فارس باقری در نشست نقد و پخش فیلم-تئاتر آثار اکبر رادی مطرح کرد؛
نمایشنامه‌های اکبر رادی بازنمایی و تصویری از اجتماع هستند
نخستین برنامه پخش فیلم-تئاتر آثار اکبر رادی توسط موسسه اکبر رادی در تالار استاد جلیل شهناز خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
به گزارش ایلنا، در این نشست که ساعت ۱۶:۳۰ روز چهارشنبه بیستم بهمن ماه ۹۵ در تالار جلیل شهناز برگزار شد، ابتدا این فیلم-تئاتر اکران شد و سپس فارس باقری (نمایشنامه نویس، پژوهشگر و مدرس تئاتر) و بهزاد صدیقی (نمایشنامهنویس، پژوهشگر و مدرس تئاتر) این اثر را مورد تحلیل و بررسی قراردادند.
بهزاد صدیقی در این نشست گفت: استاد اکبر رادی نمایشنامه‌ی ارثیه‌ی ایرانی را در سال ۱۳۴۶ نوشت و بعدها پس از بازنویسی‌های مکرر آن قدر تغییر یافت که تبدیل به نمایشنامه دیگری به نام تانگوی تخم مرغ داغ شد. هریک از آدم‌های ارثیه ایرانی گزارشی از وضعیت زیست خود در دهه چهل می‌دهند و جهان خود را برای مخاطب بازگو می‌کنند. به نظرم رادی در این اثر مثل اغلب آثار خود زبان خاص هریک از شخصیت‌ها را مطابق شخصیت وجودی خودشان خلق میکند و به همین دلیل آنها برای تماشاگر ملموس و باورپذیر هستند.
در ادامه؛ فارس باقری ضمن پیشنهاد به برگزاری چنین نشست‌هایی با همکاری مراکز دانشگاهی و خلاصه‌ای از نمایشنامه ارثیه ایرانی در خصوص بررسی این نمایشنامه از نگاه مرفولوژی و ریخت‌شناسی گفت: به نظرم اگر بخواهیم نمایشنامه‌های اجتماعی را بررسی کنیم که نمایشنامه ارثیه ایرانی هم یکی از نمایشنامه‌های اجتماعی است، از نمایشنامه‌های یونان باستان تا نمایشنامه‌های معاصر نمی‌توانیم نهاد خانواده را نادیده بگیریم و همه این نمایشنامه‌ها بر نهاد خانواده استوار هستند و بر روی این عنصر اجتماع متمرکز هستند. در واقع نویسندگان در ادبیات نمایشی، داستان کوتاه، رمان و فیلمنامه روی نهاد خانواده متمرکز هستند. اینکه هریک از نویسندگان با چه رویکردی بحران‌ها و نهادهای طبقاتی جامعه و خانواده‌ها را بررسی می‌کنند، مهم است.
او هم چنین اضافه کرد: در بررسی ریخت‌شناسی چنین درام‌هایی مفهوم قدرت، قهرمان‌ها، پدر و ... مورد توجه قرار می‌گیرد. در نمایشنامه ارثیه ایرانی شخصیت‌ها و مکان‌ها دوشقه و دوپاره هستند؛ پدر در دو مکان خانه جنوب شهر و خانه الهیه زندگی میکند، جلیل دانشجو و نظامی است، عطیه موقر و شکننده است، دختر خانواده دو اسم دارد: شکوه و آرزو و ... در واقع رادی شخصیت‌ها را به شکل هوشمندانه چیدمان میکند و این دوشقگی یا گسست و روابط اجتماعی و بحران‌ها و مفهوم پدر و قدرت در ساختار نهاد خانواده با درایت نشان می‌دهد.
این نویسنده و پژوهشگر تئاتر در ادامه سخنان خود گفت: رادی از ۱۳۳۳ که نمایشنامه روزنه آبی را نوشت تا نمایشنامه پلکان بحران‌هایی را تصویر کرده و در آنها سوژه‌هایی را نوشته که شخصیت پدر، شخصیت اصلی است و نقش نظم و روابط اجتماعی را در آنها بازتاب می‌دهد. در واقع پدر متعلق به جامعه سنتی، ضدزن، ضدمدرنیسم و ضدتحول است و مفاهیم خانواده را در یک جامعه سنتی بازتاب می‌دهد.
این مدرس دانشگاه در بخش دیگری از این نشست گفت: رادی همچون میرزا فتحعلی خان آخوندزاده به ادبیات نمایشی به عنوان یک نهاد اصلاح‌طلبانه نگاه میکند و در آثارش نیز به وقایع اجتماعی زمان خودش اشاره میکند. مثلن در نمایشنامه روزنه آبی به حوادث جنگ دوم جهانی یا در نمایشنامه پلکان به وقایع انقلاب اشارات نزدیکی دارد.
وی افزود: رویکرد آقای رادی به وقایع اجتماعی، داستان نمایشنامه‌های او را شکل و فرم می‌دهد. از سویی شخصیت‌های دیگرتری در آثار او وجود دارند که چهره مهمی هستند. مثل شخصیت جلیل در همین نمایشنامه ارثیه ایرانی.
باقری درخصوص چهره غریبه و بیگانه در آثار رادی گفت: از روزنه آبی تا آمیزقلمدون همواره یک چهره غربیه یا روشنفکر که از خانه سرکوب، طرد و زیر سلطه پدر منکوب می‌شود، وجود دارد. با مرور نمایشنامه‌های رادی می‌توان جریان‌های روشنفکری را بررسی کرد البته به غیر از نمایشنامه‌های مرگ در پاییز و پلکان. نکته مهمی دیگر در این اثر یا اغلب آثار رادی این است که چهره یا فیگور روشنفکر است که احساس یگانگی با جامعه نمی‌کند و فقط امکان حرف زدن را دارد. مثل همین شخصیت جلیل در نمایشنامه ارثیه ایرانی. نکته آخر این که مفهوم سوژه اجتماعی در مکان نمایشنامه‌های او چه میکند؟ این سوژه‌های اجتماعی یا شخصیت‌های اجتماعی مثل شخصیت جلیل ترک مکان می‌کنند و در مکان زندگی سرکوب می‌شوند و امکان ماندگاری و بودن و زیست با دیگران را از دست می‌دهند. از سوی دیگر اغلب زن‌ها در سایه هستند و در تجاوز روحی یا جسمی قرار می‌گیرند.
این نمایشنامهنویس در پایان سخنان خود گفت: به نظرم نمایشنامه‌های اکبر رادی بازنمایی و تصویری از اجتماع هستند. با خواندن یا دیدن آثار او درمی‌یابیم که چه نوع تصویری از مردم در نمایشنامه‌هایش بازتاب پیداکرده است. بررسی بیشتر و دقیق‌تر درباره آثار اکبر رادی را به فرصتی دیگر برای مقاله مفصل‌تر دیگر وامی‌نهم.
در پایان این نشست بهزاد صدیقی درباره ارثیه ایرانی گفت: در یک مقایسه و بررسی تطبیقی دو نمایشنامه ارثیه ایرانی و تانگوی تخم مرغ داغ می‌توان از وجه شخصیت‌پردازی و موقعیت‌های نمایشی به آنها پرداخت و نگاه موشکافانه‌تری به آنها داشت. فقط در این فرصت محدود اشاره می‌کنم که به نظرم نمایشنامه تانگوی تخم مرغ داغ متن گسترشیافته و مطول شده ارثیه هر ایرانی است که البته در آن شخصیت‌های جلیل و عظیم و شکوه و پدر و رویارویی آنها با یکدیگر نسبت به ارثیه ایرانی بهتر تصویر و پرداخت شده‌اند.
نمایش ارثیه ایرانی به کارگردانی محمد یوسف با بازی آذر فخر، امین تارخ، محمد مطیع، آزیتا لاچینی، خسرو شجاع‌زاده و رضا ژیان در سال ۱۳۵۵ به صورت تله‌تئاتر تولید، ضبط و از تلویزیون ایران پخش شد.
در پایان این نشست، بهزاد صدیقی به نمایندگی از موسسه اکبر رادی؛ لوح تقدیر به فارس باقری اهدا کرد.
