خسارت ۷۲۷ میلیارد تومانی سیل به میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
به دنبال بارش‌های شدید و مستمر در نقاط مختلف کشور و نیز جاری شدن سیل در چند استان در فروردین امسال، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به منظور صیانت و حفاظت از آثار فرهنگی تاریخی، بلافاصله و در اسرع وقت اقدام به فعالیت های پیشگیرانه و مرمتی کرد.
به گزارش ایلنا، وضعیت نامناسب آب و هوا، بارندگی‌های گسترده، طغیان رودخانه‌ها، جاری شدن سیل، رانش زمین و تخریب راه‌های ارتباطی و مواصلاتی در بخش‌های وسیعی از کشور به ویژه در مناطق شمالی، غربی، جنوبی و در استان‌هایی همچون گلستان، مازندران، لرستان، کرمانشاه، ایلام، خراسان شمالی، خوزستان، سیستان و بلوچستان طی چهار هفته گذشته مشکلات و خسارت‌هایی را در سه حوزه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به بار آورده است.
علیرغم اقدامات پیشگیرانه در آثار قابل دسترسی و شدت سیلاب در استان‌های شمال، غرب و جنوب کشور نخستین بازرسی‌ها و اعلام گزارش‌های اولیه خسارات وارده با فرونشست حجم سیلاب‌ها و امکان حضور کارشناسان از ۵ فروردین ماه فراهم شد.
طبق بررسی‌های اولیه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تعدادی از آثار تاریخی ۲۴ استان کشور، کارگاه‌ها و ابزار صنایع دستی ۱۱ استان و زیر ساخت‌ها و راه‌های مواصلاتی ۱۳ استان در اثر بارش باران و سیلاب دچار آسیب و بنا بر بررسی‌ها و پایش‌های اولیه انجام‌شده میزان خسارات اولیه در سه حوزه یاد شده ۷۲۷ میلیارد تومان اعلام شده است و برآورد رقم دقیق خسارت در استان‌های مختلف ادامه دارد.
بر این اساس در حوزه میراث فرهنگی به ۸۰۰ اثر تاریخی حدود ۳۸۵ میلیارد تومان، در حوزه صنایع‌دستی و کارگاه‌هایی که بیشتر در روستاها فعالیت داشتند بالغ بر۱۶۶ میلیارد تومان و در بخش گردشگری و زیرساخت‌های این حوزه حدود ۱۷۷ میلیارد تومان خسارت وارد شده است.
پایش‌ها و بررسی‌های میدانی صورت گرفته به گفته معاون میراث فرهنگی کشور حاکی از آن است که بیشترین خسارت‌ها در استان‌های لرستان حدود ۵۰ میلیارد تومان، خوزستان حدود ۴۵ میلیارد تومان و گلستان حدود ۴۰ میلیارد تومان بوده است.
با این حال لایروبی و کاوش کانال‌های دفع سیلاب توسط بنیاد پارسه و پاسارگاد و با تلاش باستان شناسان طی سال های ۸۱ تا ۹۳ در تخت جمشید در مسیری ۱۲۰۰ متری، موجب شد تا سیلاب در تخت جمشید به طور کامل تخلیه و به بیرون هدایت شود. هرچند سیلاب و بارندگی‌های شدید در نقش رستم موجب شد تا ترک خوردگی موجود درآرامگاه‌های نقش رستم افزایش یابد.
اقدامات پیشگیرانه از گلستان تا خوزستان
به گفته محمد حسین ارسطوزاده (مدیر پایگاه جهانی سازه‌های آبی شوشتر)، مرمت‌ها و استحکام بخشی‌های صورت گرفته در قالب پایگاه جهانی سازه‌های آبی شوشتر در سال‌های گذشته، حضور نیروهای مجرب در زمینه مدیریت و کنترل و اشراف استادکاران مستقر در این پایگاه در خصوص لایروبی دریچه‌ها و برطرف کردن انسدادهای مجاری آب، کنترل دریچه‌ها و پایش شبانه روزی دبی آب از طریق ارتباط مستقیم برقرار شده با سازمان آب استان خوزستان و دریافت آمار روزانه و اطلاعات لازم و تمهیدات مورد نیاز به منظور پیشگیری از وارد آمدن آسیب به سازه‌های آبی شوشتر از جمله دلایلی است که حجم بالای آب خروجی از دالان‌های سازه‌های آبی شوشتر به بیرون هدایت شود.
مدیرکل میراث فرهنگی استان گلستان نیز آماده باش پرسنل اداره کل، ادارات شهرستانی و یگان حفاظت و پایش لحظه‌ای برای جلوگیری از آسیب‌های احتمالی، حضور در اکیپ‌های پشتیبانی، کمک رسانی و مشارکت در عملیات امدادی، هماهنگی با فرمانداران، پیمانکاران پروژه‌های تاریخی و شهرداران را از جمله عواملی دانست که در سیل و آبگرفتگی اخیر، بناهای تاریخی همچون پل آق قلا، میراث جهانی گنبد قابوس، بافت تاریخی و موزه گمیشان، بافت تاریخی استرآباد (گرگان) و موزه ها از گزند آسیب‌های مهیب سیل در امان بماند.
فعالیت موثر یگان حفاظت میراث فرهنگی
یگان حفاظت میراث فرهنگی از جمله مهمترین یاری رسانان در رویداد سیلاب اخیر بود که به منظور اجرای اقدامات تامینی و حفاظتی مناسب برای پیشگیری از تحمیل خسارت به آثار تاریخی – فرهنگی و اعلام آماده باش کامل نیروهای یگان حفاظت در شرایط بحران، با تهیه دستورالعمل طرح مقابله با بلایای طبیعی و ابلاغ آن به فرماندهان و مسئولین پایگاه‌های سراسر کشور از طریق بهره گیری مناسب و حداکثری از تجهیزات، منابع و ظرفیت‌های موجود در تشدید حفاظت و صیانت ازاماکن تاریخی اقدام کرد.
سردار امیر رحمت الهی (فرمانده یگان حفاظت) تشکیل ستاد متمرکز بحران با آماده باش کامل نیروها و اجرای طرح احضار کارکنان، نسبت به توزیع غذای گرم به سیل زدگان، بلوک بندی مبادی ورود و خروجی، نظارت بر عملیات حفر کانال آب جهت هدایت سیلاب، ایمن سازی مخازن موزه‌ها، برف روبی و تخلیه آبهای انباشته، سرکشی مداوم سدهای فلزی و آب بندها در مجاورت اماکن تاریخی و بازدید مستمر از بناهای در معرض خطر با هماهنگی عوامل انتظامی و تعامل با ایستگاه آتش نشانی و واحدهای امدادرسان به منظور کاهش حوادث احتمالی مرتبط با موزه ها و بناهای تاریخی تا پایداری شرایط جوی را از اهم اقدامات این یگان برشمرد.
صیانت از قلعه فلک الافلاک
قلعه فلک الافلاک از جمله آثار تاریخی استان لرستان است که در جریان بارندگی‌های شدید اخیر بخشی از ضلع غربی تپه‌ای که قلعه بر روی آن بنا شده تخریب شده است. نجات بخشی این قلعه علیرغم شدت بارندگی‌ها از همان روزهای نخست در دستور کار اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان قرار گرفت و برای جلوگیری از آسیب بیشتر به قلعه پوشش‌هایی در نقاط مختلف آن اجرا شد.
آواربرداری قسمت‌هایی از قلعه و مهار طغیان چشمه‌های جاری در زیر تپه از دیگر تمهیدات در حین بارندگی بر روی این اثر تاریخی به شمار می‌رود. تشکیل شورای راهبردی قلعه «فلک الافلاک» برای مرمت اضطراری آن با توجه به تخریب بخشی از تپه قلعه از دیگر اقدامات در دست اجرا برای نجات بخشی این تپه تاریخی و نگین شهر خرم آباد است.
با وجود گستره شدید بارشی در حدود ۲۵ استان کشورو تشکیل سیلاب‌ها ادارات کل استانی با همراهی نیروهای یگان حفاظت با اقدامات مختلفی همچون ایجاد سیل بند و عدم نفوذ سیلاب به موزه‌ها، هدایت روان آبهای منتهی به آثار تاریخی با ایجاد کانال، پاکسازی و آوار برداری در بناهای موجود در روستاهای تاریخی همچون یوش، برگزاری جلسات اضطراری با اداره‌های کل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای در هم اندیشی برای ساخت پل‌های موقت در جوار پل‌های تاریخی مانند پل گاومیشان ایلام که دچار آسیب شده‌اند، بازدیدهای نظارتی و احصا موارد در خطر و اولویت دار توسط کارشناسان زیربط، بارگذاری کیسه‌های شنی در اطراف بناهای تاریخی به صورت حصار، لایروبی بناهای تاریخی گام‌های موثری در کاهش آسیب‌های وارده به آثار تاریخی داشتند.
پاک سازی رودخانه فصلی روستای کارشک در خراسان جنوبی از درختان گز و درختچه جهت عدم خسارت به پل و حمام تاریخی روستا، آماده سازی کیسه‌های شن و خاک در ورودی موزه‌ها، نصب روکش پلاستیک در پشت بام خانه‌های خشتی و گلی، پوشش دریچه‌های دفع رطوبت مسجد جامع روستا از دیگر اقدامات پیشگیرانه با همراهی نیروی‌های یگان حفاظت جهت مقابله با هر گونه خطر احتمالی در مسیرهای منتهی به آثار تاریخی است.
حضور و بازدید جودانی جیگلی (کارشناس اعزامی از یونسکو) با همراهی معاون میراث فرهنگی کشو، مدیرکل امور پایگاه‌ها و مسئولان استانی به منظور بررسی مشکلات آثار تاریخی ثبت شده در فهرست میراث جهانی استان خوزستان شامل سازه‌های آبی شوشتر، چغازنبیل، پل تاریخی و محله لوریان واقع در بافت تاریخی دزفول این شهرستان با هدف بررسی وضعیت پایداری و عوامل فرسایشی آسیبرسان از دیگر تمهیدات نجات بخشی آثار است .
همچنین قرار است پس از مراجعت کارشناس یونسکو و مشورت با تیم کارشناسی سازمان میراث فرهنگی و دیگر کارشناسان یونسکو، گزارش و گزینههای پیشنهادی ظرف یک ماه آینده به عنوان پایه و اساس برنامههای اجرایی برای حفاظت آثار تدوین و مطرح شود.
