انتقادها از کیفیت بخش استان‌های جشنواره تئاتر فجر ادامه دارد؛
یک نشستِ تشریفاتی بدون دستاورد/نارضایتی‌ها بالاگرفته است
انتقاد از نحوه برگزاری دومین همایش برگزیدگان جشنواره‌های استانی برای معرفی آثار منتخب به سی‌وششمین جشنواره تئاتر فجر، موارد مختلفی را دربرمی‌گرفت که مهم‌ترین آنها حذف رویداد تماشای آثار از سوی گروه‌ها بود. منتقدان می‌گویند حذف جشنواره منطقه‌ای پروسه‌ای را کلید زد که باعث شد بخش استان‌ها هر سال گامی رو به عقب باشد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، طی 10 روز گذشته همایش برگزیدگان جشنواره‌های تئاتر استان‌ها برای حضور در سی و ششمین جشنواره تئاتر فجر برگزار و طی آن داوران معرفی شدند. باز طی همین چند روز پیش سیامک احصایی، الهام کردا، رضا گوران، غلامرضا یاری (از هنرمندان تهرانی) و نیما حسندخت (از هنرمندان شهرستانی) به عنوان هیات انتخاب، ٦٠ اجرا از برگزیدگان جشنواره‌های استانی سراسر کشور را بررسی کرده و در نهایت ٢٠ اثر از ٢٠ استان را برای شرکت در جشنواره تئاتر فجر معرفی کردند. این هیات در روزهای جاری و همزمان با برگزاری همایش برگزیدگان جشنواره‌های استانی، طی سه نشست با گروه‌های مختلف درباره آثارشان به گفتگو پرداختند. اما این همایش از سوی تعداد زیادی از شرکت‌کنندگانش مورد نقدهای جدی قرار دارد؛ نقدی که به پروسه انتخاب و بازبینی فیلم‌ها به‌جای تماشای گروهی آثار استان‌ها برمی‌گردد.
اخیرا نشستی چند روزه با حضور نزدیک به 100 نفر از هنرمندان و روسای انجمن‌های هنرهای نمایشی استان‌های سراسر کشور برای تئاتر استان‌ها در حالی برگزار شد که هیچ‌یک ازحاضران حتی سی‌دی فیلم اثر گروه دیگر را ندیده بود اما در این جلسه حضور داشتند تا درباره چیزی بشنوند که اطلاعی از جزئیاتش ندارند. این اتفاق باعث شد اغلب حاضران در دومین همایش تئاتر استان‌ها از آن با عنوان «نشستی تشریفاتی با دستاورد هیچ» یاد کنند.
در این گزارش با محمدرضا درند، جواد اشکذری و خداداد خدام، هنرمندان تئاتر و به ترتیب روسای انجمن‌های هنرهای نمایشی استان‌های کرمانشاه، خراسان‌رضوی و مرکزی گفتگو کردیم. این منتقدان گلایه‌هایشان را از نحوه برگزاری دومین همایش جشنواره تئاتر استان‌های فجر بیان کردند. البته همگی ریشه این نارضایتی‌ها را حذف جشنواره منطقه‌ای تئاتر فجر می‌دانند.
جشنواره منطقه‌ای حذف شد و جایش را به بازبینی فیلم داد
اولین بار سه سال پیش یعنی در فراخوان دوره سی و چهارم جشنواره تئاتر فجر بود که بخش منطقه‌ای از این جشنواره حذف شد. برگزارکنندگان؛ این اقدام را در راستای برجسته‌سازی نقش جشنواره‌های تئاتر استانی عنوان کرده بودند که البته به نظر می‌رسد بسیاری از هنرمندان استانی با این نظریه موافق نیستند.
محمدرضا درند (هنرمند تئاتر و رئیس انجمن هنرهای نمایشی کرمانشاه) می‌گوید: قبلا جشنواره منطقه‌ای برگزار می‌شد، گروه‌ها کارهای همدیگر را می‌دیدند، ارزیابی می‌کردند، باهم تعامل داشتند و با نوع کار کردن همدیگر آشنا می‌شدند و خیلی از اتفاق‌های خوب فرهنگی که در این جشنواره‌ها رخ می‌داد به دلیل همین رویداد بود؛ اما از سه سال پیش جشنواره مناطق حذف شد و جای خود را به بازبینی فیلم از اجراها داد.
جواد اشکذری (رئیس انجمن هنرهای نمایشی خراسان‌رضوی) نیز توضیح می‌دهد: ما بخش برگزیده استان‌ها را در جشنواره فجر داریم که در یک رویداد مهمی مثل منطقه‌ای قبل از جشنواه فجر باهم در شش منطقه کشور رقابت می‌کردند و به تعامل رسیده و بعضی‌ها برگزیده می‌شدند؛ اما این جشنواره را چند سال پیش به خاطر بودجه یا هرچیز دیگری تعطیل کردند. چیزی که پارسال طراحی و جایگزین کردند همایش برگزیده‌های استان‌ها بود که آن را هم در سه مقطع و سه گروه استان‌ها تقسیم کردند و همه آمدند و با 5 داور فیلم‌های کارها دیدند. یعنی کارهای اجرای زنده تبدیل به فیلم شد. اما امسال همان پروسه دیدن فیلم‌ها هم حذف شد و گروه‌ها کار همدیگر را ندیده بودند؛ یعنی ما هرسال قدم به قدم عقب می‌رویم.
«فیلم برای ارزیابی هر جشنواره‌ای جوابگو نیست؛ چون ارزش تئاتر به هم‌نفسی با مخاطب و زنده بودنش است.» این را خداداد خدام (رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان مرکزی) می‌گوید و ادامه می‌دهد: خیلی از دوستان در استان‌ها به حذف مرحله منطقه‌ای معترض بودند. اما جایگزینش می‌توانست همان تیم انتخاب 15 نفره‌ای باشد که آقای فرهاد مهندس‌پور (دبیر جشنواره سی و ششم) در نشست تئاتر استان‌ها مطرح کرد. شاید فرصت اجرایش نشده؛ نمی‌خواهم خیلی قضیه را بدبینانه نگاه کنم. چون به توانمندی و نیت و دغدغه ایشان ایمان دارم؛ ایشان دغدغه ایجاد تحول دارد.
هرچند عملا پیشنهاد تشکیل هیات 15 نفره انتخاب آثار بخش تئاتر استان‌ها در جشنواره سی و ششم فجر اجرایی نشد و در نهایت هنرمندان تئاتر استان‌ها نه تنها در این دوره شاهد پیشرفتی در مرحله انتخابی آثارشان بنودند بلکه از این دوره به عنوان یک «پسرفت» نسبت به سال گذشته هم یاد می‌کنند اما ماجرای طرح هیات 15 نفره فرهاد مهندس‌پور که رویای اجرایش را برای دوره بعد جشنواره فجر در سر می‌پروراند، چیست؟
ماجرای هیات انتخاب 15 نفره چه بود؟
ایجاد هیات انتخابی 15 نفره در هر استان برای آثار جشنواره تئاتر فجر، طرحی بود که فرهاد مهندس‌پور تیرماه امسال در نشست چشم‌انداز تئاتر استان‌ها آن را مطرح کرد؛ گروهی که با پیشنهاد مهندس‌پور قرار بود با مراجعه به رأی عمومی تشکیل شود و براساس نظر آنها، آثار به جشنواره فجر راه پیدا کند. یعنی مشابه همان طرحی که از سوی دبیر این دوره جشنواره برای داوری بخش کارهای نو تهران درنظر گرفته شده تا به جای تماشای dvd توسط یک هیئت انتخاب هفتاد نفره از همه طیف‌های سنی و سلیقه‌ای انتخاب شود.
به گفته دبیر جشنواره سی و ششم تئاتر فجر، این هیات انتخاب پانزده نفره قرار بود شامل سه نویسنده، سه کارگردان، سه طراح صحنه و سه منتقد از اعضای هر انجمن استان باشد که در طول سال ایجاد شده و کارهای فجر را هم درنظر داشته باشند. اما بنا بر گفته مهندس‌پور در همان نشست به توصیه مهدی شفیعی (مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی) قرار شده تا این پیشنهاد از سال آینده اجرایی شود.
جواد اشکذری (رئیس انجمن هنرهای نمایشی خراسان‌رضوی) با این ایده موافق است اما یکی از نگرانی‌های خود را در این زمینه چنین عنوان می‌کند: هر استانی و شهری مافیا و باند خودش را دارد. بعضی استان‌ها بیشتر هم دارد. شما چه کسانی را می‌خواهید انتخاب کنید؟ هرکسی را انتخاب کنید به یک گروه و جریانی وصل است. ولی تعداد هرچه بیشتر باشد خطا کمتر است. اگر از نظراتشان استفاده آموزشی شود و من هنرمند تئاتر نظر منتقدان و روزنامه‌نگاران و بازیگران و کارگردانان را بدانم، می‌توان از این نظرها به صورت مکتوب استفاده کنم.
اشکذری با بیان اینکه «همه هنرمندان در استان‌ها همدیگر را می‌شناسند» گفت: اگر امکان لابی‌گری نباشد می‌تواند طرح خوبی باشد. در واقع این طرح هم می‌تواند موجب لابی‌گری شود هم از آن جلوگیری کند؛ بستگی به نحوه اجرایش دارد.
با این وجود وقتی ایده فرهاد مهندس‌پور در این دوره از دبیری‌اش اجرایی نشد و اجرای آن را به دوره بعدی موکول کرد، دومین همایش برگزیدگان جشنواره‌های استانی برای معرفی آثار منتخب به سی و ششمین جشنواره تئاتر فجر «تقریبا» با همان سبک و سیاق دور گذشته‌اش برگزار شد. هرچند ریشه نقدها از همان «تقریبا» و تغییرهای این دوره نسبت به اولین همایش آب می‌خورد.
هیات 15 نفره هر استان جایش را به هیات انتخابی 5 نفره برای تمام استان‌ها داد
دومین همایش آثار برگزیده جشنواره‌های تئاتر استان‌ها از ۵ تا ۸ آذرماه سال‌جاری در تهران برگزار شد؛ در طی روزهای برگزاری این همایش 5 نفر هیات انتخاب آثار معرفی شدند و درباره آثار گفتگو کردند.
نقدی که فرهاد مهندس‌پور در همان نشست تیرماه چشم‌انداز تئاتر استان‌ها به هیئت‌های انتخاب استان‌ها داشت مبنی بر برخی روابط غیراصولی در بین تعداد کمی از استان‌ها بود؛ مهندس‌پور گفته بود مشکل افرادی‌اند که به اندازه کافی آگاه به جزئیات و اتفاقات تئاتر ایران و حرکت‌های تئاتر استان‌ها نیستند. این افراد گاهی در جایگاهی قرار می‌گیرند که برای بچه‌های استان تصمیم می‌گیرند و این یک مشکل جدی است.
مهندس‌پور همچنین گفته بود: از این طریق هم استقلال استان‌ها حفظ شده و هم رفتارشان دموکراتیک‌تر می‌شود. گروه پانزده نفره پیشنهادی حتما باید از بین کسانی انتخاب شوند که در هر استان می توانند در طول سال نمایش‌ها را تماشا کنند.
اما در عمل آنچه که در دومین همایش آثار برگزیده جشنواره‌های تئاتر استان‌ها انتخاب افتاد با آنچه که فرهاد مهندس‌پور برای این بخش از جشنواره تئاتر فجر آرزو می‌کرد همخوان نبود؛ شاید به همین دلیل هم بود که دبیر دوره سی و ششم جشنواره تئاتر فجر از انتشار فراخوان دوره بعدی در دوره مدیریت خود خبر داده است.
پریسا مقتدی که مسئولیت مدیریت بخش استان‌های جشنواره فجر را به عهده دارد، در حاشیه همایش برگزیدگان جشنواره‌های تئاتر استان‌ها با اشاره به نحوه انتخاب داوران این بخش گفته بود: مهم‌ترین مولفه‌ای که در انتخاب داوران مدنظر قرار گرفت فعالیت در حوزه اجرا نمایش بود. سعی کردیم از افرادی استفاده کنیم که از شرایط حاکم بر نمایش در سال گذشته بیشتر مطلع بودند.
مقتدی در ادامه گفته بود: یکی دیگر از مولفه‌های ما آشنایی با شرایط تئاتر در استان‌ها بود که براساس آن سعی کردیم دو نفر از اعضای هیئت داوران یعنی آقای غلامرضا یاری و نیما حسن دخت را از جمع هنرمندان استانی انتخاب کنیم.
تغییرات انجام شده و آرزوهای فرهاد مهندس‌پور برای جشنواره تئاتر فجر نسبت به اندازه این رویداد فهرستی بلندبالا محسوب می‌شود؛ اما در همین بخش استانی جشنواره هم انتقادها تنها به موارد گفته شده ختم نمی‌شود. ایده فرهاد مهندس‌پور مبنی بر اینکه تنها کارهای کارگردان‌های اول یا دومی از استان‌ها در جشنواره پذیرش شود هم حرف و حدیث‌هایی به دنبال داشته است.
جشنواره فجر فرصتی برای معرفی استعدادهای جوان است؟
نشست چشم‌انداز تئاتر استان‌ها فرصتی بود تا فرهاد مهندس‌پور از ایده‌هایش بگوید؛ او در این نشست علاوه بر اینکه خبر از انتشار فراخوان جشنواره فجر سال آتی خبر داد، گفته بود: این جشنواره تصمیم دارد از کارهای استانی تنها کارهایی را بپذیرد که کارگردان اول یا دومی باشند.
طرحی که به اعتقاد مهندس‌پور به این دلیل بود که «گروه‌های با سابقه بیشتر ضرورتی برای حضور در این بخش ندارند» و «آنها همین که می‌توانند اجرای عموم بگیرند از طریق بخش مرور می‌توانند به جشنواره راه یابند.»
محمدرضا درند (رئیس انجمن هنرهای نمایشی کرمانشاه) درباره آن دسته از تصمیم‌های فرهاد مهندس‌پور که متضمن حضورش برای دبیری دوره بعد است، می‌گوید: مگر آقای مهندس‌پور آنقدر خیالشان راحت است که سال بعد هم هستند؟ اگر هستند که ما نیستیم. با این روند کاری جالب است که ایشان برای سال بعد هم در حال تصمیم‌گیری است و با قدرت و صلابت از برنامه سال بعدشان صحبت می‌کنند.
درند درباره ایده مهندس‌پور مبنی بر حضور کارگردان‌های کار اولی و دومی از استان‌ها در جشنواره فجر گفت: من از ایشان سوال دارم که آیا آگاهی و اشراف دارند که در استان‌ها چه کسانی توانایی کار کردن دارند؟ یا در استانی مانند کرمانشاه چند کارگردان جوان فعال وجود دارد که توانایی روی صحنه بردن یک نمایش را دارد؟ اینها از عدم آشنایی ایشان به تئاتر استان‌ها برمی‌آید. این هم تنها حرف من نیست. بسیاری از هنرمندان و روسای انجمن‌های هنرهای نمایشی استان‌ها این موضوع را به اطلاع آقای شفیعی رساندیم. وقتی می‌بینیم درد و دغدغه همه یکی است پس چرا به آن گوش داده نمی‌شود؟
هرچند که فرهاد مهندس‌پور در همان نشست تیرماه و در ادامه صحبت‌هایش با پیشنهاد کوچک‌‍تر کردن کانال جشنواره استانی به فجر گفته بود: «دراین صورت می‌توانیم چهره‌های جدید و درخشان را کشف کنیم و بنا را براین بگذاریم که جشنواره هدفش کشف چهره‌ها و نبوغ تازه است.» اما به نظر می‌رسد بسیاری از هنرمندان و فعالان تئاتر استانی با ایده‌های او برای تئاتر شهرستان‌ها همسو و هم‌نظر نباشند.
خداداد خدام (رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان مرکزی) معتقد است؛ تئاتر استان‌ها دچار دور تسلسلی است و در توضیح آن می‌گوید: هنرمندان هر شهری آرزویشان این است که در جشنواره تئاتر استانی منتخب شوند. قبلا جشنواره منطقه‌ای وجود داشت که حذف شده و همایش تئاتر استان‌ها با دیدن فیلم آثار جایگزین آن شده است تا از این طریق به جشنواره تئاتر فجر راه پیدا کنند. اینجا کارشان اجرا برود و به شهر خودشان برگردند و برای دور زدن دوباره این چرخه آماده شوند. اما سال‌هاست اثبات شده که این اتفاق معرفی استعدادها، توانمندی‌های تئاتری استان‌ها را نمی‌تواند انجام دهد چون چرخه معیوبی است. آقای مهندس‌پور تلاش داشتند این چرخه را اصلاح کنند. اما اشکالاتی وجود داشت.
خدام خاطرنشان کرد: روی جشنواره‌ها زیادی حساب باز کرده‌ایم. باید بار معرفی جوان‌های مستعد در استان‌ها را از روی جشنواره برداریم. در سیستم سالم منتقدان، مطبوعات و رسانه‌ها می‌توانند یک هنرمند را به مخاطب معرفی کنند و استعداد شناسایی شود. ما همه اینها را نداریم؛ در استان‌ها منتقد و مطبوعات تخصصی و بخش تخصصی تئاتر نداریم که آثار خوب را معرفی کنند. درحالی‌که منتقدان معتمدان مخاطب هستند و آن جوان و استعداد و پیشکسوت معرفی می‌شود. در استان‌ها ما این را نداریم و چون چاره‌ای ندارند همه می‌خواهند از کانال جشنواره تئاتر استانی فجر معرفی شوند و وضعیت این است که می‌بینید.
خدام با تاکید بر اینکه «باید سیاست‌گذاری‌ها به این سمت برود که منتقدان و بخش تئاتر رسانه‌ها در استان‌ها تقویت شود و به سمتی برویم که تئاتر واقعا مستقل شود و درآمدش را از مردم کسب کند.» گفت: اگر روی این دوران گذار، سیاست‌گذاری شود بهترین اتفاق رخ می‌دهد و می‌توانیم امیدوار باشیم جشنواره‌ها هم سرجای خودشان قرار بگیرند.
اما برای اینکه آرزوی این هنرمند و فعال تئاتری برآورده شود، باید دید روند مورد نقد فعالان تئاتر استان‌ها به‌عنوان مشرف‌ترین افراد به مشکلاتشان چیست؟ نقدهایی که به یک دلیل عمده یعنی بررسی آثار از روی فیلم و بدون مشارکت سایر گروه‌ها، در این دوره بیشتر هم شده است.
داوری از روی سی‌دی و یک نشست تشریفاتی
اگر اعتراض استان‌ها نبود همین همایش هم برگزار نمی‌شد
دومین همایش تئاتر استان‌ها درحالی در روزهای 5 تا 8 آذر در تهران با حضور دو برگزیده و رئیس انجمن هنرهای نمایشی هر استان در تهران برگزار شد که به اعتقاد حاضران، جلسه‌هایی کسل‌کننده و بی‌فایده بود چراکه هیچ‌یک از حاضران اثر کارگردانی که با حضور دیگران نقد و بررسی می‌شد را ندیده بود تا در جریان این نقد و بررسی قرار بگیرد. هرچند که محمدرضا درند معتقد است؛ برگزاری همین نشست هم به خاطر اعتراض انجمن‌های هنرهای نمایشی استان‌ها بوده است: «اگرنه تصمیم را گرفته بودند و قرار بود بدون حضور کارگردان‌ها کارها از روی سی‌دی داوری شود. قرار نبود این همایش چند روزه اصلا برگزار شود.»
قضیه از این قرار است که سی‌دی آثار استان‌ها طی پروسه‌ای دو ماهه توسط هیات انتخاب دیده شده و این همایش به اعتقاد منتقدانش شکلی «فرمالیته» و تشریفاتی داشته است؛ درباره فرآیند برگزاری این همایش چند روزه از روسای انجمن هنرهای نمایشی سه استان کرمانشاه، خراسان‌رضوی و مرکزی سوال می‌کنم.
جواد اشکذری می‌گوید «ما اصلا می‌آییم تهران و در جمع دیگر استان‌ها حاضر می‌شویم که تئاتر ببینیم» و می‌گوید: اما در دومین همایش تئاتر استان‌ها آمدیم تهران و دیدیم هشتاد نفر دور هم نشسته‌اند و جلسه‌ای است که سه نفر داور که کار را دیده‌اند درباره اثر حرف می‌زنند و کارگردان که داستانش را توضیح می‌دهد و 79 نفر بقیه در جلسه چرت می‌زنند! یعنی یک جلسه کسالت‌آور که ما اصلا متوجه نمی‌شویم این چی می‌گوید و آن یکی چه جوابی می‌دهد.
اشکذری با بیان اینکه «در تمام طول این نشست چندروزه در مورد چیزی صحبت می‌شد که ما از آن اطلاعی نداشتیم.» گفت: خودشان فیلم را دیده بودند نه ما؛ در حالی که پارسال سی‌دی کار را همه باهم می‌دیدیم و از روی واکنش دیگر هنرمندان می‌توانستیم بفهمیم کارمان چه ضعف‌ها و نقاط قوتی داشته یا چقدر برای آنها که کار را دیده‌اند جالب بوده است. بعد می‌نشستیم باهم صحبت می‌کردیم و چیزی یاد می‌گرفتیم. اما امسال قرار بود درباره چه چیزی حرف بزنیم؟ چرا باید در جلسه‌ای بنشینیم و به حرف‌های پیرامون 60 کاری گوش کنیم که ندیده‌ایم.
رئیس انجمن هنرهای نمایشی خراسان‌رضوی تاکید می‌کند: این دوره عقب‌گردی نسبت به دوره پیشین و دوره پیش هم عقب‌گردی نسبت به دوره پیش‌ترش بوده است. یعنی هرچه جلوتر می‌رویم عقب‌گردمان بیشتر است. ما دور هم جمع می‌شویم تا آثار همدیگر را ببینیم. چرا آثار همدیگر را نمی‌توانیم ببینیم؟ قرار است درباره چه چیزی صحبت کنیم؟ راه ارتباط ما بچه‌های شهرستانهای مختلف با همدیگر و وجه مشترکان تئاتر است وقتی این وجه مشترک را از ما می‌گیرند ما نمی‌توانیم با همدیگر گفتگو کنیم. ادبیات گفتگوهایمان از شکل تئاتری خارج می‌شود.
خداداد خدام هم می‌گوید: آقای مهندس‌پور روی گفتگو خیلی تاکید داشت و در این همایش تا حدودی اتفاق افتاد. اما امسال هیات انتخاب آثار را در فرآیند طولانی‌تر دوماهه‌ای و با حوصله بیشتر دیده بودند. اما ما وقتی شنیدیم این اتفاق افتاده اعتراض کردیم؛ چون اصل تئاتر این است که زنده دیده شود.
محمدرضا درند (رئیس انجمن هنرهای نمایشی کرمانشاه) دل پرتری نسبت به سایرین دارد؛ او می‌گوید: از روزی که بحث حضور آقای فرهاد مهندس‌پور به‌عنوان دبیر جشنواره تئاتر فجر مطرح شد ما خودمان را آماده برخی از این دست اتفاق‌ها کردیم. هرچند در این بین آقای شفیعی و نادری تمام تلاش خود را کردند که بچه‌های استان‌ها از این بابت متضرر نشوند. ما پیش‌بینی اتفاق‌هایی را می‌کردیم که به ضرر استان‌ها تمام شود. مانند همین اتفاقی که برای بازبینی آثار جشنواره تئاتر استان‌ها رخ داد.
درند با بیان اینکه «باز سال گذشته خیلی بهتر از امسال بود؛ اینکه خود کارگردان‌ها می‌آمدند و هیات داوران در حضور آنها فیلم آثار را می‌دیدند.» گفت: نه اینکه داور یک ماه پیش کارها را دیده باشد و بعد از یک ماه با فشار بچه‌ها جمع شوند و کارگردان جهت یادآوری به گروه داوری بگوید کار من این بود و بعد داوری آنچه در ذهن‌اش است را بگوید. این قرار است چه خروجی داشته باشد؟ آیا این به سخره گرفتن کار کارگردان‌های استان‌ها نیست؟ دبیر جشنواره فجر باید جهان‌شمول نسبت به قضایا فکر کند؛ تئاتر کشور را همین استان‌ها می‌سازد. اگر 32 استان را نادیده بگیریم و فقط تهران را ببینیم چه کاری کرده‌ایم؟
درند؛ سخنش را اینطور به پایان می‌برد که: هرچند دوستان می‌گویند خوش‌بین باشید اما من آدمی واقع‌بین هستم؛ من این اتفاق‌ها را برای استان‌ها خوب نمی‌بینم. اینکه از بالا به پایین نگاه کنیم به آنها و به فعالان تئاتر استان‌ها بگوییم شما بی‌سوادید اتفاق خوبی نیست.
«چه می‌شود کرد؟» این سوالی است که بعد از همه انتقادها از این روسای انجمن هنرهای نمایشی سه استان می‌پرسم.
تصمیم‌گیری برای بخش استان‌های جشنواره فجر با خرد جمعی فعالان شهرستانی انجام شود
خداداد خدام (رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان مرکزی) در پاسخ به این سوال که «در کوتاه‌مدت چه کار می‌شود کرد تا به وضعیت مطلوب نزدیک شویم؟» می‌گوید: من فکر می‌کنم باید این تصمیمی‌گیری‌هایی که در مرکز می‌شود که شکل جشنواره را چه کار کنیم با خرد جمعی خودمان در تئاتر استان‌ها انجام شود.
خدام تشریح می‌کند: سازوکارش می‌تواند این باشد که همان موقع که جشنواره‌های تئاتر استانی برگزار می‌شود برای هر چند استان سه کارشناس معتمد بفرستند. در تعامل می‌توانیم به سازوکار واحدی برسیم. در همان مرحله انتخابی جشنواره تئاتر استانی 5 اثر آن 10 استان توسط همان چند کارشناس که ارزیابی آثار را به عهده دارند به فجر معرفی شود.
او با بیان اینکه «ظرفیت پذیرش در بخش استان‌ها را باید بالا ببرند.» گفت: متاسفانه امروز اینطور است که ما به همایش‌ها می‌رویم اما با تصمیمات گرفته شده مواجه می‌شویم. اگر تصمیم‌گیری هم با این جمع باشد بهتر و کم‌خطاتر است. پای تصمیمات‌مان امضا می‌زنیم. با هدایت مدیران مرکز و دبیر، این جمع می‌تواند به یک شکل واحد برسد که شکل برگزاری و گزینش و... چطور باشد. این کسری‌ها و خلاءها را می‌توان پرکرد که استعدادها معرفی شوند بدون اینکه بخواهیم کارکردهای جشنواره را خیلی مهم و بزرگ‌نمایی کنیم.
رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان مرکزی تصریح کرد: یکی از آسیب‌هایی که به تئاتر استان‌ها می‌زند این است که یک رقابت کاذب مثل رقابت‌های ورزشی در استان‌ها ایجاد می‌کند و از هدف اصلی تئاتر که ایجاد دوستی و مهربانی است دور می‌کند. باید این بررسی‌ها با مشارکت خود هنرمندان و نمایندگان تئاتر استان‌ها باشد. تا سازوکاری قوی اتخاذ شود که پاسخگوی نیازهایی باشد که حتی در شهرستانهای کوچک هم دیگر تغییر کرده است.
ایجاد سهمیه برابر برای همه استان‌ها دور از عدالت است
جواد اشکذری (رئیس انجمن هنرهای نمایشی خراسان رضوی) هم با بیان اینکه «شنیدم خود آقای مهندس‌پور هم گفته‌اند از این همایش راضی نیستند.» گفت: چیزی که از آقای مهندس‌پور می‌شناسم تاکیدش روی اجراهای عمومی است اما برآیند این جشنواره فجر تا الان این نیست. عدالت این نیست که بگوییم 32 استان داریم و هر استان دو برگزیده و 60 کار بالا بیاید. کجای این عدالت است؟ نگاه ظاهری و سطحی کنیم می‌گوییم هر استان باید برگزیده‌اش بیاید اما استان‌ها با همدیگر فرق دارند. استانی داریم که جشنواره استانی‌اش را با 3-4 کار تشکیل داده؛ خب یک کار هم نباید از این استان بالا می‌آمده چون ضعیف بوده‌اند. و اجرای عمومی‌اش هم در حد 10 درصد است. استانی هم داریم که 12-13 اجرا برگزار کرده و تمام آنها قدرتمند بوده‌اند.
اشکذری با تاکید بر اینکه «اینکه تحت هر شرایطی برای همه استان‌ها تعداد سهمیه برابر و مشخص درنظر گرفته شود اشتباه است» گفت: الان من در شهری زندگی می‌کنم که هر شب در هر 10 سالن آن تئاتر اجرا می‌شود پس با استان‌های دیگری که کارها و تعداد اجراهایشان از کیفیت خوبی برخوردار نیست باید متفاوت باشد. عدالت این است که استانی که بیشتر زحمت می‌کشد بیشتر در جشنواره تئاتر فجر حضور داشته باشد. اگر این تعریف را برای جشنواره تئاتر فجر قبول داریم که ویترین تمام کارهای خوب اجرا شده سال است؛ باید بهترین‌های سراسر کشور انتخاب شوند نه الزاما همه استان‌ها سهمی برابر داشته باشند؛ چراکه در این صورت برگزیده‌ها در مجموع بهترین آثار اجرا شده در سراسر ایران محسوب نمی‌شوند.
محمدرضا درند (رئیس انجمن هنرهای نمایشی کرمانشاه) نیز معتقد است: ما داریم از وضعیت مطلوب دور می‌شویم. در گذشته همان اتفاقی که امروز انقدر شعارش داده می‌شود اتفاق می‌افتاد. اگر قرار است من کارگردان این پروسه سخت رسیدن به فجر را طی کنم و از استانی به منطقه و از منطقه به کشوری فجر برسم و یک روز مانده به اجرا پذیرش شوم و روز بعدش هم نصف روزی باشم و بعد بگویند خوش آمدی اتفاق مطلوبی رخ نمی‌دهد.
آنچه درند در پایان تصریح می‌کند به نظر می‌رسد مساله‌ای است که بسیاری به آن ایراد دارند؛ این هنرمند تئاتری این سوال را می‌پرسد که: چرا باید هر سال روند و اتفاق تازه‌ای را شاهد باشیم؟ فراخوان در همه سال‌ها تغییر داشته است. باید با هر مدیری دیدگاه و دبیر تغییر کند و بخش‌ها حذف یا اضافه شود؟
گزارش: سبا حیدرخانی
