در گفت‌وگو با مدیرکل موزه‌ها مطرح شد؛
با گالریها کاری نداریم اما برای حراجی‌ها باید ممیزی‌هایی را در نظر بگیریم/آثار دارای شأن ملی نباید از کشور خارج شود
کارگر گفت: درخصوص حراجی‌ها ما باید ممیزی‌هایی را درنظر بگیریم تا آثاری که دارای شأن ملی هستند اگر هم در حراج شرکت می‌کنند؛ به خارج از کشور ارسال نشوند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در خبری که به تاریخ 26 آذرماه 1396 منتشر کرد، اشاره کرده بود که پیشنهاد افزودن تبصره‌ای به ماده (29) آییننامه مدیریت، ساماندهی، نظارت و حمایت از مالکان و دارندگان اموال فرهنگی – تاریخی منقول مجاز موضوع تصویب نامه شماره 28584/ت33542 مورخ 10 /5 /1383 هیئت وزیران با هدف رفع تداخل وظایف اداری میان این وزارتخانه و سازمان میراث فرهنگی در حوزه آثار هنری با قدمت زیر صد سال را دارد.
در ماده ۲۹ آمده است: اشتغال به تجارت سایر اموال فرهنگی ـ هنری، تاریخی منوط به اخذ مجوز از دولت است. ضوابط اجرایی موضوع این ماده ظرف سه ماه پس از ابلاغ، توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری جهت طرح و تصویب به هیئت وزیران ارائه خواهد شد.
تبصره‌ی این ماده نیز بر این اساس است: تأ‌سیس نمایشگاه‌های دائم و موقت و مجموعه‌داران اموال فرهنگی ـ تاریخی و هنری تابع شرایط مزبور است.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی متن زیر را جهت سیر مراحل طرح و تصویب به هیئت دولت ارائه نمود که بر این اساس پیشنهاد شد تا متن زیر به عنوان تبصره (2) ذیل ماده (29) آییننامه مدیریت، ساماندهی، نظارت و حمایت از مالکان و دارندگان اموال فرهنگی –تاریخی منقول مجاز موضوع تصویب نامه شماره 28584/ت33542 مورخ 10 /5 /1383 هیئت وزیران الحاق گردد:
تبصره 2- صدور مجوز برنامه‌ها و فعالیت‌های مربوط به برگزاری نمایشگاه، فروش آثار جشنواره‌ها، مسابقات و ... آثار هنری غیرتاریخی که قدمت آن‌ها کمتر از صد سال بوده و مشمول نفایس ملی نمی‌گردند با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.
لازم به ذکر است پیشنهاد فوق الذکر هم‌اکنون درکمیسیون فرهنگی در دست بررسی است.
مدتی بعد، بیانیه‌ی شورای هماهنگی انجمن‌های تجسمی کشور صبح 28 بهمن‌ماه، مبنی بر انتقال موزه‌ی هنرهای معاصر، انتقال مدیریت و نظارت بر گالری‌های هنری، حراج‌ها و دیگر موزه‌های هنری به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور منتشر شد. سپس سیدمحمدمجتبی حسینی (معاون هنری وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی) در گفتگو با خبرنگار ایلنا ضمن تکذیب هرگونه خبری مبنی بر واگذاریِ حراجی‌ها، گالریها و موزه هنرهای معاصر به سازمان میراث فرهنگی گفته بود: آیین‌نامه‌ی تجارت اموال فرهنگی تاریخی، طبق مصوبه‌ی 12 سال پیش دولت باید تکمیل شود. این روالی است که در حال انجام شدن است اما طبق قانون وظایف و تکالیف وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی آنچه مربوط به هنر معاصر است، برعهده‌ی وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی است. این قانون است و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز موظفْ به اجرای قانون است. بنابراین طبق قانون، اموری که ذکر شد- نظارت بر گالریها، حراجی‌ها و موزه‌ی هنرهای معاصر- در حوزه‌ی مدیریت این وزارتخانه است.
معاون هنری وزارت ارشاد با مطرح کردن اینکه قانون‌های جدیدی می‌تواند در این خصوص به تصویب برسد، افزود: طبیعتاً واگذاری هر قسمت از مسئولیت‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، منوط به تصویب قانون یا دستوری است که به ما برسد.
محمدرضا کارگر (مدیرکل موزه‌ها و اموال منقول تاریخی سازمان میراث فرهنگی) نیز در گفتگو با خبرنگار ایلنا گفت: در حال حاضر، بحث ساماندهی مدیریت جامع اموال فرهنگی، تاریخی و هنری کشور در میان است. ما در حال حاضر یک خلأ قانونی در این میان داریم. در حال حاضر، به‌صورت بچگانه‌ای با آثار فرهنگی، هنری و تاریخی‌ای که نزد سازمان‌ها، وزارتخانه‌ها و نهادهای دولتی است، رفتار می‌کنیم. این آثار را باید رسیدگی، نظارت و حفاظت کرد. بعضی از سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها آثار فرهنگی - هنری دارند که خودشان هم حتی آمار دقیقی از آن‌ها ندارند و دولت نیز از وجود این آثار در یک طرح جامع، آمار دقیقی از آن‌ها ندارد و شیوه حفاظت از این آثار واقعاً بسیار مخرب است.
وی با اشاره به طرح جامعی که باید در این زمینه تدوین شود، افزود: دولت به دنبال آن است که طرح جامعی را برای نظارت و حفاظت از این آثار داشته باشد. حتی اگر یک اثر نفیسی در دست افراد حقیقی هم که باشد ما باید در شیوه حفاظت از آن کمک کنیم تا اگر نیاز به مرمت دارد مرمت شود.
کارگر با اشاره به شأن ملی بعضی از این آثار ادامه داد: برخی از این آثار باید در داخل کشور حفظ شوند چراکه خرید و فروش این آثار در داخل مجاز است اما نمی‌تواند به خارج از کشور منتقل شود به خاطر شأن ملی‌ای که دارد. درواقع این آییننامه این موضوع را ضابطه‌مند می‌کند امّا هنوز چیزی در این خصوص مصوب نشده و دارد رایزنی می‌شود وگرنه کارهایی که در حوزه وزارت ارشاد هست همچنان در زیرمجموعه‌ی همین وزارتخانه باقی است.
مدیرکل موزه‌ها و اموال منقول تاریخی سازمان میراث فرهنگی مبحث حراجی‌ها را بخشی دانست که میراث قصد دارد به آن ورود کند و گفت: درخصوص حراجی‌ها ما باید ممیزی‌هایی را درنظر بگیریم تا آثاری که دارای شأن ملی هستند اگر هم در حراج شرکت می‌کنند به خارج از کشور ارسال نشوند. خرید و فروش این آثار از نظر دولت اشکالی ندارد و ما باید اقتصاد هنر را تقویت کنیم ولی اگر اثری مشخص شود که براساس ضوابط، یک اثر ملی است و جزو میراث ملی ما به حساب می‌آیند باید از خروج آن‌ها جلوگیری شود. آن هم درخصوص موزه هنرهای معاصر ممکن است ما به ندرت تشخیص دهیم که فلان اثری دارای شأن ملی است.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا بندی در قانون وجود دارد که معیارِ سنجشِ ملی بودن اثری را تأیید و یا رد بکند، اظهار داشت: در این خصوص یکسری آیین‌نامه‌هایی هست که این آیین‌نامه‌ها هنوز باید کامل شوند. تعاریف وجود دارد ولی مصداق هنوز نه.
وی هم‌چنین در پاسخ به این سؤال که آیا میراث فرهنگی به لفظِ «معاصر» توجه دارد و آگاه هست که نظارت بر «آثار معاصر» در شرح وظایف قانونیِ این سازمان نیست، افزود: یک مقدار بحث اینکه میراث فرهنگی معاصر هست یا نه ابهام وجود دارد. میراث به دنبال هنرهای ملی است. ممکن است اثری به تازگی خلق شده باشد اما دارای یک شأن ملی باشد. حالا این شأن ملی تعاریف مختلفی دارد. برای مثال فرض کنیم اثری که آغازگر سبک جدیدی در هنر نقاشی ما بوده ملی محسوب می‌شود. با این حال ما تشویق می‌کنیم که آثار هنرمندان ما به خارج از کشور برود و در همانجا نیز به فروش برسد و این مسئله هم جزو وظایف نهادینه شده وزارت ارشاد است. آثار معاصر در تعریف عمومی به آثاری گفته می‌شوند که یکصد سال قدمت داشته باشد اما این تعریف چیزی نیست که بتوان به آن استناد کرد. شما فرض کنید اگر تابلویی متعلق به دو هزار سال پیش هم باشد می‌تواند مالک شخصی داشته باشد.
کارگر درخصوص حراجی‌ها ادامه داد و گفت: به نظر ما خوب هست که حراجی‌ها تجمیع شوند. الان ما شاهد این هستیم که هر کسی مجوز برگزاری حراجی‌ها را صادر می‌کند. حتی بعضی از این‌ها توسط میراث فرهنگی مجوزشان صادر می‌شود. ما معتقد هستیم که این روال و سیستم، عدم مدیریت و برنامه‌ریزی را با خود به همراه می‌‌آورد. نهاد مشخصی برای حراجی‌ها وجود ندارد و هر سازمانی برای حراجی‌ها در حال حاضر می‌تواند جواز صادر کند. این ممکن است در آینده به یک نابسامانی منجر شود.
وی در پاسخ به این سؤال که چرا باید سازمان میراث فرهنگی مسئولیتِ عدم نظارت بر حراجی‌ها، را خود برعهده بگیرد، بیان داشت: مسئولیت حراجی‌ها با میراث فرهنگی نیست اما بعضی از بخش‌های میراث فرهنگی چنین جوازهایی را صادر می‌کنند؛ همانطور که ارشاد نیز قادر به صدور چنین مجوزهایی است.
وی هم‌چنین درخصوص مبحث گالریها گفت: گالریها باید به سبک و سیاق خودشان کار بکنند و این مسئله گالریها اصلاً مطرح نیست و بحث میراث با گالریها نیست. ما فعلاً روی حراج‌ها تمرکز کرده‌ایم.
