هنر بود تلاش کردم با تمام بی بضاعتی و ناتوانیها، به عشق و ایمان این مقصد را ادامه دهم و این یک موهبت الهی بود.
وی گفت: در عرصه آموزش تلاش کردم و خوشحالم امروز خط شکسته که روزگاری به اشکال سطحی به رویت میرسید به عنوان یک هنر بالنده با هنرمندان نامی در سراسر کشور تبدیل شده است.
این استاد خط شکسته ایران تاکید کرد: باید از از استاد سید حسن میرخانی تقدیر کنم. سرمشقی که در خوشنویسی از حافظ به من دادند برای من که خردسال بودم عجیب به نظر می رسد؛ گویند سنگ لعل شود در مقام صبر/ آری شود و لیک به خون جگر شود.
وی گفت: سپاسگزاری میکنم از مردمی که خوشنویسی را حمایت کردند؛ کسانی که از روزگار کودکی نقشی اثرگذار در هدایت زندگی من داشتند و امیدوارم در این سال های پیش رو به عنایت شما بتوانم با نگاه های سرشار از عشق، این مسیر را طی کنم؛ ای خدا این وصل را هجران مکن.
از برنامههای جانبی این نکوداشت میتوان به بازدید از نمایشگاه عکس و آثار استاد کابلی، دف نوازی، پخش کلیپ، تکنوازی استاد بهروزی نیا، شعرخوانی آقای شاه منصور، اجرای گروه موسیقی، اجرای استاد کیوان ساکت آهنگساز، نوازندهٔ برجسته تار و سهتار، نویسنده و مدرس، رونمایی از تمبر ویژه یدالله کابلی و اهدای دومین نشان عالی کمیسیون ملی یونسکو- ایران به استاد کابلی و اهدای گواهی به هنرمندان افغانستانی اشاره کرد.
همچنین در این مراسم با اهدای هدایایی از جمله لوح تقدیری از طرف فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تابلویی از سوی موسسه پویا (همیاران فرهنگ و هنر)، لوح تقدیر و یادمان مشاهیر فرهنگی از طرف شورای اسلامی و شهرداری قزوین، قلم تراش از سوی استاد حیدری، قلم طلا از طرف آموزشگاه ساقی، کتاب نفیس مجموعه آثار محمود فرشچیان از سوی انتشارات گویا، لوح تقدیر از طرف دانشگاه تهران، کتابی از سوی خانواده دکتر باستانی پاریزی، لوح تقدیر از طرف انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، لوح تقدیر به همراه شاهنامه فردوسی از سوی فرهنگستان هنر، تابلو از طرف شهرداری خوانسار، جام از سوی انجمن خوشنویسان و تابلو از طرف کتابخانه ملی از استاد کابلی تقدیر شد.