موزه‌گردی به سبک و سیاق نوروز؛
از موزه آرایشگاه و گربه تا محورهای موزه‌ای و باغ موزه‌های دیدنی
فصل بهار و تعطیلات نوروزی فرصت خوبی برای گشت و گذار است و در این میان برخی موزه گردی را هم چاشنی این گشت و گذار می‌کنند. در میان ۷۰۰ موزه فعال در کشور از موزه آرایشگاه و گربه گرفته تا باغ موزه‌ها در گزینه انتخابی موزه گردهای نوروزی جای دارند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، نوروز و تعطیلات نوروزی از آنجایی که فرصت تعطیلی پیوسته‌ای را در اختیار عموم جامعه قرار می‌دهد به ذات یکی از فصول تفرج و گردشگری است. از دیگر سو، نوروز فرصتی است که عموم جامعه می‌توانند به همراه خانواده به دیدار دوستان و آشنایان بروند و همین امر هم می‌تواند بهانه‌ای دیگر برای تعریف تفریحی خانوادگی باشد. در این میان قطعا اماکن گردشگری در اولویت قرار دارند. واقعیت آن است که بسیاری از موزه‌ها جنبه تفریحی و گردشگری ندارند اما به دلیل وجود برخی از ویژگی‌ها در تعدادی از موزه‌ها، مردم در نوروز موزه‌ها را به عنوان یکی از مقاصد تفریحی خود انتخاب می‌کنند. از این رو شاید بهتر است بگوییم در ایام نوروز بیش از آنکه با موزه‌گردی روبه‌رو باشیم با تفرج و گشت و گذار روبه‌رو هستیم. از این جهت با توجه به علاقه عموم به مکان‌هایی که جنبه تفریحی بیشتری دارند، بازدید از فضاها و موزه‌هایی پیشنهاد می‌شود که این ویژگی‌ها را دربردارند و با حال و هوای بهار عجین هستند. در این میان شاید باغ موزه‌ها و اماکنی که دارای باغ‌های ایرانی هستند، بتوانند گزینه‌های خوبی برای بازدیدهای نوروزی باشند.
رضا دبیری نژاد (کارشناس موزه‌داری و موزه‌دار) دراین خصوص پیشنهاد داد: در شهرستان‌های مختلف و در شهرهای ایران باغ‌موزه‌های مختلفی فعال هستند که می‌توانند مقصد بازدید گردشگران نوروزی باشند. در این میان می‌توان از باغ شازده ماهان تا باغ فین کاشان و باغ‌های شیراز یاد کرد که بسیاری از آن‌ها نه تنها در فهرست میراث ملی کشور بلکه در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت رسیده‌اند. در شهرهای مختلف می‌توان به کاخ موزه چهل ستون، هشت بهشت و امارت‌هایی مانند کاخ و موزه باغچه‌جوق ماکو و مواردی از این دست را نام برد. البته در تهران نیز برخی فضاها ایجاد شده‌اند که نام باغ موزه را با خود یدک می‌کشند مانند باغ موزه هنر ایرانی که در نزدیکی تجریش قرار دارد. حتی باغ موزه قصر که در محوطه زندان قصر سابق بنا شده نیز از آن جمله است. به این مجموعه می‌توان باغ موزه‌های تهران را افزود که از کاخ گلستان با قدمت تاریخی که دارد گرفته تا کاخ‌های نیاوران و سعدآباد را شامل می‌شود.
او ادامه داد: در کنار اینها بد نیست به این نکته اشاره کنیم که یکی از مقاصد مهم نوروزی برای بسیاری از افراد که تمایل دارند بعد از دو سال محدودیت‌های کرونایی به سفر بروند، شهرهای زیارتی خواهد بود. در این بخش، شهرهایی مانند مشهد و قم و حتی شیراز جای می‌گیرد. حتی شهر ری در تهران نیز مورد استقبال این گروه از گردشگران قرار خواهد گرفت. خوشبختانه در کنار این اماکن آرامگاهی، امامزاده‌ها و آستان‌های مقدس، مجموعه‌ای از موزه‌های متنوع را شاهد هستیم؛ چنانکه تعداد موزه‌های آستان قدس رضوی بسیار قابل توجه است؛ از موزه مرکزی گرفته که مملو از آثار متنوع از نقاشی گرفته تا فسیل‌ها، آثار نجومی و آثار مربوط به حرم را دربرمی‌گیرد تا موزه فرش، موزه قرآن، هدایای رهبری و… برخی از این موزه‌ها را می‌توان در قم در موزه آستانه مقدسه که با نام موزه حرم حضرت معصومه (س) نیز شناخته می‌شود شاهد بود که قدیمی‌ترین موزه از این مجموعه است و در سال ۱۳۱۴ گشایش یافت که در محوطه بیرونی حرم حضرت معصومه (س) قرار دارد و دسترسی راحت‌تری به آن وجود دارد. مجموعه آستان احمدی و محمدی یا شاهچراغ در شیراز و مجموعه شاه‌عبدالعظیم حسنی در شهر ری نیز موزه‌های کاملی دارند که بازدید از آن‌ها می‌تواند در کنار زیارت، بخشی از زمان زیارت را در بر بگیرند.
دبیری نژاد با اشاره به آنکه نمی‌توان از محورهایی که امکان پرسه و پیاده‌گردی در شهرها را ایجاد می‌کند، صرفنظر کرد، یادآور شد: به طور مثال ممکن است در کلانشهرهایی مانند تهران، اصفهان، مشهد و… صرفا در بهار نخواهیم با ماشین به شهرگردی برویم و تمایل داشته باشیم به صورت پیاده مسیرهایی را طی کنیم. در اصفهان نیز در مسیر خیابان استانداری و محدوده موزه هنرهای معاصر می‌توان سری هم به موزه چهل ستون، موزه هنرهای تزئینی زد و تا مجموعه عالی قاپو و در نهایت میدان نقش جهان که در امتداد یکدیگر قرار دارند پیش رفت. این مکان‌ها می‌توانند یک محور را پوشش دهند و در این راسته می‌توان به گالری سردر میدان نقش جهان رفت و تمام میدان را در یک نگاه زیر چشم داشت. حتا می‌توان به عصارخانه شاهی در دل بازار سر زد و تمام این اماکن و موزه‌های دیدنی در یک مسیر قرار دارد که می‌تواند محور پیاده‌روی گردشگران نوروزی باشد.
این کارشناس موزه‌داری در ادامه به سایر موزه‌های فعال در اصفهان اشاره کرد که می‌توانند مقصد گردشگران نوروزی باشند و افزود: از موزه‌های جدیدالتاسیس در اصفهان می‌توان به محورهای جلفا و موزه‌ای که در کلیسای وانک افتتاح شده، اشاره کرد و همچنین موزه‌ای در محله ارامنه افتتاح شده که قابل توجه است. حتی جدیدترین موزه‌ای که در کشور افتتاح شده موزه هنرهای ایرانی است که در منطقه عباس‌آباد اصفهان قرار دارد که مجموعه آثار هنری مربوط به اصفهان را در خود جای داده است.
او در ادامه به موزه گردی در محورهای گردشگری کلان شهر تهران اشاره کرد و گفت: همین محورها در تهران در مسیرهای دیگری تعریف می‌شود به طور مثال یکی از محورها در شمال تهران است که از درکه شروع می‌شود و تا داراب می‌رود و در این میان محور کاخ موزه سعدآباد، کاخ موزه نیاوران و موزه حیات وحش دارآباد را می‌توان به یکدیگر متصل کرد. در مرکز شهر هم می‌توان از محدوده بازار و کاخ گلستان مسیر را آغاز کرد و در ادامه به باب همایون رفت و به محوطه میدان مشق رفت و از موزه‌های متنوع آن که از موزه بانک سپه و عبرت گرفته تا موزه ارتباطات و ملک و موزه ملی و استاد صنعتی زاده را شامل می‌شود، دیدن کرد. در ادامه هم می‌توان به سمت خیابان سی تیر رفت که یک مسیر گردشگری است و بعد از طی مسیر در خیابان ادیان به موزه آبگینه و موزه آرداک مانوکیان و بناهای تاریخی این محدوده رفت و بازدید کرد.
به گفته این کارشناس موزه، موزه هنرهای جهان و هنر ایران در کاخ مرمر نیز از جمله جدیدترین موزه‌های تهران هستند که طی چند سال اخیر افتتاح شده‌اند و بازدید از آن‌ها خالی از لطف نیست. در این گشت و گذار بهتر است بازدید از موزه‌های خصوصی را از یاد نبریم. چنانکه طی چند سال گذشته مجموعه‌ای از ۱۷۰ موزه مختلف در کشور ایجاد شده که در تهران از موزه خیمه شب بازی، موزه عروسک‌های ملل و در تبریز موزه صدا، در کاشان موزه اسباب بازی و… رادر بر می‌گیرند. درواقع می‌توان گفت در ۷۰۰ موزه کشور، تنوع قابل توجهی وجود دارد و برای بسیاری از موضوعات موزه داریم که می‌تواند سلایق مختلف را در بر گیرد. حتا در تهران موزه آرایشگاه و گربه داریم که دیدن آن‌ها برای علاقه‌مندان خاص این حوزه‌ها توصیه می‌شود. موزه پمپ بنزین دروازه دولت، به تنهایی روایتی از تاریخ نفت و بنزین کشور را پیش روی مخاطب قرار می‌دهد. حتا اولین پمپ بنزین موزه کشور است که افتتاح شده و می‌تواند برای بازدید کنندگان جذاب باشد.
توصیه‌هایی برای موزه گردی
دبیری نژاد در ادامه با ارائه توصیه‌هایی برای موزه‌گردی نوروزی، یادآورشد: بهتر است قبل از انتخاب موزه‌ها برای بازدید نوروزی، چند نکته را مد نظر قرار دهیم. نخست آنکه قبل از شروع موزه گردی با سر زدن به سایت یا شبکه‌های مجازی موزه‌ها ساعات بازدید را در نظر بگیریم، شرایط بازدید را مطالعه کنیم و از محدودیت‌های احتمالی بازدید مطلع شویم. هنوز دوران کرونا را سپری نکرده‌ایم و بهتر است موزه‌هایی که کوچک هستند و فضای بازدید آن‌ها محدود است را برای بازدیدهای نوروزی و روزهای شلوغ سال انتخاب نکنیم و بیشتر به سمت بازدید از موزه‌هایی برویم که فضای بزرگتری دارند و یا در زمره کاخ موزه‌ها قرار می‌گیرند.
او ادام داد: ضمن آنکه بهتر است موزه‌هایی که برای بازدید انتخاب می‌کنیم که بر اساس علاقه‌مندی‌امان باشد چراکه برخی از موزه‌ها بسیار تخصصی هستند و ممکن است در زمره علاقه‌مندی بازدیدکنندگان قرار نگیرند بنابراین نیازی نیست که از تمام موزه‌های موجود در مجموعه‌های کاخ موزه‌ها دیدن کنید و می‌توان با انتخاب‌های مناسب، حس موزه‌گردی را در خود، خانواده و کودکان تقویت نمود.
این کارشناس موزه خاطرنشان کرد: حتا می‌توان بلیت موزه‌ها را به صورت آنلاین رزرو کرد و با در اختیار داشتن بلیت الکترونیکی برای بازدید از موزه‌ها رفت. این امر نه تنها امکان بازدید راحت‌تر برای شما فراهم می‌کند و دیگر نیازی نیست برای تهیه بلیت در صف بایستید بلکه متولیان موزه را برای حضور آن تعداد از بازدیدکنندگان که بلیت الکترونیکی در اختیار دارند، فراهم می‌سازد.
او معتقد است: نوروز یک فرصت است که می‌توان از آن برای آشنایی با موزه استفاده کرد. موزه‌ها در تمام طول سال فعال هستند و از قضا مکان‌هایی هستند که می‌توانند در سبد بازدید خانواده‌های ایرانی قرار بگیرند. برخی از موزه‌ها برای نوروز برنامه‌های ویژه‌ای را در نظر گرفته‌اند و حتی برای کودکان کارگاه‌های خاص در نظر گرفته شده است. شاید بهتر باشد خانواده‌هایی که برای نوروز، موزه‌گردی را انتخاب می‌کنند درصدد شناسایی موزه‌هایی قرار بگیرند که برنامه‌های خاص برای موزه‌گردی در نظر گرفته باشند تا بتوانند از فرصت پیش آمده بیشتر استفاده کنند.
دبیری نژاد تصریح کرد: تعدادی از موزه‌ها همچنان با توجه به شرایط سخت رعایت پروتکل‌های بهداشتی و ضدعفونی و رسیدگی به آثار تعطیل هستند و باید این نکته به عنوان یکی از عناصر انتخاب موزه برای بازدید مد نظر قرار بگیرند. توصیه می‌شود حتما پروتکل‌های بهداشتی همچون زدن ماسک در موزه رعایت شود چرا که علاوه بر شیوع کرونا، دم و بازدم بازدیدکنندگان می‌تواند بر روی آثار موزه تاثیرگذار باشد حتی دست کشیدن بر روی آثار موزه‌ها سبب آسیب رسیدن به این آثار می‌شود. این آثار تاریخی سرمایه ملی کشور هستند و نمی‌توان دائم آن‌ها را ضدعفونی کرد پس بهتر است خودمان و فرزندانمان را آموزش دهیم تا هنگام بازدید از موزه، موارد اینچنینی را رعایت کنند تا کمتر به آثار تاریخی کشور آسیب برسد.
به گفته او، این روزها فضای مجازی امکان تشویق عموم جامعه برای دیدن موزه‌ها را فراهم کرده و هر یک از ما می‌توانیم راوی موزه‌های مختلف باشیم حتی می‌توانیم با سلفی گرفتن و مواردی از این دست و هشتگ گذاشتن، نام موزه‌ها از فرصت‌های موزه‌گردی نوروزی برای معرفی موزه‌ها استفاده کنیم. نوروز می‌تواند فرصتی باشد که فرزندانمان و خانواده را با تاریخ و علم آشنا سازیم. در این راستا می‌توانیم از موزه علوم فناوری که در خیابان ۳۰ تیر قرار دارد، بازدید کرد. حتی موزه برق و موزه آب و تمبر در تهران فعال هستند هر یک از این موزه‌ها ظرفیتی هستند که می‌تواند بخش‌هایی از تاریخ ایران را در عرصه‌های مختلف معرفی کنند. موزه صرفا محدود به آثار تاریخی و باستانی نبینیم چرا که موزه‌ها متنوع‌تر از آن هستند که بتوان تنها در حوزه باستانی و اشیاء تاریخی محدود کرد. در این راستا بهتر است همکاری لازم را با موزه‌داران و راهنمایی موزه‌ها به عمل آورد.
