رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی اعلام کرد:
محوطه‌هایی که تعیین عرصه و حریم نشوند مجوز کاوش داده نمی‌شود/ چگاسفلا اولویت ماست
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی در نشست خبری که به مناسبت هفته میراث‌فرهنگی برگزار شد اعلام کرد که از این پس، به محوطه‌هایی تعیین عرصه و حریم نشوند مجوز کاوش داده نمی‌شود او همچنین در پاسخ به ایلنا درخصوص کاوش‌های چگاسفلا گفت: چگاسفلا محوطه باستانی ارزشمندی است، با اینکه معضلات زیادی دارد اما اولویت پژوهشگاه میراث‌فرهنگی است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، بر اساس نقشه باستان‌شناسی ۱۹۵ هزار تپه و محوطه شناسایی شده در کشور وجود دارد. هر چند که بسیاری از محوطه‌ها و تپه‌های باستان‌شناسی زیادی باقی مانده‌اند که هنوز شناسایی نشده‌اند. رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی اعلام کرد از ۱۹۵ هزار محوطه شناسایی شده ۱۹ هزار و ۵۶۴ تپه و محوطه در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده‌اند یعنی یک دهم و از این تعداد نیز حدود یک هزار و چهار صد و اندی تپه و محوطه نیز دارای عرصه و حریم مصوب هستند.
«مصطفی ده‌پهلوان» اعلام کرد، از این پس، اگر محوطه‌ای عرصه و حریم مصوب نداشته باشد در پناه قانون قرار نمی‌گیرد و الزام شده که باستان‌شناسانی که قرار است کاوش لایه‌نگاری انجام دهند پیش از انجام کار باید گمانه‌زنی‌های عرصه و حریم را مشخص کنند.
به گفته این مسئول، ما در سفرهای استانی شاهد آن هستیم که محوطه‌های مهم ما گمانه‌زنی عرصه و حریم دارد اما از آنجایی که مصوب نشده در عرصه آن ساخت و ساز صورت می‌گیرد پس زمانی که مصوب شود نه تنها جلوی این اقدامات مخرب گرفته می‌شود که از معضلات عدیده‌ای که ممکن است در صورت نداشتن عرصه و حریم به‌وجود آید جلوگیری می‌شود.
او همچنین دررابطه با وضعیت محوطه باستانی چگاسفلا و وجود روستای چگاهسفلا روی این محوطه باستانی گفت: چگاسفلا معضلات زیادی دارد و مردم نیز در آنجا اعتراضاتی دارند که لازم است با مردم منطقه وارد بحث و گفت و گو شویم. اینکه ما چه برنامه‌ای در چگاسفلا داشته باشیم، زمین معوض پیدا کنیم تا روستاییان راضی و جابجا شوند یا موضوع فاضلاب را به گونه‌ای حل کنیم که به محوطه آسیب نرساند موضوعات مهمی است که باید پیگیری شود.
رئیس پژوهشگاه اعلام کرد: ما صحبت‌های مردم را شنیدیم و در دستور کار قرار دادیم امیدواریم شورای راهبردی بتواند با کمک مسئولان استانی به یک جمع‌بندی قابل قبول برسد درحال حاضر هم مسئولان و مردم محلی و هم دکتر مقدم سرپرست کاوش‌های چگاسفلا بسیار پیگیر هستند و امیدواریم هر چه سریعتر مشکلات چگاسفالا برطرف و این محوطه ارزشمند باستانی حفظ شود.
۱۱۰ مجوز کاوش صادر شده است
سجاد علی بیگی – رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی – در ادامه این نشست از صدور ۱۱۰ مجوز کاوش باستان‌شناسی، گمانه‌زنی به منظور تعیین لایه‌نگاری و تعیین عرصه و حریم خبر داد و به خبرنگار ایلنا گفت: «گورستان قلایچی» بوکان و «کوه خواجه» در استان سیستان و بلوچستان مهمترین پروژه‌های کاوش در سال ۱۴۰۳ هستند.
ده پهلوان، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری درباره اعتبار این کاوش‌ها گفت: پژوهشگاه تا این لحظه اعتبارات این حوزه را هنوز جذب نکرده است و بودجه برخی از این کاوش‌ها از محل اعتبارات استانی تأمین می‌شود.
تنهایی از عهده قاچاق میراث فرهنگی برنمی‌آییم
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری درباره اقدام برای جلوگیری از حفاری‌های غیرمجاز نیز گفت: پژوهشگاه در این‌باره تمام تلاش خود را به کار گرفته و حتی نگاه‌های مشورتی به یگان حفاظت و میراث فرهنگی دارد، اما در این موضوع حضور پژوهشگاه بیشتر جنبه مشورتی دارد. هجمه‌ها علیه میراث فرهنگی روز به روز افزایش می‌یابد و این مسأله مدیریت نخواهد شد، مگر با فعالیت فراسازمانی. اگر نهادهای امنیتی، نظارتی، آموزشی و قانونگذار و مجریان به این حوزه جدی ورود نکنند، ما در میراث فرهنگی به تنهایی از عهده آن بر نمی‌آییم.
ده‌پهلوان درباره برنامه پژوهشگاه برای به کار گرفتن باستان‌شناسانی که از چرخه کار خارج شده‌اند و یا بیکار شده‌اند؟ اظهار کرد: این کار سختی است و پژوهشگاه به تنهایی از عهده آن بر نمی‌آید تا به تمام دانش‌آموختگان باستان‌شناسی ضمانت بدهد و آن‌ها را وارد چرخه کار کند، هرچند از حضور باستان‌شناسان پیشکسوت به عنوان کارشناس بهره می‌برد، مثلا خانم حمیده چوبک که به دنبال مسأله‌ای که پروژه شهر جدید جیرفت به وجود آورد، به آن منطقه رفته‌اند.
اگر تجربه کاریز و قنات را جدی می‌گرفتیم فرونشست نداشتیم
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در پاسخ به این پرسش که با توجه به هشدار تخریب‌های ناشی از فرونشست در محوطه‌های تاریخی، آیا پایش و اقدامی در این‌باره صورت گرفته است، اظهار کرد: ما پیشینه چندانی درباره فرونشست نداریم، ولی این هشدار ی است که از چند دهه پیش مطرح شد، که قرار است در سیزدهمین همایش حفاظت و مرمت دو سخنران به این موضوع بپردازیم، که یکی از سخنران‌ها از دانشگاه بولونیا ایتالیا است. نشستی هم در هفته میراث فرهنگی در شیراز با این موضوع برگزار می‌شود تا حساسیت‌ها نسبت به فرونشست برانگیخته شود؛ چرا که میراث فرهنگی به تنهایی نمی‌تواند به مخاطرات فرونشست رسیدگی کند و لازم است نهادهای دیگر به کمک آیند.
ذات‌الله نیکزاد – معاون پژوهشی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در تکمیل این بحث گفت: فرونشست مبحث جدیدی است که به صورت میان‌رشته‌ای در میراث فرهنگی مطرح است و در یک دهه اخیر برجسته شده است و در دهه‌های بعد برجسته‌تر می‌شود و مسائل زیان‌بار بیشتری خواهد داشت. به هر حال موضوع فرونشست جوان است و چندان روی آن کار نشده است، نه تنها در میراث فرهنگی و نه در حوزه تخصصی دیگر. بنابراین در ابتدای راه است و در میراث فرهنگی به نسبت محیط زیست دیرتر به آن پرداخته‌ایم، اما در پژوهشگاه دنبال آن هستیم و پرسش اصلی این است که آیا دانش میراث فرهنگی می‌تواند در کنترل بحران‌های فرونشست و تغییرات اقلیم کمک کند؟ مباحث علمی به ما می‌گوید سرزمین ایران از گذشته با تغییرات اقلیمی درگیر بوده است، اما خود را سازگار کرده است. به هر حال گفت‌وگوهای منسجمی در این‌باره آغاز شده است تا بتوانم در یک مرکز آن را جدی دنبال کنیم چون به یک مسأله و موضوع بحرانی تبدیل شده است.
رئیسس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در ادامه این اظهارات گفت: اگه تجربه گذشتگان در کاریز و قنات را جدی می‌گرفتیم الان با پدیده فرونشست مواجه نبودیم.
سازمان برنامه و بودجه پروژه‌های عمرانی را فیلتر کند
در ادامه این نشست این پرسش مطرح شد که چرا با وجود ابلاغ پیوست فرهنگی تاریخی به پروژه‌های عمرانی همچنان نسبت به آن بی‌توجهی می‌شود، از جمله نمونه‌های به‌روز آن، می‌توان کشف گور تاریخی هنگام راه‌سازی در اردبیل و تخریب سازه همجوار تماشاخانه ثبت شده سنگلج اشاره کرد که رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در پاسخ گفت: ما یک نمونه موفق در این‌باره داشتیم؛ پروژه آب‌رسانی غدیر، که به گونه‌ای مسیر آب را تعیین کردند که هیچ محوطه باستانی را در خطر قرار نداد. با این پیوست در مطالعات اولیه می‌توان این آسیب‌ها را به کمترین میزان رساند، ولی هماهنگی بین دستگاهی نیاز دارد. هرچند سازمان برنامه و بودجه به این پیوست تاریخی – فرهنگی پروژه‌های عمرانی متعهد است و از بیشتر دستگاه‌ها این تعهد را می‌گیرد.
نوروز رجبی – مشاور رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در ادامه این بحث گفت: این یک برنامه معوق بوده است، درحالی‌که ما در آغاز ورود به برنامه هفتم توسعه هستیم، تهیه پیوست فرهنگی و مطالعات فرهنگی و تاریخی را که الزام برنامه‌های ششم و چهارم بوده و به آن عمل نشده است، مطرح کردیم. این موضوع حتی الزام مصوبه شورای امنیت و هیأت وزیران است، ولی اجرا نشده بود و لازم است سازمان برنامه و بودجه پروژه‌های عمرانی را فیلتر کند. اگر می‌بینید در مسیر خط انتقال آب خلیج فارس، برخی از آثار تاریخی آسیب می‌بیند و یا در شهرجدید جیرفت آثار تاریخی آسیب می‌بیند ناشی از نادیده گرفتن این دستورالعمل است. تمام پروژه‌ها باید تاییدیه میراث فرهنگی را داشته باشند و روند آن در شورای فنی طرح‌های عمرانی طی شود، چون این الزام یک قانون است.
