بحث آزادی، اعتراض و تجمع تنها نباید در برهه انتخابات بازشود

محمد آقاسی (رئیس مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران، ایسپا) با بیان اینکه رفتار انتخاباتی در ایران جزو بحث‌برانگیزترین رفتار اجتماعی بوده است، گفت: مسئولان، رسانه‌ها و همه پژوهشگران به این مساله واکنش نشان داده و گفته‌اند که رفتار مردم ایران را نمی‌شود پیش‌بینی کرد. این یعنی الگوی عقلانی را نمی‌توانیم در رفتار ببینیم.

آقاسی با اشاره به نظریه‌هایی در این زمینه گفت: نظریه افکار عمومی کوتاه‌مدت می‌گوید فضای جاکم بر جوامع شرقی در جامعه نمی‌گذارد بلندمدت فکر کنیم یا اینکه سطح پایینی در آگاهی سیاسی وجود دارد. باید اتفاقی بیفتد که مردم سراغ یکی بروند و رای بدهند. ریاکاری و پنهان‌کاری و نفوذ لایه‌های احساسی که می‌گویند مردم فقدان حافظه تاریخی هستند، ناکارآمدی دستگاه نظرسنجی و غلبه فرهنگی مثل بی‌عقلی، رفتارهای معماگونه مردم بعد از مشروطه و عدم وجود نهادهای میانجی مثل احزاب باعث می‌شود مردم رفتار هیجانی داشته باشند.

رئیس مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران با طرح این پرسش که «آیا واقعا کنش جمعی عقلانی شکل نمی‌گیرد؟» گفت: یک دلیل جامعه‌شناسان برای این مساله این است که از سال 76 نظرسنجی‌ها انجام شد اما منتشر نشد یا درست منتشر نمی‌شود. ما سال 84 در ایسپا نظرسنجی کرده و پیش‌بینی کردیم چه اتفاقاتی می‌افتد. در واقع این نظرسنجی سناریوهای قابل دسترسی را بیان می‌کند.

قیاسی با بیان اینکه «کنش احساسی نمی‌تواند برخی مسائل را ببیند» گفت: باید به عقلانیت شناختی مطرح شده و منطق کنش مردم پی ببریم. یک زمینه ساختاری باید در کنش عقلانی باشد. آزادی، اعتراض و تجمع و مواردی مانند آن تنها نباید در برهه انتخابات بازشود؛ این مسائل کمک می‌کند به اینکه کنش عقلانی شکل گرفته و حتی ثبت‌نام فله‌ای در انتخابات را به عنوان نمایش اعتراض، از منظر عقلانی محاکمه کنند نه احساسی.

آقاسی با اشاره به اینکه «وقتی فشاری به مردم می‌آید می‌توانیم منتظر کنش عقلانی باشیم» ادامه داد: از سال 1386 تا امروز بیشترین استرس مردم روی مسائل اقتصادی بوده است.

او همچنین با اشاره به مواردی که در نظرسنجی انتخابات مشهود است، گفت: کسانی که رای پایینی دارند الزاما بازنده نیستند. مثلا در اسفند 91 حسن روحانی رای پایینی داشت اما عوامل شتاب‌زا و حمایت‌ها از او بیشتر شد و در دوشنبه قبل از انتخابات بالا رفت.

آقاسی با بیان اینکه اگر مرددها در انتخابات شرکت کنند وزن به سمت سبد آرای اصلاح‌طلبان می‌رود، گفت: با آخرین نظرسنجی ملی، از مرددها این نتیجه به دست آمده که 60 درصد خود را نزدیک به هیچ جریان سیاسی نمی‌دانند. 

رئیس مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران با بیان اینکه ایسپا اولین مجموعه‌ای است که نتایج نظرسنجی را در کشور منتشر می‌کند، گفت: انتشار ریز نتایج نظرسنجی‌ها می‌تواند ایجاد مشکل کند چون مردم و سیاستمداران ما با اعداد و ارقام آشنا نیستند و فضا هنوز به اندازه مطلوب برای این موارد شکل نگرفته است. باید اجازه داد این روند به صورت طبیعی پیش برود. ضمن اینکه معتقدم بیشتر از انتشار داده‌ها تحلیل آنهاست.

آقاسی با بیان اینکه «گاهی نظرسنجی حجاب می‌شود» گفت: مثلا 25 درصد مردم می‌گویند در انتخابات شرکت نمی‌کنیم اما ما آنها را نمی‌بینیم که در موردشان بحث کنیم. بخشی از مرددها زنان خانه‌دار هستند که اصلا درباره‌شان بحث نمی‌شود. ما احتیاج به فضای علمی آکادمیکی داریم وگرنه انتشار نتایج ریز نظرسنجی‌ها باعث می‌شود خطای استراتژیک بیشتر شود. با این همه انتشار نتایج نظرسنجی‌ها را ادامه خواهیم داد.

او با بیان اینکه در نظرسنجی‌های ایسپا روستاها هم داخل می‌شوند، به تاثیر مناظره‌ها در نظرسنجی‌ها پرداخت و گفت: تاثیر مناظره‌های اول و دوم امسال نسبت به سال 92 کمتر بود؛ البته باید بسته به نوع انتخابات و سال برگزاری آن تفاوت‌ها را دید. در این نظرسنجی‌ها از مردم می‌پرسیم که به نامزدها در مناظره‌ها مثلا در مواردی مانند اخلاق و صداقت چه نمره‌ای می‌دهند؟ در حالت کلی باید گفت نظر مردم در این دوره از انتخابات به گونه‌ای است که تفاوتی بین جامعه شهری و روستایی پس از مناظره‌های اول و دوم ندیدیم.