پاکسازی سطح آثار تاریخی از اقدامات چالش برانگیز حوزه حفاظت و مرمت

به گزارش ایلنا به نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، محمد مرتضوی (عضو هیأت علمی دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر اصفهان) در پنجمین نشست از گفتمان‌های حفاظت و مرمت آثار، موضوع «بازاندیشی در حفاظت آثار برنزی تاریخی؛ نگاهی به مطالعات جدید در حوزه خوردگی و شواهد باقیمانده» را به بحث نهاد و با اشاره به اینکه ویژگی‌های مختلف اشیاء فلزی تاریخی طیف وسیعی از چالش‌ها را فراروی حفاظتگران قرار می‌دهد تصریح کرد: پاکسازی رسوبات سخت محیطی بدون آسیب به لایه‌های زیرین از یک سو و حفظ شی فلزی در مقابل خوردگی پیشرونده و فعال از سوی دیگر از جمله این موارد است. 

او افزود: علاوه بر مشکلات فنی، مسائل و موضوعات مختلفی که پیرامون اشیاء فلزی تاریخی به دست آمده از حفاریهای باستان‌شناسی مطرح می‌شود، بر تصمیم‌گیریهای حفاظتی تاثیرگذار است، اما آنچه در این بررسی به آن پرداخته شده نگاهی دوباره به حفاظت و مرمت اشیاء برنزی و دیگر آلیاژهای مس تاریخی با تمرکز بر شناخت این آثار از دریچه مطالعه فرایندهای خوردگی و شواهد باقیمانده بر روی آن‌ها است. 

عضو هیأت علمی دانشکده حفاظت و مرمت دانشگاه هنر اصفهان با بیان اینکه شواهد مختلف حفظ شده در محصولات خوردگی حقایقی را در مورد شی ارائه می‌دهند که با کمک به درک و شناخت بهتر آن بر تفسیر حفاظتگر-مرمتگر از شی تاریخی اثر گذار است افزود: انواع مختلف اطلاعاتی که از لایه‌ها و محصولات خوردگی اشیاء قابل بازیابی است می‌تواند ارزش‌گذاریهای مختلفی را به دنبال داشته باشد که با تحت تأثیر قراردادن قضاوت درباره چگونگی گذشته اثر، به تصمیم‌گیری‌های حفاظتی سمت و سوی متفاوتی بدهد. 

او اظهارکرد: از اینرو در این ارائه مروری بر انواع مختلفی از اطلاعات که با بررسی و آنالیز محصولات و لایه‌های خوردگی می‌توان درباره فرایند ساخت، تزیینات، روش استفاده و نوع کاربرد، فعالیتهای انسانی مرتبط با شی و بافت کهن آن به دست آورد، انجام شده و چالش‌های مختلف مرتبط با هر یک مورد بحث قرار گرفته است. 

در ادامه شیبا خدیر (کارشناس پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی-فرهنگی، مسئول بخش حفاظت از آثار فلزی و بخش لیزر) با نگاهی بر روند پاکسازی آثار فلزی تاریخی، پاکسازی سطح آثار تاریخی را یکی از اقدامات معمول و چالش برانگیز در حوزه حفاظت و مرمت آثار تاریخی خواند و گفت: اقدام به پاکسازی و رسوب برداری از سطوح آثار فلزی مانند هر روش حفاظتی دیگر نیازمند انجام مراحل مستندنگاری دقیق، ثبت تصویری جزئیات و مطالعات آسیب‌شناسی و فن‌شناسی است. 

او تصریح‌ کرد: با آنکه روش تخریبی، بدون بازگشت و تهاجمی است ولی اجرای صحیح آن در امر حفاظت و درمان، بحث زیبایی‌شناسی و معرفی و شناخت اثر نقش بسزایی دارد. 

خدیر با اشاره به اینکه پاکسازی فلزات تاریخی با روش‌ها و ابزارهای مختلف مکانیکی، شیمیایی و روش‌های نوینی مانند لیزر و پلاسما انجام می‌شود، افزود: آگاهی از ماهیت فلز و آسیب‌های آن و انتخاب صحیح روش‌های پاکسازی و رعایت حد مداخله درعدم رسیدن هرگونه خدشه به سطح اثر کمک شایانی می‌کند.