ضرورت توجه به بستر تاریخی برای مواجهه با روایات خشونت‌آمیز از ظهور منجی/ وظیفه مومنان به ادیان ابراهیمی، ساخت دنیایی بر پایه صلح است
بخش دوم همایش بزرگ «اندیشه منجی‌گرایی» بعد از ظهر امروز برگزار شد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، بخش دوم همایش بزرگ «اندیشه منجی‌گرایی» بعد از ظهر امروز (هفتم فروردین) با سخنرانی پژوهشگران دین و فلسفه و اساتید دانشگاه، از سوی گروه پژوهشی پویافکر برگزار شد.
«مهدیه پاکروان» مدرس دانشگاه صنعتی شریف و پژوهشگر مطالعات اسلامی یکی از سخنرانان بخش دوم همایش بود که درباره موضوع «تحلیل مناسبات تاریخی در نقد روایات خشونت‌آمیز مهدوی» صحبت کرد.
پاکروان با اشاره به مسائلی مانند جنگ فرقه‌ای، تحلیل تاریخی و... با تاکید بر اینکه «امام زمان قرار است نجات‌بخش اهالی زمین باشد.» گفت: بدون ابزار تاریخ و حدیث‌پژوهی نمی‌توان با روایات مهدویت مواجه شد به خصوص آنجا که با روایات خشونت‌آمیز مواجهیم.
این نویسنده و پژوهشگر در پایان تاکید کرد: باید به بسترهای تاریخی برای مواجهه با این روایات توجه کنیم.
«مجتبی لشکربلوکی» نویسنده و مدرس دانشگاه صنعتی شریف سخنران بعدی بود که درباره موضوع «استراتژی توسعه منجی‌گرایی» صحبت می‌کرد.
او در ابتدای صحبت‌هایش گفت: اگر هدف را بر این بگذاریم که تعداد بیشتری از مردم جهان منتظران حقیقی منجی باشند؛ آنگاه این سوال مطرح می‌شود که مردم جهان چگونه می‌اندیشند و چگونه تقسیم می‌شوند؟ و ما چگونه می‌توانیم این هدف را پیگیری کنیم؟
مدرس دانشگاه صنعتی شریف با ارائه آمار و پژوهش‌هایی و ذکر امریکا به عنوان یک مثال گفت حدود ۸۷ درصد امریکایی‌ها به خدا باور دارند و تشریح کرد: خداباوران به دو دسته دین‌داران و بدون دین‌ها (به دین رسمی متعلق نیستند) تقسیم می‌شوند. مثلا در انگلستان ۲۵ درصد جمعیت خود را بدون دین رسمی معرفی کرده‌اند. یا در امریکا این دسته افراد ۲۳ درصد بودند. در ایران هم طبق یک نظرسنجی این آمار ۲۲ درصد بوده که البته به دلیل نمونه آماری محدودش شاید قابل اتکا نباشد.
لشکربلوکی با اشاره به اینکه بر اساس آخرین آمار، ۸۴ درصد مردم دنیا خود را متعلق به یک دین می‌دانند، ادامه داد: پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۵۰ روند جمعیتی ادیان جهان ۳۵ درصد افزایش پیدا می‌کند که جمعیت مسلمانان بیشتر از پیروان سایر ادیان خواهد بود. و تعداد کسانی که دین رسمی ندارند از ۱۶ به ۱۳ درصد کاهش پیدا می‌کند که به دلیل کاهش جمعیت مردم مناطقی است که اغلب خود را متعلق به یک دین رسمی نمی‌دانند.
او در مبحث بعدی به تقسیم دین‌داران به موعودباور و ناباور پرداخت و گفت: آمار نشان می‌دهد که ۵۰ درصد انگلستانی‌ها اعتقادی به بازگشت مسیح (موعود) ندارند، درحالی‌که بر اساس یک نظرسنجی در امریکا ۷۹ درصد معتقدند که مسیح باز خواهد گشت.
این نویسنده و مدرس دانشگاه با طرح این پرسش که «آیا هر موعودباوری، منتظر محسوب می‌شود یا نه؟» از دسته‌ای به نام «ماتریالیست‌های مسلمان» نام برد و گفت: برخی از نظر فلسفی ماتریالیست نیستند اما از نظر اخلاقی ماتریالیست هستند. کسانی منتظر حقیقی‌اند که علاوه بر اینکه به ظهور منجی باور دارند، به گونه‌ای زندگی می‌کنند که آثار موعودباوری در زندگی‌شان هم دیده شود.
لشکربلوکی ادامه داد: می‌توان منتظران را هم به چهار بخش تقسیم کرد؛ برخی مذهبیون از انتظار مفهوم بردباری را بیشتر در ذهن دارند و کسانی هم معتقدند انتظار صرفا به صبر نیست و کنش‌گری را هم به آن اضافه می‌کنند. از سویی، بدیهی است که برخی درون‌گرا و برخی برون‌گرا هستند و اگر این دو را باهم ترکیب کنیم به چهار گونه سبک انتظار می‌‌رسیم که به «درون‌گرا: نجات شخصی (کنشگرانه) و حفظ ایمان و امید شخصی (بردبارانه)» و «برون‌گرا: نجات جمعی (کنشگرانه) و گسترش ایمان و امید جمعی (بردبارانه)» تقسیم می‌شوند.
او با بیان اینکه «در زمینه موعودباوری، منطقه به منطقه و مذهب به مذهب تفاوت جدی است»، گفت: جدای از کمیت دین‌داران، کیفیت دین‌داری هم در جوامع در حال تغییر است و به نظر می‌رسد تا سال ۲۰۵۰ مسیحیان، مسلمانان و هندوها ۷۵ درصد جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند.
لشکربلوکی در پایان به ارائه پیشنهاداتی پرداخت و گفت: استراتژی لایه اول توسعه منجی‌گرایی، باید روی سرچشمه‌ها یعنی حفظ خداباوری و تدین با تمرکز بر نسل جوان استوار باشد، و تبدیل موعودناآگاهان و موعودناباوران به منتظران هم استراتژی لایه دوم است که در این مسیر هم باید بر نسل جوان و شبکه‌های اجتماعی باید تمرکز داشت.
در پنل بعدی، «مژگان آهنگرداودی» پژوهشگر مطالعات اسلامی سخنرانی خود را در موضوع «روایات مهدوی در سایه اخبار مدعیان مهدویت» و «مهدی نساجی» عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی در موضوع «مهدویت و باورپذیری عقلانی» ارائه کردند.
سخنران پایانی این همایش «کرت آندرس ریچاردسون» استاد الهیات مسیحی و ادیان ابراهیمی دانشگاه مک مستر بود که درباره «منجی‌گرایی مسیحی در موعودباوری ادیان ابراهیمی» صحبت کرد.
ریچاردسون در ابتدای صحبت‌هایش با بیان اینکه «ما انسان‌هایی هستیم که زندگی‌مان را بر اساس ادیان بنا کردیم.» صحبت‌هایش در این همایش را ادامه‌ای بر کارهایی دانست که در طول زندگی‌اش انجام داده و گفت: ما باید بتوانیم با همدیگر صحبت کنیم؛ چه از لحاظ سیاسی و چه دینی. مخصوصا اکنون که این آزادی بیشتر ایجاد شده تا در مورد آنچه که به آن باور داریم صحبت کنیم و بگوییم دین ما خیلی وقت‌ها آنچه نشان داده شده نیست. و همچنین بتوانیم فرهنگ‌های مختلف‌مان را با همدیگر روبه‌رو کنیم.
این استاد دانشگاه ادامه داد: وظیفه ما مومنین به ادیان ابراهیمی این است که دنیایی را بسازیم که بر پایه صلح است؛ کاری فرهنگی که ربطی به دولت‌ها و ارتش‌ها ندارد و بر پایه قدرتی است که درون انسان وجود دارد و خیلی وقت‌ها آن را نادیده می‌گیریم. بنابراین مهم است که به این گفتگوها و ابراز عقیده‌ها بیشتر بپردازیم.
ریچاردسون با اشاره به موضوع منجی‌گرایی، گفت: منجی‌گرایی در همه ادیان هم‌پوشانی زیادی با هم دارند. بیش و پیش از هر چیز باید درباره دیدگاه ادیان ابراهیمی صحبت کنیم؛ متونی الهی که باهم هم‌دم هستند و فرهنگ اصلی و مشترکی بین آنها وجود دارد که ما آن را ادامه می‌دهیم. در همه این کتب، ابلاغی از منجی‌گری و تحقق ظهور منجی و امید به او وجود دارد و این باعث شده ما بتوانیم مطالعات درون دینی داشته باشیم.
«غلامحسین ابراهیمی‌دینانی» فیلسوف و نویسنده، سخنران پایانی این همایش یک روزه بود که درباره «فلسفه و منجی‌گرایی» صحبت کرد.
او در ابتدای صحبت‌هایش با اشاره به کلیاتی در زمینه منجی گفت: قاعده‌ای عقلی وجود دارد که هیچ‌کجا بن‌بستی نیست مگر اینکه راه نجاتی هم باشد. کلمه منجی هم به معنی نجات‌دهنده و برطرف کننده مشکلات است. در اسلام مقدس به خصوصی شیعه، مهدی و هادی مشخص شده. و امید به منجی هم هست. به‌هرحال زندگی مشکلاتی دارد و این عالم بدون رنج و در عین حال بدون لذت نیست که البته خود این بحثی مجزاست.
ابراهیمی‌دینانی ادامه داد: هادی و مهدی در شیعه، که هر دو از سیره هدایت مشتق شده‌اند چراکه راه نجات در هدایت است؛ در راه درست رفتن، راه عقل را رفتن. وقتی منجی آمد نه از راه خشونت که با دست کشیدن بر سر انسان به راه عقل و راستی هدایت می‌کند.
این فیلسوف و نویسنده با تاکید بر اینکه «عقل، حجت است» گفت: انسان دارای عقل است و راه نجات عقل است، تعلیمات انبیا هم خلاف عقل نیست، منجی هم عقل است که عالم را با طریق عقل اصلاح می‌کند. در همه ادیان حتی ایران باستان که اولین نور معنویت در آن هویدا شده، منجی حضور دارد.
بیشتر بخوانید:
