چغازنبیل در روزهای بارانی تعطیل است/ یک میلیارد تومان برای حفاظت و مرمت هزینه کردیم/ احتمال انجام نخستین کاوش بعد از سال ۵

به گزارش خبرنگار ایلنا، چغازنبیل نیایشگاهی باستانی است که در زمان ایلام (ایلامی‌ها) و در حدود ۱۲۵۰ پیش از میلاد ساخته شده‌است. چغازنبیل بخش به‌جا مانده از شهر دوراونتاش است و در نزدیکی شوش (شهر باستانی) در استان خوزستان قرار دارد.

این سازه در سال ۱۹۷۹ میلادی اولین اثر تاریخی از ایران بود که در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفت. جامعه بین‌المللی، برای آن، ارزش استثنایی و جهانی قائل است. حتا خاورشناسان، چغازنبیل را نخستین ساختمان مذهبی ایران می‌دانند.

معبد چغازنبیل بزرگترین اثر معماری بر جای مانده از تمدن عیلامی است که تاکنون شناخته شده است. این بنا از خشت و گل ساخته شده و یکی از مهم‌ترین آثار ایران به حساب می‌آید که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده.

عاطفه رشنویی (مدیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت‌تپه) با اشاره به آنکه چغازنبیل  یک  سایت خشتی است که دائم نیازمند حفاظت، مرمت و نگهداری است، گفت: کار حفاظت و نگهداری از این سایت جهانی زمانبر است و باید به صورت مستمر انجام شود.

او در ادامه به بارندگی‌های ماه‌های اخیر که در خوزستان رخ داد اشاره کرد و گفت: به واسطه شدت و طولانی مدت بودن بارش باران، شاهد آسیب‌هایی در محوطه میراث جهانی چغازنبیل بودیم  که البته با هماهنگی‌های انجام شده توانستیم ظرف چند ماه گذشته با استفاده از نیروهای کارگری موقت، وضعیت سایت و محوطه باستانی را به حالت عادی بازگردانیم. اکنون حال چغازنبیل خوب است و در شرایط عادی قرار دارد.

 رشنویی در خصوص آسیب‌هایی که باران به بنای چغازنبیل وارد کرده، گفت: در یک سایت تاریخی خشتی که روکش کاهگل دارد، ناگزیر هستیم سالانه این پوشش را  تجدید کنیم. در این میان اتفاق خاص و حاد برای بنای چغازنبیل نیفتاده است؛ فقط قسمت‌های خشتی و کاهگل  که بخش‌های حفاظتی بنا به حساب می‌آیند هر سال باید ترمیم شوند.  

مدیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل خاطرنشان کرد: از آنجا که اعتبارات سال ۹۷ تا قبل از شروع فصل بارش به صورت کامل ابلاغ نشد، نتوانستیم کارهای حفاظتی را آنگونه که باید انجام شود عملیاتی کنیم. این در حالیست که سعی کردیم به صورت اضطراری، با اولین بارشی که در منطقه اتفاق افتاد درصدد  کمک گرفتن از  کارگران موقت برآییم و منتظر تأمین اعتبار نماندیم. شاید اگر این اقدامات اولیه را انجام نمی‌دادیم با توجه به بارش‌هایی که طی ماه‌های گذشته داشتیم، شاهد تخریب و بروز آسیب‌های جدی به این بنای جهانی می‌بودیم. در واقع می‌توانم بگویم بحران به وجود آمده را مدیریت کردیم و اتفاق خاصی برای این میراث جهانی نیافتاد.

 او در توضیح وضعیت بارندگی در منطقه و این مهم که آیا این بارندگی‌ها سبب آبگرفتگی در محوطه چغازنبیل شده است یا خیر، تصریح کرد: از آنجایی که محوطه چغازنبیل دارای شیب است دچار آب گرفتگی نمی‌شوند.  فقط بناهای خشتی و کاهگلی که برای محافظت از سازه اصلی در نظر گرفته شده دچار آسیب و شکستگی و فرو ریختگی شدند. همچنین شاهد لاغری پای دیوار هستیم که به سرعت ترمیم شد تا در صورت بروز بارندگی‌های بعدی، شاهد آسیب‌های بیشتر نباشیم.

 به گفته رشنویی، حفاظت و مرمت‌هایی که به سبب بارندگی انجام شد در حدود ۵۰۰ میلیون تا یک میلیارد تومان هزینه در بر داشت چراکه باید مصالح خاکی و خشتی  تولید و تهیه می‌شد. همچنین به دلیل آنکه نیاز بود تا این کارها با سرعت بیشتری انجام شود، از ۳۰ کارگر برای انجام مرمت‌ها استفاده شد که سبب افزایش هزینه‌ها شده بود.

 محوطه جهانی چغازنبیل حدود ۱۰۰ هکتار وسعت دارد که از حصارها گرفته تا سازه معماری، آثار مدفون، معابد و خود زیگورات را شامل می‌شود، در این میان مدیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل خاطرنشان کرد: قرار بر آن است تا بودجه صرف شده برای مرمت و حفاظت از منبع استان و سازمان میراث گردشگری تامین شود.

چغازنبیل و شناخت شهر ایلامی

او با تاکید برآنکه از آخرین کاوشی که در چغازنبیل انجام شده حدود ۵ سال می‌گذرد، اذعان داشت: در صورتی که بخواهیم کارهایی برای برقراری ارتباط و شناخت شهر ایلامی انجام دهیم، کاوش‌ها و بررسی‌هایی خواهیم داشت. از این رو این احتمال وجود دارد که در سال ۹۸ کارهایی با هدف شناخت ویژگی‌های شهر ایلامی انجام شود.

به گفته مدیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل، در حال حاضر فقط کار حفاظت در منطقه میراث جهانی چغازنبیل در جریان است. کاوش وقتی انجام می‌شود که سوالاتی برای پاسخ دادن وجود داشته باشد.  در این میان نیازمند برنامه‌ریزی منسجم هستیم که  منجر به پاسخگویی به سوالات باستان شناسی شود.  با توجه به آن که سایت چغازنبیل یک سایت خشتی است و حفاظت از هر اثری که از دل خاک بیرون بیاید  بسیار دشوارتر از به نمایش گذاشتن آن خواهد بود، بنابراین در حال حاضر سیاست پایگاه بر آن است تا از آثاری که بیرون هستند تا جایی که امکان دارد حفاظت شود تا تخریب نشوند.

 رشنویی خاطرنشان کرد: آثار تحت الارضی را از طریق ژئوفیزیک و با استفاده از مانیتورینگ دیجیتال، پایش می‌کنیم تا دچار تخریب نشوند. در کل قصدی برای کاوش و باز شناخت جدید نداریم و بیشتر کارهای حفاظت گرانه را مدنظر قرار داده‌ایم.

ورود به فاز نوروزی چغازنبیل

 او با اشاره به انجام آمادگی‌های لازم برای ورود به فاز نوروزی بازدید از چغازنبیل، گفت: در انتظار بازدید گردشگران نوروزی هستیم و بر اساس وظایف ذاتی در حد امکاناتی که در اختیارمان گذاشته شده  درصدد اصلاح تابلوهای راهنما و مسیرهای گردشگران بر آمده‌ایم. همچنین تعداد راهنمایان گردشگری را برای هدایت مسافران نوروزی افزایش داده‌ایم تا بتوانیم تا جایی که ضوابط و امکانات اجازه می‌دهد پذیرایی میهمانان نوروزی باشیم.

رشنویی ادامه داد: از آنجایی که محوطه چغازنبیل بسیار وسیع است تاکنون تعداد بازدیدکنندگان هر اندازه هم که زیاد بود به بنا آسیب وارد نکرده‌اند. چراکه بازدیدکنندگان از مسیری که برای بازدید آنها تعریف شده اجازه ورود به محوطه را دارند. این مهم در نوروز نیز مد نظر قرار می‌گیرد و گردشگران نوروزی از مسیر‌های تعریف شده به بازدید از محوطه چغازنبیل می‌روند.

 مدیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل در ادامه به احتمال بسته بودن سایت و محوطه میراث جهانی چغازنبیل در روزهای بارندگی و روزهای پس از بارندگی  در نوروز خبر داد و گفت:  از آنجایی که در بهار، با بارش باران‌هایی با حجم زیاد در این منطقه روبه رو هستیم و زمین خیس است، امکان دارد مخاطره‌ای برای سایت پیش آید؛ چراکه این بنا دارای کف ‎فرش‌‎های اصیلی است که راه رفتن روی آنها هنگام بارندگی موجب تخریب و کوتاه شدن عمر آنها می‌شود. از این رو، هر سال روزهایی که بارندگی اتفاق می‌افتد و روزهای بعد از بارندگی،  بازدید از مجموعه ممنوع است. این در حالیست که بسیاری از بازدیدکنندگان نوروزی به دلیل عدم اطلاع از این مهم برای بازدید از مجموعه می‌آیند و ما نمی‌توانیم به آنها اجازه بازدید بدهیم.

 به گفته او سال گذشته در ایام نوروز شاهده دو روز بارندگی شدید در منطقه بودیم که سبب شد تا محوطه چغازنبیل، ۳ روز تعطیل باشد. در این میان در نوروز ۹۸ نیز شاهد چند روز تعطیلی در محوطه چغازنبیل خواهیم بود.

رشنویی خاطرنشان کرد: به بازدیدکنندگان پیشنهاد می‌دهم قبل از برنامه‌ریزی برای بازدید از محوطه چغازنبیل و حضور در این سایت جهانی، حتما پیگیر اخبار باشند چراکه تعطیلی  چغازنبیل در نوروز در وبگاه سازمان میراث فرهنگی و وبگاه محوطه جهانی اطلاع رسانی می‌شود. در عین حال بازدیدکنندگان توجه داشته باشند که در روزهایی که بارندگی وجود دارد به  محوطه چغازنبیل مراجعه نکنند.

سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری چغازنبیل

چغازنبیل در جنوب غربی ایران، در استان خوزستان و در شهرستان شوش واقع شده‌است. این سازه در ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی شوش (شهر باستانی) و ۳۵ کیلومتری غرب شهر باستانی شوشتر واقع است، اما به دلیل واقع شدن در غرب رودخانه دز، مرز این دو شهرستان، در تقسیمات کشوری جزء شهرستان شوش محسوب می‌شود.

مدیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل با اشاره به ظرفیت‌های گردشگری این محوطه میراث جهانی، خاطرنشان کرد: چغازنبیل بهترین فرصت برای سرمایه‌گذاری در حوزه زیرساخت‌های گردشگری است؛ چراکه ظرفیت‌های متعددی در این حوزه در این منطقه وجود دارد؛ اما متاسفانه این ظرفیت مغفول مانده. امیدوار هستیم این ظرفیت به حالت بالفعل دربیاید.

راه‌اندازی بازارچه صنایع دستی

او همچنین از وجود امکانات رفاهی مانند سرویس بهداشتی در محوطه خبر داد و گفت: درصدد آن هستیم بازارچه صنایع دستی نیز در محوطه راه‌اندازی کنیم تا خدمات رفاهی در اختیار بازدیدکنندگان قرار دهد. البته اطراف چغازنبیل،  مراتع جنگل‌ها و روستاهای این منطقه سایت‌های خوبی برای گردشگری به حساب می‌آیند  همچنین محوطه چغازنبیل فاصله کمی تا محوطه میراث جهانی شوش و شوشتر دارد گردشگران می‌توانند از این محوطه‌هایی  که در فهرست یونسکو به ثبت رسیده‌اند، بازدید داشته باشند.