مرمت خانه تاریخی حسام‌الدیوان سرایان انجام می‌شود
مسئول میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان سرایان از شروع عملیات مرمت بادگیر سنتی و تزیینات نمای خانه تاریخی حسام‌الدیوان سه‌قلعه به عنوان تنها قسمت‌های باقی‌مانده از بنا که مرمت نشده است، خبر داد.
به گزارش ایلنا، محمد عرب (مسئول میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان سرایان) گفت: از محل منابع ملی مبلغ ۸۰۰ میلیون ریال برای انجام عملیات مرمت و بهسازی بافت سه‌قلعه اختصاص یافته که با توجه به اینکه روند واگذاری این بنا به بخش خصوصی در حال انجام است، با اقدامات مرمتی پیش‌بینی شده مرمت بنا تکمیل خواهد شد و همچنین ادامه عملیات کف‌سازی کوچه موزه که سال قبل به دلیل کمبود اعتبار کامل انجام نشده بود، ادامه خواهد یافت.
مسئول میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان سرایان اظهار کرد: هر زمان صحبت از کولرهای سنتی به میان می‌آید، بدون شک بادگیرها با آن شکل بخصوص و چوب‌هایی که بر سر دارند، اولین تصویری است که به ذهن متبادر می‌شود؛ ابتکاری که کویرنشینان با استفاده از آن به مقابله با گرما رفتند و در طول سالیان متمادی توانستند با این ابزار ساده بر آفتاب سوزان کویر غلبه کرده و در گرم‌ترین روزهای سال بدون استفاده از کوچک‌ترین ابزاری که نمادی از فناوری باشد، خنکای نسیمی دلنشین را به داخل خانه‌های خود بیاورند.
عرب ضمن بیان اینکه مرمت بادگیرها به عنوان نمادهای خاص معماری منطقه از اولویت‌های میراث فرهنگی در شهرستان سرایان است، افزود: بادگیر خانه تاریخی حسام‌الدیوان به شدت آسیب دیده و تنها ساقه بادگیر باقی‌مانده که بر اساس عکس‌های قدیمی طرح مرمت آن تهیه و عملیات مرمتی پیش‌بینی شده شامل سبک‌سازی، برداشت‌اندود فرسوده دیواره‌ها و اصلاح و بازسازی جداره‌ها، بازسازی قاب‌ها و نمای دهانه‌های بادگیر طبق الگوی موجود، کلاف‌بندی و مقاوم‌سازی تیغه‌ها با تخته الوارهای مناسب (تخته الوارهای به‌کار رفته در ساخت ریل قطار)، استحکام‌بخشی و اجرای دیوار تقویتی و اجرای‌اندود خاک و گچ قسمت‌های داخلی بادگیر، مرمت رخ‌بام و مقاوم‌سازی ساقه بادگیر و مرمت تزیینات، بام‌سازی (آجرفرش و ایزوگام) و اجرای کاهگل و… است.
او ادامه داد: اجرای نمای ایوان و مرمت تزیینات گچی، خاکبرداری و شیب‌بندی کوچه موزه و اجرای سنگ‌فرش با سنگ لاشه بومی منطقه از دیگر فعالیت‌های مرمتی پیش‌بینی شده است که حداکثر ظرف دو ماه آینده باید انجام شود.
مسئول میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان سرایان افزود: بادگیرها نقش به‌سزایی در زیبایی فضای شهری دارند و به عنوان المان‌های شهری مورد توجه هستند که قبل از این سه بادگیر خسروی متعلق به خانه خسروی (با مشارکت مالک) و بادگیر میرعلی‌آقا در خانه تاریخی ضیایی و بادگیر خانه تاریخی رمضانی (حاج غلامعلی) مرمت شده و در حال حاضر سه بادگیر چهار طرفه بسیار زیبا در بافت تاریخی سه قلعه قابل مشاهده است.
عرب گفت: بادگیرهای خانه‌های تاریخی یزدانی و رفیعی سرایان نیز در اولویت مرمت هستند که امیدواریم تخصیص اعتبار باعث تسریع در روند مرمت این آثار زیبا در سطح شهرستان شود.
او افزود: بادگیرها از عناصر و سمبل‌های معماری ایرانی هستند. بادگیرها، برج‌هایی هستند که برای تهویه بر بام خانه‌ها ساخته می‌شود. بادگیر را همچنین بالای آب انبارها و دهانه معدن‌ها برای تهویه می‌سازند. استفاده از بادگیر از سنوات بسیار قدیم در ایران متداول بوده است. بادگیرها با اشکال مختلف در شهرهای مرکزی و جنوب ایران ساخته شده که هر کدام برحسب ارتفاع و جهت باد طراحی و اجرا شده‌اند.
مسئول میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان سرایان افزود: بادگیرها معمولا یک‌طرفه، چهارطرفه یا هشت‌طرفه هستند و بادگیرهای تاریخی شهرستان چهارطرفه و یک‌طرفه هستند. عملکرد بادگیر به این صورت است که باد مطلوب را گرفته و آن را به داخل اتاق‌های اصلی ساختمان، آب انبار یا سرداب هدایت می‌کند. برای تقویت عملکرد خنک‌سازی بادگیر و استفاده از برودت تبخیری، از روش‌های دیگری نیز استفاده می‌شده است. به عنوان مثال در بادگیر خانه تاریخی حسام الدیوان در کنار بادگیر، سرداب قرار دارد که آب قنات وارد حوضچه وسط این اتاق شده و رطوبت موجود در این فضا باعث خنک‌تر شدن فضاهای منتهی به بادگیر می‌شده است.
عرب گفت: خانه تاریخی حسام‌الدیوان واقع در شهر سه قلعه با ایوان بلند و شکوهمند و به شیوه خانه‌سازی سنتی دارای طاق‌ها و قوس‌های زیبایی است که در سال ۸۶ با شماره ۱۹۱۶۴ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. بنا به سبک حیاط مرکزی و درونگرایی ساخته شده و معماری آن کاملا ایرانی است. بنا یک طبقه و مساحت تقریبی آن ۵۳۰ متر مربع است، مصالح بکار رفته شده شامل خشت، گل، گچ و آجر است. این بنا دارای هشت اتاق، یک مطبخ، یک ایوان بزرگ، یک ایوانچه و یک بادگیر چهارطرفه است. فضاهای مهم و برجسته آن نیز شامل: ایوان، شاه‌نشین، بادگیر و سرداب است.
او افزود: بارزترین و مشخص‌ترین ویژگی‌های بنا شامل تزیینات متنوع گچ‌بری رسمی‌بندی در ایوان و اتاق‌های پشت هر دو ایوان، آجرکاری خفته راسته در ازاره دور حیاط و قرار گرفتن در مسیر قنات اصلی شهر است. نظر به سبک معماری و با توجه به شواهد موجود، قدمت این بنای تاریخی به دوران قاجاریه می‌رسد.
