تراژدی ستارخان پس از حادثه پارک اتابک/ به تاریخ مشروطه وفاداریم

«اتابک پارکینین تراژدیسی» نمایشی به زبان ترکی به نویسندگی سیدمرتضی هاشمپور و کارگردانی سیروس مصطفی است که با محوریت ستارخان و مشروطه از 26 بهمن در تبریز روی صحنه می‌رود.

سیروس مصطفی (کارگردان) در گفتگو با خبرنگار ایلنا، در تشریح نمایش «اتابک پارکینین تراژدیسی» (تراژدی پارک اتابک) گفت: ستارخان چهار سال و هفت ماه در تهران بوده و اواخر ماه چهارم حضورش در تهران در پارک اتابک گلوله می‌خورد؛ چند روزی در آن پارک با آن پای زخمی می‌ماند درحالی که استخوان پایش خرد شده و اجازه نمی‌دهد پزشکان پایش را قطع کنند.

مصطفی ادامه داد: نمایش، آن چند روز حضور ستارخان در پارک اتابک را روایت می‌کند. اما گلوله خوردن ستارخان نقطه عطف داستان است که باعث و عامل کشته شدن ستارخان بعد از چهار سال و سه ماه می‌شود. این اثر، آن چند روزی که ستارخان در پارک اتابک و در بستر نقاهت و تب بوده و در هذیان‌گویی بسر می‌برد را به تصویر می‌کشد.

این کارگردان خاطرنشان کرد: چند ساعتی که ستارخان در بستر نقاهت زندگی می‌کند را به تصویر کشیدیم؛ ساعاتی که او در هذیان‌گویی و لحظات تب‌آلود سپری کرده و در نمایش، وقایعی که در تبریز و سال‌های مشروطه به وجود آمده است در این ساعات مرور می‌شود تا لحظه‌ای که فوت می‌کند.

مصطفی با اشاره به اینکه «چند سالی است این دغدغه را دارم که چرا سراغ تولید نمایش بومی با دغدغه‌های هویتی نمی‌رویم» گفت: می‌خواستم درباره یک شخصیت تاریخی تبریز و در مورد مقطع زمانی که رویش تاکید نشده نمایشی را کار کنم. ستارخان، یک قهرمان ملی است نه منطقه‌ای یا گوشه‌ای از ایران. می‌خواستیم سراغ این کار برویم و نمایشی با درون مایه بومی و رنگ و لعاب خود تبریز کار کنیم.

او ادامه داد: اگر تبریز را در حوزه‌های مختلف بررسی کنیم متوجه می‌شویم که این شهر، برندهای مختلفی دارد؛ یکی از برندهای مطرح تبریز در تاریخ، «مشروطیت» است که این شهر نقش مهمی در آن داشته. برای همین سراغ ستارخان رفتیم و دو سال پروسه تولید این نمایشنامه و تحقیقاتش طول کشید.

مصطفی با بیان اینکه «در نوشتن این نمایشنامه به منابع و مراجعی استناد کردیم» گفت: برای این کار یا باید می‌رفتیم سراغ منابع هم‌زمانی یا در زمانی یا تحقیقات میدانی. منابع «در زمانی» متعددی برای این کار وجود دارد؛ مثل آثار کسروی و امیرخیزی که از دوستان ستارخان بودند و آن دوره زندگی کردند. همچنین مرکز غیبی تبریز صمد سرداری‌نیا تبریز سرداری‌نیا منبع ارزشمندی در این حوزه است که از منابع متعدد تالیف کرده. همچنین نامه‌هایی از تبریز متعلق به ادوارد براون وجود داشت که بسیار به ما کمک کرد.

این کارگردان تئاتر، مشاور تاریخی خود را کریم میمنت‌نژاد معرفی کرد و گفت: خانواده ستارخان به ویژه نواده او، سامی سردارملی در جریان تولید این نمیاش بود و سر صحنه آمده و کار را دیده است.

مصطفی با بیان اینکه «تا الان به داستان مشروطه و ستارخان از این زاویه نگاه نشده» گفت: نمی‌خواهم روند داستانی نمایش را تعریف کنم چون دوست دارم اثر در تعلیق بماند و دیده شود. اما در این کار ما از کثرت به وحدت می‌رسیم و تماشاگر کار روایی صرف نمی‌بیند.

او ادامه داد: قرار نیست تماشاگر روی صحنه قطعه‌ای از روایت صرف تاریخی را ببیند؛ نمی‌خواهیم تاریخ را روایت کنیم. چون این رویداد و شخصیت تاریخی دستمایه‌ای برای خلق یک اثر هنری است. من از زاویه دید خودم به این ماجرا نگاه کردم. اما این پازل وقتی چیده می‌شود نباید تاریخ را تحریف کنیم. فرمی که ارائه می‌کنیم بسیار متفاوت است.

کارگردان نمایش «اتابک پارکینین تراژدیسی» یادآور شد: نمایشی داریم که یکی از عناصر بسیار مهم و تاثیرگذار آن وجود و حضور «عاشیق» است که مونس ستارخان و در کنار اوست. تعابیر تئاتریکال متعددی می‌توان انجام داد؛ می‌توان گفت عاشیق یک راوی یا عنصر هم‌رازی همچون آثار کلاسیک است. اما در مجموع شاهد یک تراژدی ناب هستیم.

مصطفی با اشاره به اینکه «موسیقی عاشیق هم در نمایش اجرا می‌شود اما این عاشیق بازیگر هم هست» گفت: عاشیق در «اتابک پارکینین تراژدیسی» تنها نوازنده و خواننده نیست؛ بلکه دیالوگ دارد و بازی می‌کند. یعنی شخصیت‌پردازی شده است.

مصطفی یادآور شد: «اتابک پارکینین تراژدیسی» با شاخصه‌های بومی تولید شده است. به لحاظ تئاتریکال استانداردهای تئاتری که در دنیا رایج است در این نمایش رعایت شده اما موضوع و رنگ و لعاب کار همه بومی است؛ از زبان تا لباس و موسیقی. چون اعتقاد دارم نمایش باید برای مردم اجرا شود و تمام صنف‌ها از هر طبقه‌ای و سنی بتوانند سهم خودشان را از این نمایش داشته باشند.

«اتابک پارکینین تراژدیسی» به نویسندگی سیدمرتضی هاشمپور و کارگردانی سیروس مصطفی از 26 بهمن تا 8 اسفند به زبان ترکی در تبریز روی صحنه می‌رود.