کتاب «اتصال به ریشه؛ انطباق با زمان» رونمایی شد

به گزارش ایلنا، برنامه راهبردی نخست، برنامه‌ای پنج‌ساله - ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۸- بود که پس از حدود ده ماه کار کارشناسی روز چهارشنبه مورخ ۲۶ آذرماه ۱۳۹۳ نهایی شد. حسینعلی قبادی به عنوان رئیس «کمیته تدوین برنامه راهبردی» اهداف کلان این برنامه را برشمرده است که به تلخیص بدان‌ها اشاره می‌شود:

«ارتقای جایگاه پژوهشگاه در سطح ملی، منطقه‌ای و جهانی بر پایۀ اسناد بالادستی، رهنمودها و سیاست‌های کلی نظام»، «ارتقاء مجموع منابع انسانی متعهد و متخصص، روزآمد و کاردان»، «تقویت ظرفیت‌های علمی، پژوهشی و فرهنگی پژوهشگاه»، «تمهید بسترهای لازم در جهت نیل به اهداف برنامۀ توسعه» و «برنامه‌مداری و بهره‌برداری از مشارکت و خِرد جمعی».

با پایان یافتن مقطع زمانی برنامۀ راهبردی نخست، ریاست پژوهشگاه تصمیم به بررسی روند اجرایی‌سازی برنامه و میزان تحقق اهداف آن گرفت. کتاب «اتصال به ریشه؛ انطباق با زمان» نیز با هدف پاسخگویی به این نیاز تدوین و در سالروز پیروزی انقلاب اسلامی رونمایی شد.

این اثر متشکل از پیشگفتار، مقدمه و ۸ فصل مجزاست؛ در پیشگفتار که با عنوان «افتخار و شکوفایی» به قلم حسینعلی قبادی نگاشته شده آمده است: «باور پژوهشگاه این است که عنصر جوهری اعتلا در علوم‌انسانی از اعتلای انقلاب اسلامی جدایی‌پذیر نیست. بلکه این دو توامانند و از سوی دیگر عمیقا با پیشرفت ایران نیز پیوند می‌خورند و سه ضلع یک حقیقت را باز می‌تابانند.»

قبادی در این پیشگفتار به موضوعات مهمی از جمله «محورهای رهنمودهای مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای شورای بررسی متون پژوهشگاه»، «اعتلای علوم‌انسانی و تحقق آرمان‌های انقلاب اسلامی و پیشرفت کشور»، «شایسته سالاری، اخلاق‌گرایی، ارزش‌مداری اصیل تمدن ایرانی- اسلامی، برنامه‌مداری، جامعه‌گرایی با رویکرد اصالت کار»، «توسعه مدیریت دانایی محور»، «تاکید بر رهیافت کاربردی سازی» و «ضرورت کاربست ابزارهای مختلف دیپلماسی علمی و دیپلماسی عمومی به منظور توسعه فرهنگی و اجتماعی» اشاره کرده و جهتگیری کلان پژوهشگاه در برنامۀ راهبردی نخست را در این مسیر تبیین کرده است.

عنوان فصل نخست، بازآرایی ساختار سازمانی است و در آن به اقدامات در حوزۀ تشکیلاتی پرداخته می‌شود. در این فصل ضمن بررسی روند تصمیم‌گیری در جهت ابلاغ ساختار جدید که روندی مشورتی و شورایی بوده است، به بررسی تفکیکی تحولات رخ داده در واحدهای تشکیلاتی مختلف پرداخته شده است. در ادامه فراتحلیلی از بازآرایی ساختاری در تشکیلات ابلاغی جدید صورت گرفته و این تحول ذیل چند محور: ۱. موازنۀ جدید نیروهای علمی و غیرعلمی، ۲. تمایزیابی ساختاری ۳. تمایزیابی کارکردی و ۴. منضبط‌سازی اداری مورد بررسی قرار گرفته است.

فصل دوم با عنوان جذب، آموزش، ارتقاء و بهره‌وری به بررسی اقدامات در زمینۀ توسعۀ نیروی انسانی می‌پردازد و ذیل مباحثی همچون تامین و به‌کارگیری منابع انسانی، آموزش و توانمندسازی علمی، ارزیابی عملکرد، جبران خدمات و نگهداری به تحلیل کیفیت مدیریت نیروی انسانی در بازه زمانی برنامه راهبردی نخست می‌پردازد.

یکی از بخش‌های مهم این فصل به بررسی روند جذب اعضای هیأت علمی اختصاص دارد. پژوهشگاه در امر «شایسته‌گزینی» به مثابه آرمانی محوری در برنامۀ راهبردی نخست، بسیار موفق عمل کرده است و در این دوره با جذب ۶۳ نفر از فارغ التحصیلان دانشگاه‌های برتر کشور (جذب شدگان فارغ التحصیل دانشگاه تهران - ۲۵ نفر؛ حدود ۴۰ درصدجذب شدگان- و دیگر دانشگاه‌های تراز اول کشور هستند)، از رقم ۵۱ نفر که در برنامه پیش‌بینی شده، پیشی گرفته است. در پایان این بخش نیز به جوایز و افتخارات کسب شده توسط اعضای هیات علمی در این بازه زمانی اشاره شده است.

فصل سوم با عنوان پژوهشگاه دانایی‌محور و تعمیق پژوهش‌های انسانی به بررسی اقدامات در حوزۀ پژوهشی می‌پردازد. در این فصل ضمن روندشناسی تولیدات پژوهشی، سرانه تولید علم در پژوهشگاه مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است. بنابر آمارهای ارائه شده عملکرد پژوهش در اکثر حوزه‌های پژوهش با پیشرفت قابل توجهی برخوردار بوده و تولیدات پژوهشی افزایش قابل توجهی داشته است. در این فصل طرح‌های پژوهشی، کتاب‌های انتشار یافته، مقاله‌های پژوهشی و سخنرانی‌های علمی مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه ضمن روندشناسی پژوهشهای انتقادی به بررسی عملکرد شورای متون، کرسی‌های مناظره، نقد، نظریه پردازی و آزاد اندیشی و واحد نشریات در افق برنامۀ راهبردی نخست پرداخته شده است. در بخش آخر این فصل فراتحلیلی از اقدامات زیرساختی، تشکیلاتی و ستادی در حوزۀ پژوهش صورت گرفته است.

فصل چهارم کتاب با عنوان «علم در ساحت کاربرد و ترویج» به بررسی عملکرد پژوهشگاه در حوزۀ کاربردی‌سازی و ترویج یافته‌های دانش می‌پردازد و ضمن بررسی مهمترین اقدامات صورت گرفته در حوزۀ کاربردسازی علوم انسانی به بررسی مرکز آموزش‌های تخصصی آزاد (ماتا)، تغییر ساختاری آن مرکز، ارائه آموزش‌های مجازی در ماتا، ایجاد زیرساخت‌ها، استفاده از ظرفیت اساتید مطرح کشور و طرح ترویج یافته‌های پژوهشی (تیپ) می‌پردازد.

فصل پنجم با عنوان «علوم انسانی در مسیر تمدن‌سازی»، به اقدامات مهمی در حوزۀ تمدنی می‌پردازد که از جملۀ آن‌ها می‌توان به گردآوری و تکمیل تصاویر مجموعه نسخ خطی شاهنامه متعلق به بنیاد شاهنامه، انتقال مجموعه‌ای از نسخ خطی دیجیتال گنج بخش پاکستان، انتقال اسناد اداری و تاریخی به سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، مرمت و سامان‌بخشی کتابخانۀ مینوی، تلاش برای تقویت زبان و فرهنگ ملی و نگاشتن دانشنامه‌های بنیادی اشاره کرد.

فصل ششم با عنوان «علوم انسانی و اثربخشی راهبردی» به بررسی مهمترین اقدامات در حوزۀ راهبردی می‌پردازد که از جمله آن‌ها می‌توان به طرح کلان ملی مطالعات امنیت اجتماعی، کرسی‌های مطالعات راهبردی، گزارشهای راهبردی و اثربخشی در عرصۀ سیاستگذاری کلان کشور اشاره کرد؛ تعدادی از گزارش‌های راهبردی پژوهشگاه پس از بررسی در کمیسیون‌های تخصصی هیأت دولت مورد توجه معاون اول محترم رئیس جمهور نیز قرار گرفتند. همچنین طراحی الگوی توانمندسازی اجتماع‌محور در منطقه مکران یکی از اقدامات کلان پژوهشگاه به منظور ایفای نقش راهبردی علوم انسانی در مواجهه با بحران‌های اجتماعی بود.

فصل هفتم نیز با عنوان رسانه‌مداری و آرمان پژوهشگاه بدون دیوار فعالیت‌های سایبری پژوهشگاه در دوره برنامه راهبردی نخست را نشان می‌دهد. در این دوره اتاق سرور جدید احداث و ساختار شبکه‌ی ارتباط داخلی تقویت شد، همچنین شاهد راه اندازی نسخه جدید پرتال و راه اندازی نسخه جدید ویسایت پژوهشگاه هستیم که در نتیجۀ تحولات یادشده رتبه وبسایت پژوهشگاه در سایت الکسا از ۴۸۵۶ در سال ۱۳۹۴ به ۲۹۳۳ در سال ۱۳۹۹ ارتقاء یافت. پرتال جامع علوم انسانی نیز کارنامه درخشانی را عرضه کرده و با ادامه روندی صعودی در آذر ماه ۱۳۹۹ به آمار بازدید روزانه بیش از ۱۰۰ هزار مخاطب در روز دست یافته است.

فصل هشتم و واپسین فصل کتاب نیز با عنوان «پژوهشگاه جامعه‌محور در مواجهه با بحران‌های اجتماعی» به بررسی اقدامات در مقابله با ویروس منحوس کرونا پرداخته است؛ از این نظر پژوهشگاه در زمرۀ فعالترین نهادهای علمی کشور بوده است و اقداماتی مانند همایش ملی ابعاد انسانی-اجتماعی کرونا در ایران، پویش ملی رسانه‌ای امید، جلب مشارکت علمی اعضای هیات علمی پژوهشگاه برای تالیف طرح‌نامه با موضوع کرونا، برگزاری نشست‌های ترویجی در شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی، چاپ چهار اثر مهم در مورد کرونا و ارائه طرح ملی گردآوری، مستندسازی، تحلیل و فراتحلیل داده‌های مرتبط با کرونا از جمله اقدامات صورت گرفته در این حوزه است.

در مجموع اثر یادشده با استفاده از دو روش فراتحلیل و فراترکیب، داده‌های کمی و کیفی برگرفته از عملکرد تمامی واحدهای پژوهشگاه در بازه زمانی برنامۀ راهبردی نخست را مورد بررسی تفصیلی و تحلیلی قرار داده و بنا بر شاخص‌هایی ارزیابی کرده است. نتیجۀ این ارزیابی عملکرد نشان می‌دهد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در مجموع در دستیابی به اهداف برنامۀ راهبردی نخست موفق عمل کرده و در برخی موارد از انتظارات مصرح در سند برنامۀ راهبردی پیشی گرفته است.