روایتی ۳ هزارساله از کودکی‌های ما ایرانیان+عکس

به گزارش خبرنگار ایلنا، اگر گذرتان به بلوار میرداماد، نرسیده به میدان مادر افتاد و ساختمان آرشیو اسناد ملی را دیدید؛ وقتی سرتان را کج کنید در گوشه سمت راست این ساختمان، موزه کودکی ایرانک را می‌بینید. این موزه تنها نقطه‌ای از گستره فرهنگ کودکی در ایران در بازه زمانی بیشتر از سه هزار سال است و می‌توانید همراه با راهنمای موزه و مدیر خوش گفتار آن، به نظاره روایتی بنشینید که شما را از دنیای بزرگسالان به کودک درونتان می‌کشاند. 

فرزانه طاهری (رئیس موزه کودکی ایرانک) می‌گوید: از سال ۹۸ از نیاوران به ساختمان اسناد آمدیم وگرنه قبلاً در قالب نمایشگاه فعالیت می‌کردیم. با این حال دوست داریم که پذیرای جمع زیادی از مردم باشیم. این بازدید تا وقتی کرونا همه گیر نشده بود به آمار شش هزار نفری در سه ماه اول سال می‌رسید اما وقتی کرونا شیوع پیدا کرد، بازدید از موزه هم فراموش شد. حالا مستأجر سازمان آرشیو ملی هستیم تا هر سال از اینکه قراردادمان تمام شود دلهره داشته باشیم. 

با این حال تمام سعی‌مان برآن است تا داستان کودکی را از ایران باستان گرفته تا همین داستان‌های معاصر «بزبز قندی» و «خروس پر طلا» به شیرینی تعریف کنیم و از مشق شب‌هایی بگوییم که هزاران سال است کودکان می‌نویسند. این موزه فقط برای بزرگسالان یا کودکان نیست بلکه همه سنین را می‌تواند جذب کند و شما در هر گوشه آن با یک چیز جذاب برای بازی یا چیزی که یادآوری خاطرات خوش و حتا آشنایی با آنچه در گذشته وجود داشت و الان نیست، روبه رو می‌شوید. 

موزه کودکی ایرانک تنها عروسک‌های وارداتی و کارخانه ساز ندارد، بلکه جای جای آن پر است از عروسک‌هایی که اقوام و مردم مناطق گوناگون ایران ساخته‌اند تا با نمایش آن تنوع فرهنگی این سرزمین بهتر به نمایش گذاشته شود. البته این اشیاء نیز اینگونه نیست که فقط در ویترین به نمایش گذاشته شده باشند بلکه در پس هر کدامشان قصه‌ای نشسته که توسط راهنمای موزه روایت می‌شود. درواقع این موزه یک موزه روایت‌گر است. موزه‌ای که کودکان و بازدیدکنندگان با اشیاء آن در تعامل هستند. می‌بینند، می‌شنوند، بازی می‌کنند، می‌خندند، فکر می‌کنند، می‌آموزند و متعجب می‌شوند. 

مشق شب روی لوح گلی هزاران‌ساله

به محض ورود به موزه با نقش و نگارهای رنگارنگی رو به رو می‌شوید که نشانه‌هایی از مینیاتورهای تاریخی دارند و سعی دارند روایتی از موزه را تصویر کنند. در نخستین ویترین هم با گل نوشته‌هایی روبه رو می‌شوید که مولاژی از گل نوشته‌هایی با قدمت هزاران سال هستند و نشان از آن دارند که اجداد ما با سازوکار آموزش و پرورش و دبستان آشنا بودند. این لوح نوشته‌ها به خط میخی هستند و نشان می‌دهند که آموزش خط و الف بای زبان به کودکان تا چه اندازه در دوره خود هوشمندانه برنامه ریزی شده است. 

همچنین بازی افزارهایی از ایران باستان در این نمایشگاه دیده می‌شود که اهمیت بازی را به مخاطب نشان می‌دهد. البته گفته می‌شود که بسیاری از اسباب بازی‌ها در جوامع ابتدایی، به عنوان تعویذهایی برای راندن شیطان از کودکان به آن‌ها داده می‌شد. حتا در برخی از جوامع، هنگام تدفین کودکان اسباب بازی‌ها را به همراهشان دفن می‌کردند. حتا نمونه‌هایی از شیرمک‌ها در گورهای مادران و نوزادان بدست آمده که مولاژی از آن‌ها در موزه ایرانک به نمایش گذاشته شده. 

داستان‌های شاهنامه برای کودکان و با کودکان و مکتبخانه بعد از آنکه داستان بزبز قندی و افسانه درخت آسوریگ را شنیدید و از مشق‌های هزاران‌ساله عبور کردید، به شاهنامه می‌رسد. به سیمرغ و زال که کودکی سپید موی بود و با دانایی و حکمت توسط سیمرغ آموزش دید و بزرگ شد. همچنین به نقش زنان در پرورش کودکان همانگونه که در داستان فریدون و فرانگ و گاو پرمایه اشاره شده پی می‌برید و با داستان سهراب و مادرش تهمینه همسر رستم همراه می‌شوید. 

وقتی به مبحث مکتب خانه می‌رسید راهنمایی که از جنس کودکان همراهتان می‌شود: مکتب یا مکتبخانه، بخشی از فرهنگ اسلامی آموزش سواد پایه است که ابتدا درون مسجدها و سپس بیرون یا پیرامون مسجدها یا در خانه مکتبدار راه‌اندازی شد تا علم قرائت که ویژه خواندن قرآن بود به کودکان آموزش داده شود.

در این قسمت شما نمونه کتاب‌های قدیمی را هم مشاهده می‌کنید که از آن‌ها به‌عنوان منبع آموزش درگذشته استفاده می‌شده است. در کنار آن‌ها نمونه‌هایی از نوشت‌افزارهای همان زمان را هم می‌توانید ببینید. 

ورود به آموزش نوین

از آنجا که بزرگترین وجه پرورش کودکان، آموزش است در جای جای این موزه به مباحث آموزشی و چگونگی روش‌های مختلف در ادوار تاریخ اشاره شده. آموزش نوین هم که با میرزا حسن رشدیه عجین شده. با این وجود نمی‌توان از نقش جبار عسگرزاده (باغچه بان) در پیشبرد نظام آموزش وپرورش چشم پوشی کرد. او از پیشگامان آموزش و پرورش نو ابتدایی و پیش‌دبستان ایران است که در شهر ایروان زاده شد. او به سبب تعصب و سختگیری پدرش نتوانست به مدرسه‌های جدید راه یابد و دوران آموزش خود را در مسجدها گذراند. باغچه بان در سال ۱۲۹۸ش. به ایران آمد و به مرند رفت و در دبستان دولتی احمدیه آن شهر آموزگار شد. سپس برای باز کردن دبستان دخترانه در مرند مجوز گرفت اما به سبب کارشکنی‌ها، نتوانست کار خود را آغاز کند. سپس به دبستان دانش تبریز رفت و برای نخستین بار در این مدرسه برنامه ورزش گذاشت و با همکاری همسر خود، صفیه میربابایی، در کلاس‌های ویژه، دختران را نیز آموزش می‌داد. انجمن تئاتر تبریز و جمعیت اتفاق معلمین را او بنیان گذارد. 

گشتی در کودکی

همینطور می‌توانید در خاطرات کودکی گشت بزنید و خاطره بازی کنید. زنگ مدرسه را به صدا درآوردید، دفتر مشق‌هایی که دلتان برایشان تنگ شده ببینید. روی میز و نیمکت‌های کوچک بنشینید و روی تخته سیاه «بابا نان داد» بنویسید. به دیدن نمایش و پانتومیم و خیمه شب بازی بنشینید و از داستان‌های قصه‌گوی خوش صدا لذت ببرید. به اتاق بازی بروید و کودکی کنید. 

حالا اگر هوس رفتن به این موزه را کردید باید بدانید که موزه در روزهای ۵ شنبه و جمعه از ساعت ۱۰ تا ۱۳ و ۱۴ تا ۱۷ برای کودکان باز است در این روزهاست که برای کودکان برنامه‌های ویژه‌ای تدارک دیده می‌شود. اما روزهای شنبه و سه شنبه هر هفته این موزه تعطیل است. با این حال روزهای یکشنبه و دوشنبه و چهارشنبه همه گروه‌ها و افراد می‌توانند حضور داشته باشند. 

بلیت این موزه برای کودکان زیر ۶ سال ۴۵ هزار تومان و برای کودکان بزرگ‌تر از ۶ سال ۵۰ هزار تومان است. این مبلغ کم یا زیاد برای خیلی از افراد هم رایگان است. تا به حال ۱۴۰۰ کودک و نوجوان از مناطق محروم، انجمن‌ها، بهزیستی و…، به این موزه دعوت شده‌اند و بازدید رایگان انجام داده‌اند.