یادی از هنرمندان کوچ کرده هنرهای تجسمی در سال قبل

به گزارش خبرنگار ایلنا، سال ۱۴۰۰ با همه خوبی‌ها و بدی‌ها و اتفاقات مثبت و منفی مقطعی بود که هنرمندان زیادی را از ما گرفت. حال فعالان سینما، تئاتر، موسیقی و اغلب هنرهای تجسمی داغ دار هنرمندانی هستند که به ناگاه یا پس از دوره‌ای بیماری و شاید ابتلا به کرونا به دیدار حق شتافتند. بحران کرونا همچنین باعث شد مراسم تشییع و تدفین و گاه یادمان هنرمندان آنطور که باید برگزار نشود. این گزارش به استادان و هنرمندان درگذشته عرصه هنرهای تجسمی می‌پردازد که از خود یادگارهایی با ارزش که از آن‌ها به عنوان اثر هنری یاد می‌شود، به جا گذاشتند. در آغاز سال جدید یاد کردن از این درگذشتگان و نگاهی اجمالی به فعالیت‌هایشان اتفاق خوش آیندی است. باید تاکید کرد، چه خوب است هنرمندان را در زمان حیاتشان ارج نهیم و قدردان وجودشان باشیم و از داشته‌هایشان برای نسل‌های بعد به طرق مختلف بهره ببریم.

مهر زمان فخار منفرد/ هنرمند خلاق نگارگر و مبتکر در گل و مرغ

مهرزمان فخارمنفرد بانوی نگارگر و مبتکر در هنر گل و مرغ، یکی دیگر از هنرمندانی است که به دلیل ابتلا به کرونا درگذشت. او سال گذشته، صبح روز پنجشنبه هفتم مرداد در ۶۸ سالگی دار فانی را وداع گفت.

فخارمنفرد، متولد سال ۱۳۳۲ در شهرری، دارای مدرک درجه یک هنری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود. او رشته گل و مرغ، نگارگری را نزد اساتیدی چون سوسن آبادی، علی اشراقی، علی مطیع فراگرفت و رشته‌های تذهیب، گل و مرغ، هنرهای لاکی، نقاشی روی چوب، نقاشی روی شیشه و پشت شیشه و آب رنگ‌پرداز را نزد استاد بیوک احمری آموخت.

وی طی دوران حیات چندین نمایشگاه گروهی و یک نمایشگاه انفرادی در داخل و خارج از کشور برگزار کرد و یک نمایشگاه انفرادی داشته است. فخارمنفرد با ابتکاری که در هنر گل و مرغ داشته موفق به کسب رتبه‌های مختلف هنری شد.

صلاح الدین علامه زاده/ چهره ماندگار معرق

صلاح الدین علامه زاده هنرمند معرق کار و یکی از چهره‌های ماندگار این عرصه، دیگر هنرمند درگذشته عرصه تجسمی در سال ۱۴۰۰ است که اواخر مردادماه بدرود حیات گفت.

علامه زاده اهل بابل در سال ۱۳۲۴ به دنیا آمد و به سال ۱۳۵۳ در رشته مهندسی بهداشت از دانشکده بهداشت دانشگاه تهران فارغ التحصیل شد. او در ابتدا از طریق یکی از دوستانش با هنر معرق آشنا شد و در ادامه تحت نظر اساتید مطرح آن زمان آموزش دید. این هنرمند درگذشته به علت علاقه فراوان به هنر معرق تصمیم گرفت تدریس را به عنوان شغل اصلی خود برگزیند.

صلاح الدین علامه زاده طی همکاری با سازمان‌های هنری از جمله سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، شاگردان بسیاری در حوزه هنر معرق تربیت کرد. از جمله فعالیت‌های ماندگاری که این استاد فقید در عمر هنری خود به سرانجام رساند، تعلیم هنر معرق به نابینایان جوان است که در تاریخ هنر جهان کم سابقه است؛ آثار این هنرمندان نابینا تاکنون در نمایشگاه‌های متعددی به نمایش گذاشته شده و تحسین بینندگان را برانگیخته است.

غلام آق (خانی تکه)/ هنرمند خطه ترکمن

غلام آق معروف به «خانی تکه» هنرمند پیشکسوت رشته زیورآلات سنتی ترکمن روزهای آخر شهریورماه سال ۱۴۰۰ در سن هشتاد و سه سالگی بر بر اثر کهولت سن در بیمارستان شهدای گنبدکاووس درگذشت. او چندی پیش از فوت در جشنواره بین‌المللی صنایع دستی کشور موفق به دریافت نشان ملی همای زرین شده بود.

 غلام آق بیش از ۶۰ سال از عمر خود را صرف ساخت زیورآلات سنتی ترکمن کرد و در حفظ اصالت این هنر کوشید.

علی گلستانه/ نقاش خلاق در تکنیک و خط

علی گلستانه هنرمند نقاش دیگر درگذشته سال قبل است. او اواسط مهرماه سال ۱۴۰۰چهره در نقاب خاک کشید و آثار ماندگاری از خود به جا گذاشت.

لیلی گلستان (مترجم و گالری‌دار) بود که اولین بار با انتشار متنی کوتاه در صفحه شخصی خود خبر درگذشت او را اعلام کرد.

گلستانه زاده سال ۱۳۱۹ اهل تهران، فارغ‌التحصیل دانشکده هنرهای زیبا بود و بیشتر عمر خود را صرف هنر و نقاشی کرد. او در کشورهای اسپانیا و انگلیس تحصیلاتش را در رشته هنر گذراند و طی دوران حیاتش نمایشگاه‌های انفرادی متعددی در ایران و خارج از ایران برگزار کرد. وی از لحاظ تکنیک و محتوا آثار متنوعی دارد که مجموعه آثار طبیعت او از شهرت به سزایی برخوردار است.

ایران درودی/ نقاش گل و نور

ایران درودی یکی از نقاشان معاصر است که بخش اعظم عمر خود را صرف هنر کرد. او که نویسندگی و کارگردانی را هم به صورت جدی تجربه کرده بود. در حیطه نقد هم دستی داشت و جمعه هفتم آبان ماه سال گذشته در سن هشتاد و سه سالگی به دلیل ایست قلبی درگذشت.

البته ایران درودی کمی پیش از مرگ (شهریورماه) به کرونا مبتلا شده بود. او پس از بستری شدن در بیمارستان و گذراندن دوران نقاهت، برای ادامه مراحل درمان به منزل انتقال یافته بود و حدود دوماه بعد به دیار باقی شتافت.

تکتم نعیمی (مدیر برنامه‌های این هنرمند) در گفتگو با یکی از رسانه‌ها، درباره درگذشت او گفته بود: «ایشان به دلیل بیماری که داشتند اخیرا در رفت و آمد به بیمارستان بودند و متاسفانه صبح امروز (جمعه هفتم آبان ماه هزارو چهارصد) ساعت هفت و نیم صبح به دلیل ایست قلبی در بیمارستان دی از دنیا رفتند.»

درودی در دانشکده عالی هنرهای زیبای پاریس، مدرسه «لوور» پاریس در رشته نقاشی تحصیل کرده بود و در دانشکده سلطنتی بروکسل تاریخ هنر خوانده بود. او طی سال‌های حیات، شصت و چهار نمایشگاه انفرادی در کشورهای مختلف برگزار کرد و در بیش از دویست و پنجاه نمایشگاه گروهی حضور یافت.

این هنرمند از سال چهل و سه عضو کنگره بین المللی هنرمندان و منتقدان ریمنی، ووکیو و سان ماریو ایتالیا بود. او همچنین از سال چهل و شش تا پنجاه و یک، تهیه‌کنندگی و کارگردانی بیش از هشتاد فیلم مستند تلویزیونی را با عنوان شناسایی هنر را انجام داد.

 درودی که تجربه تدریس هم داشت، از سال ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۱ استاد مدعو دانشگاه صنعتی شریف بود. این هنرمند علاوه بر همه این فعالیت‌ها چند جلد کتاب هم تالیف کرده بود.

کامبیز درم بخش/ هنرمندی ایرانی با اعتبار جهانی

کامبیز درم بخش یکی از هنرمندان مطرح و تاثیرگذار معاصر (طراح، کاریکاتوریست و گرافیست) بود و چندین جایزه بزرگ معتبر جهانی داشت. او سال گذشته در سن هفتاد و سه سالگی به کرونا مبتلا شد و به تاریخ چهاردهم آبان ماه در بیمارستان آتیه تهران دوست دارانش را تنها گذاشت و به دیار باقی شتافت.

 درم بخش متولد هشتم خرداد ماه سال ۱۳۲۱ اهل شیراز، از جمله نوادر هنرمندی محسوب می‌شد که در نیم سده، فعالیت‌هایش به طور مستمر ادامه داشت و دستاوردهای ارزشمندی را به دست آورد. آنچه در حوزه کاری درم‌بخش به عنوان یک هنرمند کاریکاتوریست حائز اهمیت است، جنبه شناخت جهانی از آثار اوست و امروزه در هر جای دنیا که صحبت از کاریکاتور باشد، بدون شک نام او با احترام آورده می‌شود. او برنده جایزه‌های مختلفی در بزرگترین و معتبرترین مسابقات بین‌المللی کاریکاتور ژاپن، آلمان، ایتالیا، سوئیس، بلژیک، ترکیه، برزیل و یوگسلاوی است.

وی نشان شوالیه را از دولت فرانسه دریافت کرده بود و در سال ۱۳۹۷ در مراسم پایانی ششمین «جشنواره بین‌المللی هنر برای صلح» یکی از چهار هنرمندی بود که نشان عالی «هنر برای صلح» را به خود اختصاص داد.

آثار درم‌بخش در موزه‌های هنرهای معاصر تهران، فرهنگستان هنر خانه صبا، کتابخانه ملی، مان هنر نو، موزه سندیکای گرافیست‌های ایران، موزه آوینیون پاریس، موزه کاریکاتور بازل سوئیس، موزه کاریکاتور گابروو در بلغارستان، موزه هیروشیما در ژاپن، موزه ضدجنگ یوگسلاوی، موزه کاریکاتور استامبول ترکیه، موزه کاریکاتور ورشو در لهستان و مجموعه شهرداری شهر فرانکفورت آلمان نگهداری می‌شود.

در کنار این فعالیت ها، درم‌بخش در حوزه تبلیغات تصویرگری کتاب کودک، پوستر، فیلم کوتاه، کارت پستال، تقویم هم فعال بود و از اواسط دهه هشتاد وارد انیمیشن‌سازی هم شد. آثار وی با خطوطی ساده و سیاه روی زمینه سفید کاغذ شکل می‌گرفت و کاراکترهایی را به وجود می‌آورد که در هر تابلو روایت‌گر داستانی متفاوت و تأثیرگذار هستند. «بدون شرح»، «مینیاتورهای سیاه»، «دفتر خاطرات فرشته‌ها»، «کتاب کامبیز»، «المپیک خنده»، «سمفونی خطوط» تعدادی از کتاب‌های هنرمند فقید کامبیز درم بخش است. پس از درگذشت کامبیز درم بخش برخی نهادها و هنرمندان برای او برنامه‌هایی ترتیب دادند و به تحلیل او و آثارش پرداختند. مستند سینمای کاغذی درباره آثار و زندگی کامبیز درم بخش شرح مصوری از زندگی اوست.

جمشید سماواتیان/ پدر پتینه ایران

جمشید سماواتیان یکی از نقاشان نوگرای ایرانی است که روز بیست و سوم مهرماه سال ۱۴۰۰در سن هشتاد و سه سالگی به دلیل ابتلا به کرونا، در منزل خود به دیدار حق شتافت. شیوه خاص و بدیع این هنرمند باعث شد آثار شاخصی از خود به جای بگذارد.

 سماواتیان را از چهره‌های نسل دوم نقاشان نوگرای ایران می‌دانند. آثار او که در مقطعی از زندگی‌اش در دانشکده هنرهای زیبای تهران نزد استادان مطرح آن زمان هنرآموزی می‌کرده، متأثر از هنرهای سنتی و دیوارنگاره‌های عصر صفوی اصفهان است. سماواتیان با تسلط بی‌نظیر بر انواع ابزارها و تکنیک‌های غیرمتعارف، به احیای هنر گذشته ایرانی با نگاهی نو و بن‌مایه‌های انتزاعی اهتمام ورزیده است. او در نقاشی‌های نیمه‌فیگوراتیو خود از موادی چون خاک، گل، گچ، مواد ترکیبی، ورق‌های طلا و نقره همراه با شیوه‌های مختلف پتینه‌کاری بهره می‌گیرد تا فرسودگی، ریختگی و ترک‌ها را به نمایش بگذارد.

وی که به گفته اطرافیان روحیه درویش مسلک داشته، بهمن سال گذشته آخرین نمایشگاه خود را با نام «میراث» در گالری «نگر» برپا کرده است. این نمایشگاه حاصل بیش از نیم قرن تلاش و تجربه او بود و به همین دلیل «میراث» نام گرفته بود. این هنرمند پس از این نمایشگاه، عواید حاصل از فروش آثارش را صرف امور خیریه و کمک به نیازمندان خادم آباد و هنرمندان نوپایی کرد که به دلیل مسائل معیشتی از مسیر هنری خویش بازمانده بودند.

مهرداد فلاح، نقاش، شاگرد و دوستِ دیرین سماواتیان، ساعتی پس از انتشار خبر درگذشتِ این نقاش، طی ارائه یادداشتی به ایلنا درباره او گفته بود: «افسوس که هنر ایران مرد بزرگ و خودساخته‌ای را از دست داد. استاد سماوتیان ستون هنر ایران بود؛ کسی که زنده‌یاد صادق تبریزی از ایشان به عنوان پدر پتینه ایران یاد می‌کرد. ایشان آخرین بار پنج روز قبل از ابتلا به کرونا به آتلیه من آمدند و ساعتی را با هم گذراندیم.»

عطاالله امیدوار/ هنرمندی چند وجهی با آثار درخور

از نحوه فعالیت‌های عطاالله امیدوار می‌توان دریافت که او هنرمندی چندوجهی بوده است؛ چراکه معماری، عکاسی، موسیقی و نقاشی همواره برایش جدی بوده‌اند و آثار درخوری در این بخش‌ها ارائه کرده است. این هنرمند زمستان سال قبل، به تاریخ دوشنبه سیزدهم دی ماه پس از مدتی بیماری و مبارزه با مرگ چهره در نقاب خاک کشید.

امیدوار در سال ۱۳۲۵ در شهر بافت استان کرمان متولد شد و تحصیلات ابتدایی خود را در این شهر به پایان رساند. او تحصیلات دوره‌ی متوسطه را در کرمان پشت سر گذاشت و سپس به مدرسه‌ی دارالفنون تهران رفت. زنده یاد امیدوار در سال ۱۳۴۵ به دانشکده‌ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران رفت و سال ۱۳۵۱ در رشته‌ی معماری از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد. امیدوار در ادامه به فعالیت‌های موسیقی نیز پرداخت و مجوز همکاری با برنامه‌ی گل‌ها را بدست آورد. این هنرمند درگذشته، در ادامه با سعید هرمزی آشنا شد و نزد او به فراگیری نواختن تار و سه‌تار پرداخت و حال قطعاتی با ساز هرمزی و آواز امیدوار از آن دوران برجای مانده است.

این هنرمند نقاش و معمار در ادامه فعالیت‌های موسیقایی‌اش از آموزش‌های آوازِ سلیمان امیرقاسمی هم بی‌نصیب نماند. وی به خواندنِ اذان در دستگاه‌های مختلف موسیقی ایرانی نیز پرداخت و اذان‌هایی را با استناد به شیوه‌های آوازی در دستگاه‌های نوا، همایون و چهارگاه ضبط کرد.

عطاالله امیدوار تحصیلات دانشگاهی خود را در فرانسه ادامه داد و از دانشکده معماری بوزار فرانسه با درجه‌ی دکترا فارغ‌التحصیل شد. ساخت فیلم‌های کوتاه، خلق آثاری در حوزه نقاشی و برپایی نمایشگاه‌های متعددی از «نقاشی‌های دیجیتالی» در پاریس و ایران از دیگر دستاوردهای این هنرمند درگذشته است. روحش شاد و یادش گرامی.

در پایان باید گفت، هنر و هنرمند مقولاتی به هم تنیده شده و درهم آمیخته‌اند که یکی بدون دیگر معنایی ندارد. در این میان این مخاطب است که می‌تواند با نگاه و منظر زیباشناسانه‌ای که بر اساس سلیقه و شناخت در او ایجاد شده به انتخاب و گزینش آثار بپردازد. اما این همه ماجرا نیست و این مسئولان دستگاه ها و نهادهای فرهنگی و هنری دولتی هستند که می‌توانند امکان دیده شدن آثار را به واسطه جشنواره‌ها، سمپوزیوم‌ها و نمایشگاه‌ها برای هنرمندان فراهم کنند. یکی دیگر از تاکیدات همیشگی قدردانی و تمجید از  هنرمندان در زمان حیاتشان است که در این بخش نیز مسئولان نقش اصلی و محوری را برای رسیدن به چنین هدف مهم و والایی به عهده دارند و امید که چنین باشد...