مسجد جامع دزفول از جنگ، جانِ سالم بدر برد از نم و فاضلاب، نه/ امکان ریزش دیوار شرقی

به گزارش خبرنگار ایلنا، مسجد جامع دزفول، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مسجد دزفول است که در خیابان امام خمینى و در یک خیابان فرعى متصل به آن قرار دارد. این بنا در یک طبقه ساخته شده و داراى یک صحن بزرگ است که در دو جبهه آن ساخت و ساز انجام گرفته‌ و نماهاى آجرى سقف‌ها و ستون‌هاى سنگی بسیار زیبایى دارد.

ساخت این مسجد که به سبک معماری دوره ساسانی است، بین قرن‌های سوم و چهارم هجری قمری صورت گرفته‌است؛ البته اختلاف نظراتی وجود دارد و برخی مأخذها تاریخ ساخت مسجد جامع دزفول را سده هفتم هجری قمری می‌دانند. در کتاب «یادگارهای خوزستان» نوشته ایرج افشار آمده که این مسجد در سدهٔ ۷ و ۱۲ بازسازی شده و ایوان شرقی آن از بناهای دوران صفویه است که در سال ۱۱۱۰ ه‍.ق بنا شده‌ است و سردر و گلدسته‌های آن از قرن ۱۲ است که در ساختن این بنا از شیوه معماری کاخ ایوان کرخه استفاده شده‌ است.  

کالبد اصلی بنا در جبهه جنوبى آن که هسته اولیه مسجد است، سنگى است. مسجد داراى یک نمازخانه و محراب اصلى و دو شبستان پر ستون در دو طرف است و در قسمت شرقى نیز فضاهایى به عنوان فضاهاى خدماتى و پشتیبانى واقع شده‌است. این مسجد در دوره‌هاى مختلف تکامل یافته و در هنگام جنگ نیز قسمتى از آن مورد اصابت موشک قرار گرفته و تخریب شده‌ است، که در همان زمان دوباره بازسازى و نماى آجرى جدید اجرا شد.

باتوجه به آنکه طی سال‌های گذشته شاهد نفوذ نم فاضلاب در دیواره‌های مسجد جامع دزفول بودیم، رد رطوبت در بسیاری از دیوارهای مسجد در بخش شمالی، شرقی و غربی مشهود است. حتا چندی قبل حجت‎الله آریایی‎نیا (رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دزفول) اعلام کرده بود: مشکل اصلی آسیب بخشی از این مسجد، نشت فاضلاب از کوچه ضلع جنوب شرقی آن است. طی چندین سری مکاتبه با شهرداری و باوجود همکاری آنها، متأسفانه زمان از دست رفته بود و آب وارد دیوارهای مسجد شده بود.

به گفته او، بارندگی‎های خوب امسال سبب بروز مشکلاتی در مسجد جامع دزفول شده است اما از آنجا که کسی به صورت مستمر در آنجا حضور ندارد تا از بنا مراقبت کند، نم و آب باران به قسمت‎هایی نشت پیدا کرده و چند آجر از سقف فرو ریخته است. در این میان شاهد نشست ستون‎های ضلع شرقی این مسجد، هستیم که به دلیل نشت فاضلاب است و سازمان آبفای دزفول باید پاسخگوی آن باشد.  

از دیگر معضلات اصلى بنا می‌توان به افتادگی دیوار غربی به سمت کوچه کناری مسجد و تاب برداشتن دیوار شرقی به سمت حیاط داخلی مسجد اشاره کرد. در گذشته فاضلاب‌های شهر دزفول به صورت سطحی بودند اما طی سال‌های گذشته فاضلاب‌های خانگی نیز به فاضلاب‌های سطحی اضافه شده و در حال حاضر شاهد آن هستیم که فاضلاب شهری دورِ مسجد جامع را احاطه کرده.

 وجود این  فاضلاب‌ها در اطراف مسجد جامع سبب شده تا دیواره‌های اطراف مسجد جامع دزفول دچار نم‌زدگی شده و رطوبت به آن نفوذ کند. اثر رطوبت را در بیشتر دیواره‌های مسجد جامع دزفول می‌توان دید.

حتی دیوارهای نوساز نیز دچار نم و رطوبت شده‌اند. به گفته افراد محلی و مسئولان پایگاه بسیج که در مسجد جامع دزفول مستقر است، سازمان میراث فرهنگی دائم از شرایط مسجد جامع عکس می‌گیرد و با ایزومتریک آن را بررسی می‌کند اما بودجه‌ای که اختصاص پیدا می‌کند، کفاف مرمت را نمی‌دهد.

از آنجا که مسجد جامع دزفول دارای تولیت خصوصی است تامین بخشی از هزینه‌های مرمت برای بخش خصوصی دشوار است چراکه به‌طور مثال بیش از ۳ میلیارد تومان برای مرمت دیوار غربی نیاز است. این درحالی‌ست که این روزها در بخش شبستان شاهد ساخت درهای چوبی جدید هستیم که برای رفاه حال نمازگزاران احداث می‌شود حال آنکه طراحی معماری آن در قالب فضای نیمه‌باز است. گرچه این الحاقات با اجازه میراث فرهنگی انجام می‌شود. روزانه ۵۰ تا ۶۰ نفر برای اقامه نماز به مسجد جامع مراجعه می‌کنند.

در گذشته قرار بود حیاط مسجد مسقف شود و برای این مهم حدود ۵۰۰ میلیون تومان بودجه اختصاص یافته بود. قرار بود سقف بالاتر از گلدسته‌ها قرار بگیرد اما این طرح از سوی فرمانداری مورد قبول قرار نگرفت و برگشت خورد.

وجود موریانه و ترک‌هاى سقف که ناشى از افزایش وزن کاهگل است، از دیگر مشکلاتی است که مسجد جامع دزفول این روزها با آن دست و پنجه نرم می‌کند. این ترک‌ها در سقف بخش شبستان بیشتر دیده می‌شود. گچ‌ها و حتا برخی از آجرها افتاده‌اند. گفته می‌شود که گچ‌کاری‌ها هر ۵ تا ۶ سال یکبار مرمت می‌شود. این درحالی است که این روزها ستون‌های شبستان نیز دچار انحراف شده‌اند. این مجموعه دارای دو کتیبه است که روی سنگ حجاری شده است.