استفاده از سنگ‌های نیمه قیمتی نشان از پیشرفته بودن اهالی شهر سوخته دارد

به گزارش ایلنا، دومین نشست «کار گروه گوهر و بلور»به همت پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار فرهنگی –تاریخی پژوهشگاه برگزار شد.

الهام عامری (پژوهشگر) استفاده از سنگ‌های نیمه قیمتی و وجود صنعت تراش سنگ‌های نیمه قیمتی در هزاره سوم پیش از میلاد در شهرسوخته سیستان را نشان دهنده تمدن بالا و پیشرفته این منطقه دانست و گفت: با بررسی‌های انجام شده در منطقه مشخص شد که منشاء بسیاری از سنگ‌های بکار رفته در صنعت جواهرسازی شهرسوخته مربوط به کوه‌های اطراف و یا دلتای رودخانه هیرمند است که روزگاری در منطقه جریان داشته.

این پژوهشگر با بیان اینکه دو سنگ لاجورد و فیروزه که به یقیق منشاء اولیه آنها در منطقه نیست تصریح کرد: به گفته باستان‌شناسان لاجورد از منطقه بدخشان تامین، در شهرسوخته تراش اولیه و مجدداً به دیگر مناطق صادر می‌شد.

عامری با اشاره به اینکه برای فیروزه که فراوانی کمتری دارد چندین نظریه وجود دارد گفت: منشأ این سنگ را از منطقه‌ خراسان و یا منطقه‌ کرمان می‌دانند که باید برای اثبات بررسی تطبیقی با نمونه‌های این دو منطقه انجام شود.

پراکندگی عقیق در گستره جغرافیایی فرهنگ بلخی-مروی

 حامد طهماسبی دیگر سخنران این نشست با بیان مطالبی در خصوص «پراکندگی عقیق در گستره جغرافیایی فرهنگ بلخی-مروی» گفت: عقیق به عنوان سنگ تزئینی و قیمتی در طول عصر مفرغ مورد استفاده قرار گرفته و وجود مهره‌های عقیق در گورهای فرهنگ بلخی-مروی نشانه استفاده از آن در محل را دارد.

او با اشاره به عقیق‌های خراش دار سندی شناسایی شده در استقرارهای فرهنگ بلخی-مروی که گواهی  بر ارتباط و واردات از سند است افزود: مهره‌های عقیق دو سر طلا و نشانه‌هایی مبنی بر استفاده از این سنگ به عنوان ترصیع اشیاء فلزی، دلیلی بر تولید و کار بر روی عقیق در فرهنگ بلخی-مروی است.

این پژوهشگر ، مهرهای دو سر طلا را دلیلی بر صادرات عقیق از فرهنگ بلخی-مروی به سایر مناطق دانست و تصریح کرد: مطالعات تخصصی در مورد عقیق در عصر مفرغ و مسائل مربوط به این سنگ از جمله شیوه ساخت و تجارت آن، با تمام تلاش‌های صورت گرفته هنوز در ابتدای راه خویش قرار دارد.

او گفت: مواردی از قبیل معادن و منابع عقیق در عصر مفرغ، مسیرهای تجارت عقیق، شیوه ساخت عقیق‌های خراش دار تمدن سند و شیوه ساخت عقیق‌های دو سر طلا فرهنگ بلخی-مروی در این حوزه نیاز به پژوهش و مطالعات باستانشناسی و میان رشته‌ای دارد.

در ادامه این نشست دلپسند (مدرس موسسسه گوهر شناسی) در مورد «روش‌های آزمایشگاهی و میکروسکوپی شناسایی یاقوت‌های مصنوعی» سخن گفت .

او افزود: نیاز است مبانی نظری  و نیز تحول تاریخی و زمانی روش‌های مختلف تولید یاقوت‌های مصنوعی با دقت مطالعه و تاثیر آن بر تغییرات شیمیایی و فیزیکی مانند رنگ و شواهد میکروسکپی بر حسب زمان دسته بندی شوند.

این پژوهشگر تصریح کرد: در این راستا، شواهد تاریخی (استفاده از یاقوت های با تاریخچه مشخص) و نیز  نوع تراش شاید بتوانند به ارائه یک الگوی زمانی برای انواع یاقوت‌های مصنوعی کمک کند.

رشد کریستال یاقوت

 فریبرز مسعودی (استاد دانشگاه شهید بهشتی) درباره تاریخچه یاقوت‌های بدلی و روش‌های ساخت آن مطالبی را بیان کرد و با اشاره به رشد کریستال افزود: مطالعات علمی در این حوزه با معرفی کلمه کریستال شروع و یک قرن بعد فرایند تبلور تعریف شد .

او افزود: نظریه‌های مدرن در مورد رشد بلور از قرن هجدم آغاز شد و در اواخر این قرن رشد بلورها از محلول‌های فوق اشباح صورت گرفت تا اینکه اوایل قرن نوزدهم تئوری‌های اندازه‌های بلور و بعد از آن اصل تقارن بلورها مطرح شد .

وی با اشاره رشد علمی و کارهای تجربی صورت گرفته در مورد بلورها گفت: هزینه‌های ساخت یاقوت‌ها در ابتدا بالا بوده و تقریبا در قرن نوزده یاقوت‌های مصنوعی به بازار آمده‌اند.

در ادامه این نشست میترا اعتضادی (کارشناس موزه بانک مرکزی) در باره روش‌های مواجهه با سنگ‌های نشانده از دیدگاه حفاظت و شناسایی سخن گفت و به مراحل مرمت کره جواهر نشان خزانه جواهرات ملی اشاره کرد  .همچنین میلاد نادری از پژوهشگاه مواد و انرژی در زمینه رشد بلور و کاربرد آن در صنعت مطالبی را ارائه داد.