نوازنده‌ی ساز «ویولا» مطرح کرد:
نبودِ کتاب و رپرتوار برای ویولا بحرانِ جهانی‌ست/ ناشرانِ خارجی دغدغه‌ی مخاطب دارند اما ناشرانِ ایرانی دغدغه‌ی چاب
نویسنده کتاب بین‌المللی «کنسرتوهای مشهور ویولا» می‌گوید: متاسفانه برای ساز ویولا رپرتواری جمع‌آوری شده‌ای وجود ندارد. آثاری هم که در عرصه جهانی منتشر شده‌اند، طبقه‌بندی شده نیستند.
ادامه تیترها: درباره آلتوی ویولای کتاب و رپرتوار آموزشی تدوین نشده است/
نبود کتاب و رپرتوار برای آلتوی ویولا بحرانِ جهانی است/ ناشران خارجی دغدغه‌ی مخاطب دارند اما ناشران ایرانی دغدغه‌ی چاب
به گزارش خبرنگار ایلنا، در ارکسترها بنا به تعریف و ماهیتی که دارند از سازهای مختلفی در اجرای آثار استفاده می‌شود. در ایران نیز رویه همین است گرچه اینکه چقدر سازهای تخصصی ارکسترال در بخش آموزش و آکادمیک مورد توجه قرار گرفته‌‌اند، همواره بدون پاسخ مانده است چراکه در واقع تعدادی از سازها که اتفاقا نیاز اصلی ارکسترها را تامین می‌کنند، فاقد منابع مکتوب و آکادمیک هستند، و بدتر اینکه برخی از سازها به کل منبعی ندارند تا مدرس و اساتید بر اساس آن منبع به آموزش هنرجویان و دانشجویان بپردازد.
«ویولا» یکی از همین سازهاست که عوام معمولا آن را با «ویلون» اشتباه می‌گیرند. این ساز که در ارکسترهای ایرانی و کلاسیک غربی نقش مهم و پررنگی دارد، هنوز فاقد کتاب آموزشی است. گرچه امیرحسین طائی (نوازنده ویولا) که سال‌ها با ارکسترهای رسمی همکاری داشته، قدم‌هایی در این مسیر برداشته است. او کتابی را منتشر کرده که «Famous Viola Concertos» نام دارد. این کتاب نخستین اثر در زمینه ساز «ویولا» محسوب می‌شود که در بازار جهانی موسیقی عرضه شده است. طائی این اثر را با عنوان «کنسرتوهای مشهور ویولا» در ایران منتشر کرده است.
امیرحسین طائی که تاکنون دو آلبوم در زمینه موسیقی منتشر کرده، طی گفتگو با ایلنا از جزییات تالیف و نشر کتاب «Famous Viola Concertos» گفت و درباره اهمیت آن توضیحاتی داد که در ادامه می‌خوانید:
از جزییات فعالیت‌های‌تان بگویید. به هرحال تالیف و انتشار یک اثر درباره سازی مهم آن هم در عرصه بین‌المللی کار راحتی نیست و به رزومه‌ای درخور و تجارب بسیار نیاز دارد.
من چندین سال است نوازنده ارکستر ملی ایران هستم و فعالیت‌هایم در عرصه موسیقی برایم جدی بوده و این روند همچنان ادامه دارد. در زمینه تدریس هم چندین سال است فعالیت می‌کنم و این عرصه هم برایم جدی است.
چه شد که به تالیف و انتشار کتابی تخصصی با محوریت ساز «ویولا» پرداختید؟
متاسفانه برای ساز ویولا رپرتواری جمع‌آوری شده‌ای وجود ندارد. آثاری هم که در عرصه جهانی منتشر شده‌اند طبقه‌بندی شده نیستند. از سویی دیگر آثار منتشر شده برای سطوح متوسط به بالا تالیف شده‌اند و سطوح قبلی فاقد آثار مکتوب آموزشی هستند. من با توجه به این خلاء اثرم را به رشته تحریر درآوردم و آن را به مرحله انتشار رساندم. اینکه در رابطه با سازی چون «ویولا» برای سطوحی چون ابتدایی و متوسط منبع وجود ندارد به این معناست که علاقمندان و هنرجویان این رده سنی، نمی‌توانند به صورت قدم به قدم و قاعده‌مند سطحشان را بالا ببرند. حل این معضل یکی از دغدغه‌های من برای انتشار کتاب «Famous Viola Concertos» بوده است.
کتاب شما به طور مشخص‌تر همه سطوح آموزشی را دربرمی‌گیرد؟
بله روند آن از سطح مبتدی شروع می‌شود به متوسط می‌رسد و تا مرحله پیشرفته ادامه می‌یابد.
کتاب «کنسرتوهای مشهور ویولا» صرفا در خارج از ایران منتشر شد؟
خیر در داخل ایران هم برای انتشار اثر با چند ناشر وارد صحبت شد.
آیا درست است که بگوییم ساز «ویولا» در مقایسه با ساز «ویلون» مغفول مانده است؟ هرچند ساز «ویلون» هم منابع مکتوب زیادی ندارد.
بله همینطور است که می‌گویید و ساز «ویولا» با وجود اهمیتی که دارد، تا امروز آنطور که باید مورد توجه نبوده است.
آیا این ساز قبلا متد مشخصی برای آموزش و اجرا داشته است؟
بله داشته‌است. متد جهانی که خیلی پاپیولار و همه جا مورد استفاده قرار گرفته «روش مدرسه سوزوکی ویولا» است. این اثر که یک دوره هشت جلدی است خیلی برای ساز ویولا استفاده می‌شود. این متد در کشور ما چاپ نشده است. این اثر بیشتر برای آموزش بچه‌ها کاربرد دارد. البته خانم ستاره بهشتی که خود نوازنده و استاد دانشگاه هستند به تازگی اثری را منتشرکرده‌اند که «تمرینات روزانه گام و آرپژ برای ویولا» نام دارد.
آیا هنرجو برای پرداختن به اثر نیاز به معلم دارد؟
من در مقدمه کتاب هم آورده‌ام که حتما به تمرینات روزانه و گام و اتود نیاز است؛ بنابراین هنرجویان برای فراگیری این مباحث حتما باید معلم داشته باشند. این را هم بگویم که این اثر با متدهای دیگر تداخل ندارد. مثلا اگر افرادی متد سوزوکی را کار می‌کنند، کتاب «Famous Viola Concertos» را باید در کنار آن فراگیرند و تمرینات آن را انجام دهند. همانطور که گفتم خانم بهشتی هم کتابی منتشر کرده‌اند که همه این‌ها مکمل یکدیگرند و همگی باید خوانده و تمرین شوند.
آیا در رابطه با انتشار کتابتان واکنش‌هایی از سوی نوازندگان و مدرسان و دوستان دریافت کرده‌اید؟
بله این اتفاق افتاده است. من هر روز سر تمرین‌های ارکستر ملی ایران هستم و برای کنسرتی که پیش رو داریم تمرین می‌کنیم. یک روز پس از خبر انتشار کتابم در رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها بود که از سوی نوازندگان ارکستر واکنش‌های خوبی دریافت کردم.
با توجه به مباحث کتاب «کنسرتوهای مشهور ویولا» به نظر می‌رسد آموزشگاه‌ها نیز از آن استقبال می‌کنند.
کتاب به لحاظ آموزشی کاربردهای زیادی دارد. برای آلتوی ویولای کتابی چاپ نشده و برای آن رپرتواری آموزشی تدوین نشده است. این موضوع فقط مربوط به کشور ما نیست و این بحران در تمام دنیا وجود دارد. دلیل عدم وجود رپرتوار آلتوی ویولای و چنین بحرانی، این است که درباره آن کتابی تالیف نشده است. به هرحال اگر کتاب و متدی باشد، هنرجویان و نوازندگان راحت‌تر با این مقوله و موضوعات مربوط به آن آشنا می‌شوند و همچنین ارتباط‌های بهتری ایجاد خواهد شد. از طرفی ویولا ساز ارکستر است و این قضیه آنقدر تاثیر گذار بوده که تقاضا کم شود.
انتشار یک کتاب با مبنای آموزشی در سطح جهانی چه سختی‌هایی را دربردارد؟
اینکه این رویه سخت است یا خیر. بله باید بگویم دشواری‌هایی دارد که مهمترین آنها مقوله کپی رایت است. اثر مورد نظرعلاوه بر آنکه باید ارزش‌های آموزشی داشته باشد، باید حق کپی رایت داشته باشد. در غیر اینصورت اثر قابل نشر نخواهد بود. باید بگویم که به طور کلی سه نوع کپی رایت داریم. یکی برای آمریکا، دیگری کانادا و بعدی به اروپا تعلق دارد. دو کشور مذکور در رابطه با کپی رایت قوانین مختلفی دارند. در عین حال قوانین ثبتی هم وجود دارد که به قوانین کتابخانه ملی ما شبیه است. برای انتشار یک اثر و پخش آن در عرصه بین‌الملل باید همه قوانین رعایت شود.
شما این روند را به تنهایی پیمودید؟ از چه اشخاص حقیقی و حقوقی کمک گرفتید؟
بله کارهای مربوط به انتشار و پخش در عرصه بین‌الملل را خودم تنها به عهده داشتم و از انتشاراتی‌های خارج از کشور کمک گرفتم. من لیست قطعاتی را به آنها ارائه کردم که تعدادی از آنها کم شدند و برخی قطعات هم به آن اضافه شدند. به هرحال این روند زمان‌بر بود و طول کشید.
دلیل این طولانی شدن چه بود؟
قطعات برای انتشار باید « poblic doming» باشد، یعنی اصطلاحا باید آزاد باشد. در قانون آمریکا باید هفتاد سال از مرگ آخرین ناشر و نویسنده و آهنگساز اثر گذشته باشد تا دیگران بتوانند از آنها استفاده کنند.
برخورد انتشارات‌های خارجی و مسئولان مرتبط با این روند با ایرانی‌ها چگونه است؟
بازار نشر خارجی در اروپا و آمریکا بر اساس تقاضاهای موجود است؛ یعنی تا تقاضایی نباشد اثر چاپ نمی‌شود. یعنی آنها پول فناوری چاپ را از یوزر یا همان مولف یا کاربر دریافت می‌کنند. به همین دلیل است که چاپ کتاب توسط ناشران خارجی برای مولف و نویسنده گران‌تر تمام می‌شود. انتشارات‌های داخلی اما دغدغه چاپ دارند. اینجا برای ناشران مهم است وقتی هزینه می‌کنند و مثلا هزار نسخه کتاب چاپ می‌کنند، آیا کتاب فروش می‌رود یا خیر؟ البته حق هم دارند. این را هم بگویم که آثار منتشر شده توسط انتشارات‌های خارجی چاپ و پرینت متفاوتی هم دارند. این روند برای هر فرد مولف و نویسنده به صورت اختصاص انجام می‌شود و به همین دلیل هم است که گران در می‌آید.
الان هر جلد از کتاب ««کنسرتوهای مشهور ویولا» برای شما چقدر هزینه برداشته؟
باید بگویم که قیمت هر جلد از اثر من حدود یک میلیون تومان است.
آیا هزینه‌های چاپ را خودتان متقبل شده‌اید؟
بله بودجه این کار را کاملا به صورت شخصی پرداخت کردهام.
چاپ کتاب در ایران هم مشمول پرداخت هزینه‌هایی توسط شماست؟
خیر. آنها از من مبلغی نخواستند و گفتند در این زمینه حق و حقوقی هم داری. من واقعا هدفم انتشار کتاب است و برایم اهمیتی ندارد که از این راه کسب درآمد کنم. موضوع این است که می‌خواهم از این اثر استفاده کنند تا به صورت کپی دست به دست نشود.
یکی از موضوعات مهم چند و چون انتخاب قطعات است. به جز وجود قانون کپی رایت این کار را چگونه و طی چه روندی انجام داده‌اید؟
قطعات آثاری جهانی هستند. در کالج‌های معتبر آمریکا، کانادا و اروپا، دانشجو و هنرآموز رپرتوارهایی هست که دانشجو یا هنرجو باید آنها را بنوازد، تا بتواند در آزمون‌های دانشگاه شرکت کند یا برای برای حضور در ارکسترها آزمون بدهد. انتخاب چنین قطعات و رپرتوارهایی برایم بسیار اهمیت داشته و در همین جهت حرکت کردهام.
آیا خودتان در دانشگاه تدریس می‌کنید و اینکه شیوه تدریس ساز کلاسیکی چون ویولا تا چه حد بر مبنای اصول و چهارچوب‌های آکادمیک، آموزش داده می‌شود؟
در پاسخ به بخش اول سوالتان باید بگویم که خیر من در دانشگاه تدریس نمی‌کنم، اما می‌دانم واقعا معلمان خوبی در دانشگاه‌های ما درس می‌دهند. من حدود یک سال است که درگیر مقوله آموزش شده‌ام، چراکه درگیر فعالیت‌های دیگر و چاپ کتابم بوده‌ام. رویه من در تدریس به این گونه است که رپرتوارها را در قالب جزوه آماده می‌کنم و آنها را به هنرجویانم می‌دهم. در دانشگاه هم رویه به همین شکل است. البته این رویه برای سطوح مقدماتی کاربرد ندارد و آنها معمولا با متد سوزوکی آموزش می‌بینید. از طرفی افرادی به دانشگاه می‌روند و مشغول تحصیل می‌شوند که سطحشان متوسط به بالاست. آنها رپرتوارهای موجود را تک تک در ازای پرداخت مبالغی تهیه می‌کنند. برخی از آثار اکنون در سایت آمازون موجود هستند و کاربر برای دریافت آنها باید به دلار مبالغی را پرداخت کند. به طور مثال یکی از آن قطعات پانزده دلار قیمت‌گذاری شده است؛ این در حالی است که من در کتابم یازده کنسرتو را آورده‌ام.
فکر می‌کنید کتابتان در جامعه دانشگاهی هم مورد توجه قرار گیرد؟
امیدوارم همینطور باشد. البته من بازاریابی جهانی کتاب را آغاز کردهام. با استادان دانشگاه‌های خارجی هم ارتباط گرفته‌ام و به آنها ایمیل زده‌ام و آنها را از چاپ بین‌المللی کتاب «Famous Viola Concertos» مطلع کردهام. به هدف رسیدن این رویه یکی دو سالی زمان می‌برد.
یکی از مشکلات موجود در چاپ آثار آموزشی، نگاه و سلیقه مولف است. گاه می‌بینیم انتخاب‌ها و حتی شیوه‌های نواختن برای خالق اثر امری شخصی بوده است.
من همه تلاشم را کردهام چنین اتفاقی رخ ندهد. سعی‌ام این بوده شخصی به قضیه نگاه نکنم؛ چرا که ممکن است یک معلم بخواهد تکنیک دیگری را به کار گیرد یا آنها را به شیوه دیگری انگشت‌گذاری کند. تا جای ممکن خیلی شخصی به موضوع نگاه نکرده‌ام.
ساز «ویولا» چقدر وابسته به ارکستر است؟ کلا اینکه اغلب حتی مخاطبان خاص‌تر این ساز را نمی‌شناسند و آن را با «ویلون» اشتباه می‌گیرند؟
پیش از هرچیز باید بگویم «ویولا» یکی از سازهای اصلی ارکستر محسوب می‌شود. چند آهنگساز کار کرده به ما می‌گفتند، «ویولا» استخوان قطعات است و ویلون پوست روی آن است. اینطور بگویم که همه چیز در ارکستر به آلتو بستگی دارد و اگر این مقوله نباشد حجم و هارمونی و موارد دیگر دچار اشکال می‌شوند.
منظورتان از «آلتو» چیست؟
منظور از «آلتو» محدوده صوتی ساز ویولاست. کلا در تقسیم‌بندی‌ها صدای زیر یا صدای خانم‌‌ها سوپرانو و آلتو است. تنور و باس هم صداهای مردانه یا بم را تشکیل می‌دهند. پس آلتو نوعی محدوده صوتی است. مثلا می‌شنویم که می‌گویند ویلون آلتو؛ یعنی ویلونی که در محدود دامنه آلتو نواخته می‌شود.
تا چه حد می‌توان آن را سازی تنها و مستقل به حساب آورد؟
در ارتباط با تک‌نوازی «ویولا» همه چیز به این بستگی دارد که در آهنگسازی آثار و سازبندی‌ها تا چه حد مورد توجه و استفاده قرار گیرد. هر چقدر روی یک ساز آهنگسازی شود و به صورت سولو نواخته شود و به گوش مخاطبان برسد، قطعا جایگاه بالاتری پیدا خواهد کرد؛ که «ویولا» هم از این قاعده مستثنی نیست. اگر روی این ساز هم کار شود و برای آن سولو نوشته شود، قطعا روی مستقل بودنش تاثیرگذار خواهد بود.
شما سال گذشته آلبوم ارکسترال «دفتر دل» را منتشر کردید.
بله. البته این اثر پیش از زمان انتشار در سال گذشته آماده شده بود، منتهی به دلیل وجود بیماری کرونا و شرایطی که در جامعه ایجاد شد، انتشار آن میسر نشد. این اثر در ژانر موسیقی ملی است. خیلی دوست داشتم آثاری که در این زمینه داریم را در قالب ارکستر تنظیم کنم و در قالب آلبوم منتشر نماییم .
چرا آثاری در زمینه ملی و ارکسترال نسبت به دیگر ژانرها تولیدات کمتری دارد؟
یکی از علت‌های این کمبود هزینه‌های بالای تولید است. تولید آثار ارکسترال به خودی خود سخت است و هرچه بیشتر پیش برویم، سخت‌تر می‌شود. وگرنه دراین زمینه آهنگساز خوب زیاد داریم. دوستانی هستند که الان برای من کار تنظیم انجام می‌دهند، چون کارشان خیلی خوب است. به آنها می‌گویم شما تنظیم کنید و من آنها را ضبط می‌کنم و نگران این پروسه نباشید. مثلا موسیقی الکترونیک که مخاطبان زیادی دارد با هزینه‌های کمتری تولید می‌شود. در نهایت دلیل اصلی تولید کم آلبوم‌های ارکسترال بالا بودن هزینه‌های تولید است.
