دل کندن مردم از میراث جهانی/دلیل اصرار بر احداث زیرگذر چیست؟

به گزارش خبرنگار ایلنا، در ۱۳ تیر ۱۳۹۴ که محوطه باستانی شوش در سی و نهمین نشست کمیته میراث جهانی که در شهر بن آلمان برگزار شد؛ به عنوان هجدهمین اثر جمهوری اسلامی ایران در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید، کسی فکرش را هم نمی‌کرد که فقط ۳ سال بعد از آن مردم منطقه از میراث جهانی خود دل بکنند و خواستار احداث زیرگذری شوند که می‌تواند نقبی به تاریخ باستانی‌شان باشد.

چندی است که خبرها در خصوص احداث تقاطع موسوم به چهارراه شوش و احداث زیرگذر داغ شده‌است. هرچند احداث این زیرگذر در دولت دهم آغاز شد اما سال گذشته به دلیل احتمال تخریب شوش متوقف شد. با این وجود امسال دوباره شاهد حضور لودرها در محوطه باستانی شوش بودیم که البته با توئیت علی اصغر مونسان (رئیس سازمان میراث فرهنگی) و دستور استاندار متوقف شد.

و اکنون گفته می‌شود که گروهی از باستان‌شناسان به منطقه رفته‌اند تا موضوع را بررسی کنند. 

محمدحسن طالبیان (معاون میراث فرهنگی) با اشاره به آنکه این کار را به پژوهشکده باستان‌شناسی سپرده‌ایم به ایلنا گفت: اگر کارشناسان و باستان‌شناسان اشیای تاریخی در این منطقه پیدا کنند، کار احداث زیرگذر متوقف خواهد شد و اگر چیزی پیدا نکنند، کار ادامه خواهد یافت. در حال حاضر نیز در انتظار اعلام گزارش‌های کارشناسان و باستان‌شناسانی هستیم که به منطقه شوش اعزام شده‌اند. 

او ادامه داد: این تیم قرار است نظر کارشناسی‌اش را به سازمان میراث فرهنگی ارائه دهد، سپس راهکار و راهبرد مناسب تعریف شود.

نقدها

البته موضوع دیگری که درخصوص احداث زیرگذر شوش مطرح است این است که در گذشته، مبلغ ۴۰۰ میلیون تومان توسط پژوهشگاه میراث فرهنگی برای بررسی این منطقه مصوب شده بود اما هیچ تیم پژوهشی برای بررسی و باستان‌شناسی به منطقه اعزام نشد و هیچ نتیجه‌ای از گمانه‌زنی‌ها به مردم شوش اعلام نشد، در این میان طالبیان عنوان کرده است: در گذشته نیز براساس بررسی‌های انجام شده، مهدی امیدفر (باستان‌شناس) مطالعاتِ باستان‌شناسی را در این محوطه انجام داد و براساس گزارشی که منتشر کرد، آثار و شواهدی از این محوطه به دست آمد. از این رو نیاز است بررسی‌های بیشتر انجام شود تا راهکار بهتری پیدا کنیم. برای این مهم نیز رییس پژوهشکده باستان‌شناسی در منطقه شوش مستقر شده است.

یکی دو ماه زمان برای گمانه‌زنی

روح الله شیرازی (رییس پژوهشکده باستان شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری) که برای بررسی منطقه به شوش اعزام شده  است، درخصوص فعالیت‌هایی که تاکنون در این منطقه انجام شده، به ایلنا گفت: تیم‌های خودمان را برای انجام گمانه‌زنی در منطقه مستقر کردیم.

او با اشاره به آنکه حدود یک یا دو ماه، گمانه‌زنی طول خواهد کشید، تصریح کرد: این مهم مسئله ملاقه و دیگ نیست که بتوان به راحتی آن را درون دیگ فرو کرد و درآورد. رسیدن به پاسخی مناسب نیازمند زمان است. هر اندازه هم که بخواهیم به کارمان سرعت بخشیم، نباید فراموش کرد که کار باستان‌شناسی ملزومات خاص خود را دارد. ضمن آنکه اکنون در منطقه شاهد بارندگی هستیم که کار را کند می‌‌کند. بهتر است اجازه دهیم که باستان‌شناسان کار علمی خود را انجام دهند.

شیرازی در خصوص این مهم که در عکس‌هایی که از حفاری شوش منتشر شده سفال‌هایی دیده می‌شود، آیا این سفال‌ها می‌تواند دلیلی بر اثبات این ادعا باشند که در این منطقه آثار باستانی وجود دارد یا خیر، گفت: نه نمی‌توان به این سفال‌ها و عکس‌ها استناد کرد. چراکه ممکن است هر جا که برویم سفال ریخته باشد. مهم آن است که سفال در لایه باستانی و جای اصلی خود پیدا شود و نمی‌توان به استناد آنکه چند تکه سفال در حفاری‌های احداث تقاطع موسوم به چهارراه شوش پیدا شده بگوییم که در این منطقه شاهد کشف اشیای تاریخی هستیم.

رییس پژوهشکده باستان شناسی همچنین در پاسخ به این سوال که آیا زیرگذر شوش در عرصه جهانی شوش احداث می‌شود، گفت: خیر، ظاهرا این حفاری‌ها در عرصه جهانی نیست اما فکر کنم در عرصه ملی قرار داشته باشد. در عین حال نباید فراموش کرد که این محوطه در امتداد جاده است و باید صبر کرد تا گمانه‌زنی‌ها پایان یابد و نتایج کاوش اعلام شود.

نظرات امام جمعه شوش

یکی از مسئولانی که در این‌باره اظهارنظر کرده است، امام جمعه شوش است که در صحبت‌های نماز جمعه گفت: چهارراه شوش و احداث زیرگذر نباید به این نحو به اینجاها کشیده می‌شد. صحیح آن است که جزء میراث فرهنگی نیست. جزء محدوده میراث فرهنگی نیست و وقتی نیست دیگر اعتراض معنا ندارد. من اگر به زمین خودم کسی تعرض کرد اعتراض می‌کنم اما دیگر نزدیک زمین من بودن، اعتراض کردن معنا ندارد. واقعا از لحاظ قانونی و حقوقی به سازمان میراث فرهنگی خطاب می‌کنم که علت این ممانعت و جلوگیری چیست؟ درحالی که به هیچ وجه این بخش جزء زمین‌های میراث فرهنگی نیست.

او ادامه داد: اعتراض دوم آن است که چرا شما جلوی پل بیمارستان را گرفته‌اید که این باعث نجات خیلی‌ها می‌توانست باشد و می‌توانست از بروز خطرات جلوگیری کند. الان میراث فرهنگی زیر سئوال است و باید بیاید و جواب این ملت را بدهد. این همه ظلم به این ملت مجوزش را چه کسی می‌دهد؟ آیا خودشان مشاهده نکرده‌اند که سر این چهار راه تاکنون بیش از ۲۰۰ تصادف با آمار اداره راهنمایی و رانندگی اتفاق افتاده است؟ ۲۰۰ تصادف یعنی ۴۰۰ ماشین به هم خورده‌اند. تصادف که یک طرف نیست و دوطرفه است. پدرانی که فرزندان و جوانان خود را از دست داده‌اند باید به آنها جواب دهند. یا خانواده‌هایی که بی‌سرپرست شده‌اند. سازمان میراث فرهنگی باید به آنها پاسخگو باشد. مردم شوش به این مسئله معترض و نگران هستند و خواستار اجرای هرچه سریع‌تر پل و زیرگذر هستند.

امام جمعه شوش در بخش دیگری از سخنانش گفت: من از عزیزان خواهش می‌کنم که صدای من را به تهران و سازمان میراث فرهنگی برسانید که هم قانونا هم شرعا و هم عرفا مسئولیت تمامی آنچه را که اتفاق افتاده یا خدایی نکرده در آینده بخواهد اتفاق بیافتد، گردن میراث فرهنگی است چراکه حرف غیرمنطقی می‌زنند. باید آنها متوجه شوند و ما هم در صورتی که بخواهند قانونی عمل کنند همراهشان هستیم و کمال همراهی را خواهیم داشت به شرط آنکه بیش از قانون، پایشان را فراتر از گلیمشان نگذارند. همه مردم شوش به میراث فرهنگی احترام می‌گذارند اما در صورتی که قانون رعایت شود نه آنکه حرف خلاف قانون زده شود چراکه حرف زور است و ملت ایران زیر بار هیچ حرف زوری نخواهند رفت.

و اینجا بود که مردم یکصدا فریاد زدند: زیرگذر شهر شوش حق مسلم ماست.

تمام این صحبت‌ها درحالی مطرح می‌شود که چندی پیش مدیرکل دفتر بررسی عملکرد، بازرسی و رسیدگی به شکایات سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری - که همراه معاون میراث فرهنگی سازمان از محوطه‌ ورودی شهر باستانی شوش بازدید کرد، گفت: مسیر جایگزین و راهکار بحث «ایجاد جاده‌ کمربندی» توسط وزیر راه و شهرسازی سابق مطرح شده بود، اما به نظر می‌رسد چون ذی‌نفعان این افراد از این موضوع خوششان نیامده، دوست دارند حتما در این بخش زیرگذر اجرایی شود؛ در حالی که براساس شواهد، به نظر می‌رسد در این نقطه‌ یک تمدن وجود دارد.

 همچنین، سیدحکمت‌الله موسوی (سرپرست اداره‌کل میراث‌ فرهنگی خوزستان) یادآور شده بود: اگر محوطه زیرگذر ورودی شهر شوش در عرصه جهانی نباشد قطعا در حریم جهانی است و این عرصه جزء محدوده ملی است و به صورت رسمی  به دستگاه‌های متولی اعم از استاندار وقت خوزستان، فرماندار، دادستان و شهردار ابلاغ شد.

طومار

با این وجود، صدها شهروند شوش با امضای طومار ۶ متری خواستار تکمیل پروژه احداث زیرگذر در ورودی این شهر شدند و بر لزوم احداث زیرگذر در شوش تاکید کردند. 

متن کامل این طومار به شرح ذیل است:

با صلوات بر محمد و آل محمد ما شهروندان شوش ضمن حمایت از مجریان پروژه حیاتی احداث زیرگذر  در ورودی این شهر، نارضایتی شدید خود را از وضعیت تاسف‌بار موجود در نقطه حادثه‌خیز محل احداث پروژه اعلام می‌کنیم و با آگاهی کامل اذعان می‌کنیم که:

۱. این پروژه و مطالبه عمومی که با یک اراده جمعی میان مسئولان استانی و شهرستانی و برای حفظ جان شهروندان و روان‌سازی ترافیک به مرحله اجرا رسیده است، به دلیل کارشکنی متولیان سازمان میراث فرهنگی و عدم گمانه‌زنی و همراهی با مردم و مسئولان مربوطه، متوقف شده است. 

 ۲. احداث زیرگذر  در ورودی شهر شوش امری حیاتی جهت امنیت تردد و سلامت شهروندان و کلیه مسافران و مهمانانی است که به استان خوزستان سفر می‌کنند و همچنین باعث تسهیل در عبور و مرور ترانزیت کالا و مسافر نیز است.

۳. احداث این پروژه باعث زیبایی منظر شهری و افزایش رونق شهر شوش است، موضوعی که حلقه مفقوده شهری است که سرشار از جاذبه‌های تاریخی، مذهبی و طبیعی است. 

۴. برخلاف اظهارات طالبیان، معاون سازمان میراث فرهنگی، محل پروژه زیرگذر در ورودی شهر شوش در عرصه جهانی نیست و طرح این موضوع توسط این مقام مسئول که بی‌پایه و اساس است را نوعی موضع‌گیری در برابر اراده عمومی شهز شوش برداشت می‌کنیم. 

۵. ما با حضور میدانی در محل پروژه بعنوان حارسان اصلی میراث فرهنگی، هیچگونه آثار باستانی منقول و غیرمنقول در این محل مشاهده نکردیم و اخبار پیدا شدن آثار را به شدت تکذیب و انتشار این مطالب غیرواقع که برخلاف مصالح و منافع عمومی است را به شدت محکوم می‌کنیم. 

۶. اکنون ما شهروندان شوشی با امضای این طومار، احداث زیرگذر مذکور را در ورودی شهر شوش که طبق ضوابط و با درایت و دلسوزی و همراهی مسئولان استانی و شهرستانی کلید خورده است را ضرورتی اجتناب ناپذیر و برخواسته از مطالبات مردمی و کلیه میهمانان  و مسافران و رانندگان عبوری از مسیر جاده ترانزیت در محدوده چهار راه شهر شوش دانسته و تأیید می‌نماییم.

 حال این سوال مطرح می‌شود که چگونه شده است که مردم یک منطقه از میراث جهانی خود دل می‌کنند و خواستار احداث زیرگذری می‌شوند که می‌تواند میراث فرهنگی به جای مانده از اجدادشان را با خاک یکسان کند؟

شاید اگر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بیش از آنکه فقط به فکر ارائه آمار و ثبت آثار و محوطه‌های تاریخی در فهرست ملی و جهانی باشد سعی می‌کرد از آنچه که دارد به درستی استفاده کند و زیرساخت‌های لازم برای بهره‌برداری صحیح، اشتغالزایی و درآمدزایی در منطقه را ایجاد می‌کرد و مردم از فواید میراث جهانی منتفع می‌شدند، دیگر اکنون با چنین چالشی روبه رو نمی‌شد.

تمام این صحبت‌ها درحالی مطرح می‌شود که متولیان امر که سه حوزه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری را اداره می‌کنند در ارائه آمار و رقم از فعالیت‌های انجام شده و نشده خود غرق شده‌اند و هر روز خبری جدید از تخریب‌هایی در میراث‌های جهانی به گوش می‌رسد که روزگاری پز ثبت آن را در فهرست یونسکو می‌دادند.