بازنمایی جامعهٔ آزرده از جنگ در یک نمایش/ مرور خاطرات ایران در جنگ تحمیلی

مهدی موسی‌خانی که نمایش «کاریزما» را در سالن استاد انتظامی خانه هنرمندان روی صحنه برده است، در گفتگو با خبرنگار ایلنا افزود: برخورد مستقیم با جنگ در این نمایش به این معنا نیست که از طرف سیستم و نظام مشکلی باشد. بلکه مشکل از طرف جامعه است؛ جامعه‌ای که آزرده شده از جنگ و برایش بازنمایی آن ماجرا‌ها اتفاق خوشایندی نیست.ولی مثل یک جراحی است؛ چون می‌شود روی زخمی را بست و گفت چیزی نیست اما زخم خوب نمی‌شود.

وی افزود: کار هنرمند و کنشگران اجتماعی این است که باید آسیب‌های اجتماعی را موشکافی کنند. خیلی از آسیب‌ها و مشکلات اجتماعی به این دلیل وجود دارند که به این آسیب‌ها نگاه نشده و از رویشان عبور کرده‌ایم و سعی کرده‌ایم فراموششان کنیم.

موسی‌خانی فیزیکال بودن این نمایش را به خاطر فرم آن خواند و گفت: تکنیکال بودن «کاریزما» به دلیل استفاده از واقعیت مجازی و خلاقیت‌هایی مثل آوردن مدیوم‌های سینمایی با شکل‌های مختلف است.

کارگردان و نویسنده «کاریزما» با اشاره به روایت و قصه نمایش، به اثرپذیری خود از «عمو رجب» اشاره کرد و گفت: یکی از ایده‌های به وجود آمدن این نمایش عمو رجب بود. روایت در یک فضای توهم می‌گذرد چون از زاویه دید یک مجروح و در یک اتاق بیمارستان قصه را می‌بینیم؛ مجروحی که آسیب فیزیکال دیده است.

موسی‌خانی با بیان اینکه «من از زاویه دید مجروحی که از ناحیه صورت آسیب دیده نمایش را می‌بینیم» گفت: اوایل این اتفاق است و همه چیز مثل یک کابوس دور سر او می‌چرخد. زندگی او را در ارتباطی که با پرستاری که سعی می‌کند به او امید دهد می‌بینیم. پس نمایش در یک فضای رئال نمی‌گذرد. زمان مدام عقب و جلو می‌رود، روایت خطی نیست و زمان می‌شکند.

او با اشاره به فرم اجرا گفت: از تکنیک‌های نرم‌افزار و فناوری‌های روز مثل واقعیت مجازی استفاده کرده‌ایم؛ سعی کردیم برای اولین بار در ایران در یک نمایش و برای صحبت کردن درباره یک موضوع مهم از آن استفاده کنیم.

موسی‌خانی ادامه داد: همچنین از موسیقی برای ارتباط با مخاطب و آواز و هم‌خوانی برای تلطیف اتفاق استفاده کردیم. چون جنگ به هرحال دافعه دارد و هیچ‌کسی از جنگ خاطره خوبی ندارد و فکر نمی‌کنم برای کسی خوشایند باشد و گفتن از این مقوله به طوری که خوشایند باشد سخت است. اینکه اتفاقاتی که در جنگ پیش می‌آید شاید باعث رشد یا اتفاقاتی بشود. من نتیجه‌گیری نمی‌کنم می‌خواهم ببینم مخاطب من چه نتیجه‌ای از این اتفاق می‌گیرد. ضلع اصلی ما مخاطب است که ببینیم چه بازخوردی به ما می‌دهد که تا اینجا خوشبختانه خیلی اتفاق خوبی بوده است.

کارگردان و نویسنده «کاریزما»، این نمایش را برداشتی آزاد از کتاب «خاطرات ایران» خواند و گفت: این کتاب، خاطرات خانم ایران ترابی پرستار جانباز جنگ تحمیلی است که با برداشتی آزاد، آن را همراه با بازخوانی اشعار خانم «هالینا پوشویا توسکا» شاعر لهستانی تطبیق متون کردیم.

موسی‌خانی با تاکید بر اینکه «سعی کردیم جنبه بصری در نمایش که یک زبان بین‌المللی و جهانی است و همه آدم‌ها با آن راحت‌تر ارتباط برقرار می‌کنند، ارجحیت داشته باشد» گفت: انتظار این میزان از استقبال عمومی را نداشتم؛ من همیشه کار‌هایم تماشاگران خاص را می‌طلبد و هیچ‌وقت به داشتن تماشاگر گسترده فکر نکردم.

او ادامه داد: معتقدم این استقبال به دلیل اهمیت موضوع است؛ یعنی جنگ و تبعات و اتفاقات بعد از آن. کشور ما با جنگ خیلی مستقیم در ارتباط بوده و هنوز در اطراف ما اتفاقاتی می‌افتد که هر روز اخبارش را می‌شنویم. من از خانواده‌ای هستم که مستقیم با جنگ برخورد داشتم و آسیب مستقیم از آن دیده‌ام و پرداختن به این موضوع دغدغه همیشگی‌ام بوده است. پدر من رزمنده و جانباز جنگ است که در‌‌ همان روزهای اول جنگ مجروح شد اما خیلی نسبت به نسل ما قوی‌تر و سرزنده‌تر بود و برای من جالب است که آن نسل بسیار پرامید‌تر است.

کارگردان نمایش «کاریزما» با بیان اینکه «خیلی تلاش کردم در این نمایش با نسل جوان ارتباط برقرار کنم.» گفت: چون الان نسلی پا به جامعه گذاشته است که در دوره جنگ تحمیلی هشت ساله حضور نداشته و خدا را هزار مرتبه شکر که تجربه‌هایی مثل صدای آژیر‌ها و انفجار و تمام آن تبعات و مشکلاتی که جنگ داشته را پشت سر نگذاشته است. اما در‌‌ همان زمان آن اتفاقات باعث وحدت و شور و امیدی شده بود که در نسل‌های جدید به نظر من کمرنگ شده و باید به نسل جدید یادآوری کنیم که چه تاریخی را از سر گذرانده است.

موسی‌خانی ادامه داد: نه به صورت کلیشه‌ای که همیشه در مورد جنگ صحبت کرده‌ایم. وقتی با هر پدیده‌ای بخواهیم سفارشی برخورد کنیم بعد از مدتی ممکن است حتی دافعه ایجاد کند به جای اینکه جذابیتی داشته باشد. من از جایی سفارش کار نگرفته‌ام کاملا دغدغه شخصی‌ام بوده است و حتی تبلیغات را از جیب هزینه می‌کنیم. تماشاگر فرهیخته‌ای داریم که به دنبال دیدن بازیگر چهره یا موضوعات غیر مهم و موقتی نیست.

او با اشاره به جاذبه‌های این نمایش از قول تماشاگرانی که کار را دیده‌اند؛ گفت: تماشاگران می‌گویند این گروه سخت کار کرده و به جزئیات خیلی توجه کرده است. ما چندین ماه تمرین کردیم برای اینکه بتوانیم ریتم صحنه، ورود و خروج‌ها و چیدمان‌ها را به یک هارمونی برسانیم که تماشاگر یک لحظه خمیازه نکشد و پلک روی هم نگذارد و ارتباطمان با تماشاگر قطع نشود و بتوانیم حرفی که داریم می‌گوییم را با همدیگر درک کنیم.

موسی‌خانی با اشاره به کتاب «خاطرات ایران» آن را کتابی سنگین و حجیم خواند و گفت: پیشنهاد می‌کنم دوستان آن را مطالعه کنند. وقتی کتاب را می‌خواندم قلبم می‌گرفت در حالی که خانم ترابی این‌ها را کاملا از نزدیک دیده و اصلا تجربه خواندن من با کسی که این‌ها را لمس کرده قابل مقایسه نیست.

شقایق باقری، شبیر رامتین، شادی شیرمردی، معصومه آمدگی، شیما پروهان، فاطمه‌السادات سیدین، رامین مراغی، نرگس زارع، نازنین نادرپور، پگاه محمودوند، علی پسیان، محمد جعفری، پوریا جلال‌وندی و زینب هوشنگی بازیگران «کاریزما» هستند که به نویسندگی، طراحی و کارگردانی مهدی موسی‌خانی تا ۳۰ دی ماه در سالن استاد انتظامی خانه هنرمندان روی صحنه خواهد بود.