ابراهیم عرببیگی مطرح کرد؛
گردآوری آثار عکاسانی که شیوه کیارستمی را پیش گرفتهاند/ مردی که عاشق برف بود
ابراهیم عرببیگی (عکاس و مدرس) نمایشگاهی مجازی را همزمان با زادروز عباس کیارستمی برگزار کرده که به آثار عکاسانی اختصاص دارد که به لحاظ سبک و سیاق، مسیر کیارستمی را دنبال میکنند. این نمایشگاه با حضور ۴۲ هنرمند عکاس برگزار میشود.
به گزارش خبرنگار ایلنا، در میان شخصیتهای برجسته هنری حال حاضر کشور، عباس کیارستمی یکی از مهمترینهاست. کیارستمی با سبک و سیاقی که در فیلمسازی داشت و بر اساس نگاه و منظرش نسبت به زندگی، نگاه عموم کشورها را به سینمای ایران تغییر داد و باعث شد فیلمسازان دیگر نیز راحتتر از قبل در رویدادهای بینالمللی حضور یابند و آثارشان با دید مثبتتری مورد ارزیابی قرار گیرد. اما همه شهرت و محبوبیت او صرفا مربوط به فیلمهایش نیست. او که در زمینه نقاشی نیز فعال بوده، پیش از فیلمساز بودن عکاسی متبحر و چیره دست است. کیارستمی پس از آنکه در سینما به شهرت رسید نیز هیچگاه عکاسی را بیاهمیت نشمرد و همچنان در این عرصه فعالیت کرد و به ثبت عکسهای بدیع و خلاقانه پرداخت.
نگاه و منظر عباس کیارستمی به زندگی در عکسهای او نیز نمود دارد و آن سادگیِ بیپیرایه و دلنشین در فریمهای به جا مانده از او نیز دیده میشود. در این میان موضوعی که وجود دارد این است که عباس کیارستمی «عکاس»، نسبت به عباس کیارستمی «فیلمساز» کمتر مورد توجه قرار گرفته است. این در حالی است که عکاسان نسلهای پس از او، سبک و سیاقش در عکاسی را دنبال کردهاند و وجود ابزار و ادوات دیجیتال نیز بر این علاقه و اشتیاق تاثیری نداشته است.
کیارستمی علاوه بر ثبت تصاویر بدیع و سرشار از زندگی، اِلِمانهایی را مورد توجه قرار داده که تا پیش از او مورد توجه نبودهاند. مثلا او به جز توجه به عناصر طبیعی که مولفه ثابت آثارش است، عنصر برف را به عنوان یکی از مقولات متنوع بصری مورد توجه قرار داده است؛ اتفاقی که تا پیش از او رخ نداده بوده است.
قدم مثبتی که به تازگی برداشته شده، برگزاری نمایشگاه آنلاین و مجازی عکس «در ستایش تنهایی» است که قرار است از یکم تیرماه همزمان با زادروز عباس کیارستمی در فضای مجازی برگزار شود. این نمایشگاه به کوشش ابراهیم عرببیگی (هنرمند اصفهانی) و با حضور ۴۲ هنرمند عکاس برگزار خواهد شد.
ابراهیم عرببیگی، یکی از دوستداران سینما و عکسهای کیارستمی است و طی سالهای اخیر به عنوان داور در جشنوارههای متعددی حضور داشته و در دانشگاه نیز تدریس میکند. عرببیگی طی گفتگو با ایلنا، ضمن توضیح درباره اهمیت عباس کیارستمی و ویژگیهای عکسهایش از جزییات برگزاری نمایشگاه نمایشگاه آنلاین و مجازی عکس «در ستایش تنهایی» گفت.
چه شد که تصمیم گرفتید نمایشگاه آنلاین و مجازی «در ستایش تنهایی» را برگزار کنید، آنهم همزمان با زادروز زندهیاد عباس کیارستمی؟
واقعیت این است که هم من و هم عده زیادی از هنرمندانمان بخصوص آنهایی که با مقوله تصویر سر و کار دارند و در عرصههای فیلمسازی و عکاسی فعالیت میکنند، دوستدار زندهیاد عباس کیارستمی و تحت تاثیر و آثارش هستیم.
کیارستمی در آثارش تصاویری را به ما نشان داد که شاید همهمان قبلا آنها را دیده بودیم، اما به سادگی از کنارشان میگذشتیم و حال آنها را با اهمیت یافتهایم و جدی گرفتهایم.
با توجه به اینکه خودتان عکاس حرفهای هستید، درباره ویژگیهای کیارستمی در سینما و عکاسی بگویید. به هرحال تبعیت کردن نسل جدید از هنر و جهانبینی این هنرمند فقید بیدلیل نیست.
عباس کیارستمی نگاهی ساده و بیآلایشی به زندگی داشته است. در واقع او در آثارش تصاویری را به ما نشان داد که شاید همهمان قبلا آنها را دیده بودیم اما به سادگی از کنارشان میگذشتیم و حال آنها را با اهمیت یافتهایم و جدی گرفتهایم.
کیارستمی برای شخص خودتان که عکاسی حرفهای و با سابقه هستید، چه جایگاهی دارد؟
من خیلی تحت تاثیر عباس کیارستمی و آثارش بوده و هستم. او یکی از افراد پررنگ زندگی من در حوزه هنر است و به همین دلیل سعی کردهام در رابطه با او، هر زمان و هر موقع هرکاری ازدستم بر میآید انجام دهم. به هر حال شاید در مواقعی نتوانستهام شخصیت کیارستمی را درک کنم، اما آثارش را فهمیدهام؛ لذا برگزاری نمایشگاه عکسی به مناسبت تولد او یکی از کارهایی است که تصمیم به انجام آن گرفتم. معمولا تولد گرفتن برای افراد برجسته و مطرح اتفاقی مهم است و کیارستمی نیز یکی از شخصیتهای مهم و تاثیرگذار عصر ماست و نباید نادیده انگاشته شود یا مورد بیتوجهی قرار گیرد.
آنطور که در خبرها آمده ۴۲ عکاس در نمایشگاه «در ستایش تنهایی» حضور دارند. درباره نحوه انتخابها توضیح دهید.
بخشی از این اتفاق به واسطه ارتباطی که در جامعه هنری با عکاسان خوب داشتهام، رخ داده است. در ادامه این روند هم تصمیم گرفتم با مراجعه به صفحات مجازی و اینستگرام هنرمندان عکاس به بررسی آثارشان بپردازم و عکسهای مناسبی را بیابم تا نمایشگاه از کیفیت مناسبی برخورددار باشد.
در این میان چه مولفههایی را مدنظر داشتهاید؟
در بررسیها و ارزیابیها سعیام این بوده آثاری را انتخاب کنم که اتمسفر آنها به آثار عباس کیارستمی نزدیک است.
نمیتوان نام شیوه کیارستمی در عکاسی را سبک تلقی کرد و بهتر آن است که بگوییم نگاه و منظر اوست که در آثارش نمود پیدا کرده است.
به نظر میرسد که عکسهای کیارستمی نسبت به فیلمهایش نادیده گرفته شده و بر اساس نگاهی حرفهای کمتر به آنها توجه شده است. به هرحال او با ثبت عکسهایش کاری کرد که ما شیوه او را جدی بگیریم. آیا میتوانیم شیوه کیارستمی در عکاسی را نوعی سبک بدانیم؟
نمیتوان نام شیوه کیارستمی در عکاسی را سبک تلقی کرد و بهتر آن است که بگوییم نگاه و منظر اوست که در آثارش نمود پیدا کرده است. به هرحال این هنرمند یکی از افرادی بوده که عکاسی را ورای تصویری که ما به صورت همیشگی از عکاسی داشتهایم، دیده است. در واقع میتوان گفت عباس کیارستمی آمده و در آثارش عکاسی را با دید و نگاه خودش به رویکرد معاصر این عرصه بسیار نزدیک کرده است. کیارستمی تصاویری را ثبت کرده که معمولا ما به راحتی از کنارشان عبور میکنیم. تصاویری چون جادهها و تکدرختها برخی از سوژههای او هستند که ما معمولا به راحتی از کنارشان میگذریم. او در مجموعه «سپید برفی» میگوید: من برای عکاسی به مکان و موقعیت مورد نظرم میرفتم و آنجا میخوابیدم و هواشناسی را چک میکردم تا ببینم چه زمانی برف میآید. او میگوید حین عکاسی در برف حتی جای پاها و ردهای باقی مانده برایم اهمیت داشته است.
اغراق نیست اگر بگوییم او به اندازه سینما برای ثبت چند فریم عکس زمان صرف میکرده. مثلا اینکه برای رسیدن به سوژه مورد نظرش ساعتها در جادهها رانندگی میکرده و طی مسیر، در اماکن مورد توجهش ساکن میشده و عکاسی میکرده است. پس از رسیدن به مقصد نیز مدت زمان بسیاری را صرف میکرده تا فریمهای مورد نظرش را با وسواس ثبت کند.
بله همینطور است عکاسی برای کیارستمی بسیار جدی و با اهمیت بوده و او نگاه خاص خودش را به این هنر داشته و اینگونه است که آثارش ماندگار شدهاند و همیشه بدیع و تازهاند.
مسلما عکاسی آنالوگ به مراتب سختتر از عکاسی دیجیتال است، اما اینکه فرد اثرش را در چه فرمتی و با چه ابزاری خلق میکند خیلی اهمیتی ندارد و مهم نگاه عکاس و خروجی اثر مهم است. وقتی عکاس دارای نگاه است و کارش را بلد است، چه فرقی میکند با موبایل عکاسی کند یا دوربین آنالوگ یا دیجیتال!
عکسهای کیارستمی در دسته آثار رئالیستی قرار میگیرند اما آنچه آنها را منحصر بفرد کرده، واقعگرایانه بودن آنها نیست، بلکه جریان داشتن زندگی در آنهاست. آیا این جریان زنده و پویا در آثار شرکتکنندگان ملموس است؟ و اینکه در دوره او عکاسی آنالوگ و نگاتیو مرسوم بود و عکاسان امروزی در فضای دیجیتال کار میکنند.
آنچه که باید در آثار شرکتکنندگان به عنوان ادامه دهندگان مسیر کیارستمی باشد، تقریبا وجود دارد. درباره تفاوت عکاسی آنالوگ و دیجیتال و تاثیر آن بر آثار شرکتکنندگان هم باید بگویم مسلما عکاسی آنالوگ به مراتب سختتر است، اما اینکه فرد اثرش را در چه فرمتی و با چه ابزاری خلق میکند خیلی اهمیتی ندارد و مهم نگاه عکاس و خروجی اثر مهم است. وقتی عکاس دارای نگاه است و کارش را بلد است، چه فرقی میکند با موبایل عکاسی کند یا دوربین آنالوگ یا دیجیتال!
اینکه میگویم عباس کیارستمی فردی تاثیرگذار در عکاسی ماست به این دلیل است که در عکاسی معاصر ابزار نسبت به ایده و محتوا اهمیتی ندارد.
برخی دوستان کیارستمی میگویند دوربینی که او در فرانسه با آن عکاسی میکرده یک یاشیکای معمولی بوده که در زمان خودش خیلی هم جدید و مجهز نبوده است.
اینکه میگویم عباس کیارستمی فردی تاثیرگذار در عکاسی ماست به این دلیل است که در عکاسی معاصر ابزار نسبت به ایده و محتوا اهمیتی ندارد. یعنی اینقدر که ایده و محتوا مهم است ابزار عکاسی مهم نیست. حتی او در مجموعه «به من نگاه کن» از مونتاژ نیز در آثارش استفاده کرده است.
مرکز ملی هنر و فرهنگ «ژرژ پمپیدو» در حال برگزاری نمایشگاهی است که به بزرگداشت کیارستمی اختصاص دارد. در این رویداد زندگی و تقریبا تمام آثار او حتی دستنوشتههایشان به صورت کامل بررسی میشود.
همین مسائل است که از کیارستمی هنرمندی جهانی و بینالمللی ساخته و جالب اینکه برخی کشورها بیش از ایرانیان به او و آثارش اهمیت میدهند. مثلا فرانسویها کیارستمی را بسیار دوست دارند.
بله. اتفاقا همین الان مرکز ملی هنر و فرهنگ «ژرژ پمپیدو» در حال برگزاری نمایشگاهی است که به بزرگداشت کیارستمی اختصاص دارد. در این رویداد زندگی و تقریبا تمام آثار او به صورت کامل بررسی میشود. حتی دلنوشتههای کیارستمی هم در این نمایشگاه فوقالعاده مورد بررسی قرار گرفته است. به هرحال فرهنگ و هنر مقوله بسیار مهمی است که مرز نمیشناسد و امیداورم در کشور ما نیز چنین رویدادهایی بیشتر برگزار شود.
در بررسیهایم برای انتخاب آثار جهت حضور در نمایشگاه با موارد جالبی برخورد کردم که با نگاه و منظر عباسی کیارستمی و در همان سیاق ثبت شدهاند. این نشان میدهد که عکاسی کیارستمی مورد توجه عکاسان امروزی است.
در ادامه، بررسی آثار عکاسان به چه مواردی برخورد کردید؟
در بررسیهایم برای انتخاب آثار جهت حضور در نمایشگاه با موارد جالبی برخورد کردم که با نگاه و منظر عباسی کیارستمی و در همان سیاق ثبت شدهاند. این نشان میدهد که عکاسی کیارستمی مورد توجه عکاسان امروزی است. مثلا روزبه روزبهانی که یکی از شرکتکنندگان است، به عنوان کپشن عکسی که در صفحه شخصیاش منتشر کرده و من آن را برای حضور در نمایشگاه انتخاب کردهام، نوشته «تقدیم به عباس کیارستمی». این توجهها جالب است و فضا و اتمسفر عکس آقای روزبهانی نیز به آثار بکیارستمی بسیار نزدیک است.
اینکه آثار منتخب شما به عکسهای کیارستمی شباهت دارند نمایشگاه را دچار یک دستی و شباهت ظاهری نمیکند؟
در انتخابها سعی کردهام کلیت آثار یک پارچه باشند، اما در عین حال به یکدیگر شباهتی نداشته باشند. اتفاقی که رخ داده یک دستی نگاه عکاسان در پرداختن به موضوعات است. شاید اگر نام عکاسان را از آثار برداریم اینگونه استنباط شود که نمایشگاه گروهی نیست و انفرادی است و آثار موجود حاصل نگاه یک نفر است. من آثار منتخب را برای یکی از دوستانم فرستادم و جالب اینکه او تصور کرد همه آنها عکسهای زندهیاد عباس کیارستمی است.
برای انتخاب عکسهای بهتر آثار چند عکاس را مورد ارزیابی قرار دادید؟
اصلا اینگونه نبوده که با جمعآوری تعداد زیادی عکس نمایشگاهی دورهمی برگزار کنم. واقعا بیش از صد عکس از عکاسان متعدد را بازنگری کردهام. گاه پیش میآمد به صفحات مجازی دوستان میرفتم تا عکسهایشان را ببینم اما عکسی پیدا نمیکردم. از طرفی طی جستجوهایم، خیلی اتفاقی عکسهایی را میدیدم که برای حضور در رویداد پیش رو مناسب بودند و به کارم میآمدند. به هرحال چنین دشواریهایی نیز وجود داشته است.
درباره اتفاقات جانبی نمایشگاه «در ستایش تنهایی» نیز توضیح دهید.
غیر از برنامهریزی برای برگزاری آنلاین نمایشگاه، تیزر خوبی را نیز درباره آن آماده کردهام. همه آثار را نیز در قالب نسخهای پی دی اف جمعآوری کردهام و تلاش این بوده چیزی شبیه به کتاب شود. در کل تلاشم این بوده این رویداد خیلی حرفهای و برنامهریزی شده باشد، نه اینکه صرفا عدهای آدم بیایند و فقط دور هم جمع شوند.
شرکتکنندگان همگی از افراد مطرح و عکاسان با سابقهاند و احیانا دوستانتان هستند؟
خیر اینطور نیست و حتی برخی از عکاسان را نمیشناسم و برخوردی با آنها نداشتهام و فقط به واسطه جستجوهایم با خودشان و آثارشان مواجه شدم. بر اساس عکسها باید بگویم همه شرکتکنندگان حرفهای هستند. مثلا من آقای سیفالله صمدیان را میشناسم، ایشان دوست من است و میدانم مدتها با عباس کیارستمی کار کرده و زیسته است. مسلما آقای صمدیان آثاری دارد که به عکسهای کیارستمی شبیه است و ایشان را بر اساس شناخت قبلی انتخاب کردهام. یا مثلا اینکه از فردی چون نِسام کشاورز شناختی نداشتم و خیلی اتفاقی او را یافتهام. به صفحه ایشان رفتم و دیدم اثری دارد که با فضای نمایشگاه همخوانی دارد و در نتیجه او را انتخاب کردم. نه فقط ایشان بلکه خیلیهای دیگری از شرکتکنندگان نیز بر همین اساس انتخاب شدهاند.
این نوع جستجو و انتخاب و عدم دستهبندیهای سنی و غیره باعث میشود با عکاسانی از چند نسل مواجه باشید که این اتفاق به تنوع بیشتر نمایشگاه و حتی شناخته شدن عکاسان حرفهای اما گمنام کمک میکند.
بله همینطور است و امیدوارم نتایج خوبی از نمایشگاه بگیریم. متاسفانه فرهنگ و هنر ما مهجور است و گویا چشمانمان به دیدن آثار خوب عادت ندارد؛ بنابراین برگزاری رویدادهایی چون نمایشگاه «در ستایش تنهایی» لازم است.
انجام امور مربوط به برگزاری نمایشگاه را چه زمانی آغاز کردید و چقدر وقت صرف آن شد؟
تقریبا اوائل خرداد و حدود پنجم یا ششم این ماه بود که انجام کارها را شروع کردم.
از ابتدا که تصمیم به برگزاری نمایشگاه «در ستایش تنهایی» گرفتید، کدام دستگاهها و نهادها از شما حمایت کردهاند؟
اوائل قصد داشتم با موزه هنرهای معاصر اصفهان وارد تعامل و همکاری شوم که این اتفاق آنجا بیفتد، اما متاسفانه مدیریت موزه جواب درست و واضحی به من نداد.
خودتان تنها نمایشگاه «در ستایش تنهایی» را برگزار کردید؟
بله. البته کارها در گالری اکنون اصفهان در حال انجام است. «اکنون» یکی از گالریهای پیشگام است و خانم الناز رجبیان یکی از بهترین افراد فرهنگی اصفهان، مدیریت آن را به عهده دارند. ایشان در حوزه هنر داخلی و بینالمللی نیز فعال هستند و با سفارتخانهها تعامل دارند. قبلا نیز چندباری به عنوان کیوریتور با خانم رجبیان همکاری کردهام و از آن اتفاقات رضایت دارم.
اینکه افراد و هنرمندان بدون حمایت دستگاههای دولتی به برگزاری جشنوارهها و مسابقات و نمایشگاههای جدی و حرفهای بپردازند اتفاق خوبی است؛ با توجه به تمرکزتان بر زندگی و آثار کیارستمی به نظرتان پس از درگذشتشان تا چه حد رویدادهایی با محوریت هنر او برگزار شده است؟
چند سال پیش، پس از درگذشت کیارستمی، پرهام دیدهور اولینبار در گالری «ایوان» رویدادی را برگزار کرد که «یک تکه زندگی» عنوانش بود. او هفتاد و هفت اثر از عکاسان را به مناسبت هفتاد و هفتمین سالگی عباس کیارستمی را جمعآوری کرده بود. پرهام یکی از دوستان من است و در نمایشگاه «در ستایش تنهایی» نیز عکس دارد. او یکی دو سال پیش نیز به مناسبت هفتاد و نهمین سالگرد زادروز کیارستمی نمایشگاه «چند روزی در میان» را درگالری «نبشی» برگزار کرد. پرهام دیدهور در حال حاضر ایران نیست. بر همین اساس یکی از دلایل برگزاری نمایشگاه «در ستایش تنهایی» تدام و استمرار رویدادهای مذکور است تا پرچمی که برافراشته شده نیفتند و برگزاری رویدادهای با موضوع و محوریت عباس کیارستمی ادامه پیدا کند.
هزینه برگزاری نمایشگاه شخصا به عهده خودتان بوده است؟
بله. ما فقط هزینه چاپ عکس و تهیه قابها را نداشتهایم که اتفاقا زیاد هم هست. من شرکت تبلیغاتی دارم و پرسنلم برایم کلیپی در رابطه با نمایشگاه ساختهاند. طراحی کاتالوگ یا همان کتابچه نیز با کمک دوستان و همکارانم انجام شده است. گرافیست گالری «اکنون» نیز طراحی پوستر نمایشگاه را به عهده گرفت. هزینه این کارها و باقی مخارج به عهده خودم بوده است. درست است که الان به دلیل مجازی بودن نمایشگاه هزینه چاپ عکس و قاب را نداریم اما، اگر شرایط مساعد و نرمال بود، پس از پیدا کردن اسپانسر، این رویداد را حضوری برگزار میکردم. موضوع دیگر اینکه در نمایشگاه آنلاین مکان و شهر برگزاری اهمیتی ندارد اما اگر قرار بر برگزاری حضوری بود شاید نمایشگاه را در تهران برگزار میکردم و برای انجام آن ارتباطاتی دارم و گالریهایی هستند که با ما همکاری کنند.
خودتان در زمینه برگزاری نمایشگاه چه فعالیتهایی داشتهاید؟
پیش از «در ستایش تنهایی» به عنوان کیویریتور چند نمایشگاه نیز در تهران برگزار کردهام. آن زمان که تدریس میکردم نمایشگاه دانشجویان را برگزار کردم. سال ۱۳۹۷ نمایشگاه دیگری داشتم که درباره فیلم «صحرای سرخ» ساخته آنتو نیونی بود و با همکاری سفارت ایتالیا در گالری «آما» برگزار شد. به هرحال در زمینه برگزاری نمایشگاه با موضوعات مختلف و به صورت حضوری تجربیاتی دارم، اما متاسفانه کرونا این اجازه را نداد که رویداد پیشرو را حضوری برگزار کنم.
برگزاری نمایشگاه مجازی و آنلاین در همه هنرها کارآمد نیست مثلا در نمایشگاههای هنرهایی چون نقاشی، تصویرگری و مجسمهسازی مواجهه حضوری مخاطب با اثر به شدت لازم است؛ زیرا در هنرهای مذکور ابعاد و سایزها و تناسبات گاه جزو مولفههای اصلی آثار است. اما گویا در رابطه با عکاسی ماجرا کمی متفاوت است و این هنر همخوانی بیشتری با نمایشگاه مجازی دارد.
بله درست است و عکاسی نسبت به اغلب هنرها، مقوله مناسبتری برای برگزاری رویدادهای مجازی و آنلاین است. اما شخصا معتقدم ماهیت عکس در این است که چاپ شود و اصلا از اول هم این رویه مرسوم بوده است، اما در کل این قالبیت را دارد که به صورت مجازی و آنلاین پیش روی مخاطبان قرار گیرد.
دوره برگزاری نمایشگاه چند روزه است؟
ویدئوی این نمایشگاه آنلاین در صفحه گالری «اکنون» بارگذری شده و قابل مشاهده است. امکان جدیدی به اینستاگرام اضافه شده که به واسطه آن میتوان فضای کاملی از نمایشگاه ارائه کرد و ما از این ابزار استفاده کردهایم. به جز اینها پیجی اختصاصی نیز ساختهایم که «در ستایش زندگی» نام دارد و آثار شرکتکنندگان در آن بارگذاری خواهد شد و برای همه قابل مشاهده است.
آیا قرار است در سالهای آینده نیز این نمایشگاه را برگزار کنید؟
اگر امکانات باشد قصد داریم در سالهای بعد نیز نمایشگاه و اتفاقات و رویدادهای مشابهی را با موضوع و محوریت کیارستمی و آثارش برگزار کنیم.