کارگردان مسابقه «خانه ما»:
با ۱/۵ میلیون تومان نمی‌شود زندگی کرد ولی می‌توان مسابقه برگزار کرد/ فقیرانه زندگی کردن هدفِ ما نیست
مسلم تهرانی می‌گوید: اختصاص یک مبلغ اندک برای گذران زندگی به شرکت‌کننده‌ها ترویج فقر نیست و تنها به دلیل ماهیت ساخت مسابقه است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، در فصل دهم مستند مسابقه «خانه ما» که پخش آن از جمعه ۱۹ دی ماه آغاز شد، سه خانواده در شهر باستانی قزوین به رقابت با یکدیگر می‌پردازند تا در پایان، خانواده برگزیده براساس پس‌انداز خود بتواند برنده جایزه صد برابری مبلغ پس‌انداز خود شود.
در این مسابقه تلویزیونی، سه خانواده در یک بازه زمانی یک ماهه و در چهارچوب مبلغی مشخص، ضمن انجام فعالیت‌های روزمره و تفریحات خانوادگی، باید در قالب یک کسب و کار خانوادگی، درآمدزایی نیز داشته باشند.
به بهانه پخش فصل دهم این مستندمسابقه با مسلم تهرانی، کارگردان این رئالیتی‌شو، گفتگو کردیم.
«خانه ما» در ده فصلی که از ساخت آن می‌گذرد به عنوان پرقدمت‌ترین رئالیتی خانوادگی تلویزیون نامبرده می‌شود که این تدوام یکسری الزامات و دلایلی نیاز دارد. مهمترین دلیل این ماندگاری چیست؟
مهمترین دلیل ماندگاری «خانه ما» به علاقه مردم و اشتیاقی که برای دیدن زندگی‌های واقعی دارند، برمی‌گردد. بهرحال در «خانه ما» مردم تصویری از زندگی‌های واقعی و نه زندگی‌های لوکس و اشرافی که در جهان واقعی وجود ندارد و حاصل ذهن فیلمنامه‌نویس و کارگردان‌ها را می‌بینند. «خانه ما» یک مستند مسابقه واقعی از زندگی‌های واقعی است و شاید مهمترین عاملی توسط گروه سازنده باعث تدوام آن شده رعایت همین حس جریان واقعی زندگی است و خللی در این واقعیت‌نمایی وارد نشده است.
بعد از فصل ویژه کرونایی که تابستان از شبکه ۲ پخش شد، «خانه ما» نیاز داشت به حال و هوای اصلی خودش برگردد و در عین حال شرایط ویژه کرونایی هم همچنان در جریان است. برای حفظ تعادل فصل‌های قبلی و ایجاد جذابیت در فصل جدید «خانه ما» و این شرایط جدید چه راهکاری را انتخاب کردید؟
ما اسفند سال گذشته داشتیم آماده می‌شدیم تا برای ساخت فصل نهم به بوشهر برویم و حتی خانواده‌ها هم انتخاب شده بودند که ناگهان مساله کرونا در کشور جدی شد و شرایط کاملا تغییر کرد. تصمیم گرفتیم چند ماهی صبر کنیم تا شرایط عادی شود اما در نهایت شرایط عادی نشد و به همین دلیل تصمیم گرفتیم یک فصل ویژه را با تاکید بر کرونا بسازیم و تصمیم گرفتیم از برندگان فصل‌های شیراز، تبریز، رشت و مشهد دعوت کنیم تا به عنوان شرکت‌کننده در این فصل ویژه حضور پیدا کنند که خوشبختانه این خانواده‌ها موافقت کردند و برنامه هم تابستان با استقبال مخاطبان مواجه شد. ما فکر می‌کردیم که بعد از چند ماه شرایط به حالت عادی برمی‌گردد و قصد داشتیم آیتم‌های برنامه را هم براساس کرونا طراحی کنیم که در حین طراحی و جلسات اتاق فکر به این نتیجه رسیدیم که به هرحال کرونا یک بحران جهانی است و به جای اینکه بخواهیم به خود بحران فکر کنیم بیائیم و به زندگی در بحران فکر کنیم. کسب و کار و زندگی در این بحران نباید تعطیل شود و به همین دلیل تصمیم گرفتیم فصل دهم را هم با همان آیتم‌های همیشگی اما با تاکید بیشتر بر رعایت پروتکل‌های بهداشتی بسازیم.
بنابراین مهمترین ویژگی فصل دهم این است که مخاطب احساس کند زندگی همچنان جاری است و درست است که زندگی به خاطر کرونا حالت عادی ندارد اما جریان دارد و ما هم روی همین جاری بودن زندگی تاکید کردیم که البته به لحاظ تولید سختی‌های بسیاری هم داشتیم و در یک شرایط سخت با ماسک و کمترین میزان حضور در بین خانواده‌ها کارها را به سرانجام رساندیم.
یکی از بخش‌هایی که در فصل دهم «خانه ما» اضافه شده؛ بحث سواد مالی است. چقدر در مرحله طراحی و ایده‌پردازی به این موضوع توجه کردید که مخاطب با تماشای برنامه حتما درک جدیدی نسبت به مفهوم هوش مالی پیدا کند؟
«خانه ما» درباره هوش و سواد نیست بلکه بیشتر درباره مهارت‌های اقتصادی و مدیریت کردن است. به پیش بردن اهداف براساس یک برنامه‌ریزی بیش آنکه ناشی از هوش مالی یا سواد مالی باشد ناشی از مهارت اقتصادی است. در مجموع «خانه ما» دنبال مهارت‌آموزی است و هدف کلی برنامه هم افزایش و ارتقای مهارت اعضای خانواده در حوزه‌های مختلف است.
در این فصل شاهد یک تغییر در ترکیب نفرات خانواده‌ها هم هستیم. در مورد دلیل اضافه شدن پدربزرگ و مادربزرگ به یکی از خانواده‌ها و عدم جذابیت کافی کلی خانواده‌ها فصل جدید «خانه ما» توضیح دهید؟
بحث جذابیت خانواده‌ها به اعتقاد من یک بحث کاملا سلیقه‌ای است و ممکن است مخاطب با بعضی از خانواده‌ها ارتباط بیشتری برقرار کند و با بعضی خانواده‌ها کمتر ارتباط برقرار کند و انتخاب خانواده‌ها براساس یکسری نگاه‌ها، خواسته‌ها و سلایق گروه سازنده اتفاق افتاده است. اما درباره حضور پدربزرگ و مادربزرگ واقعیت این است که خانواده آقای ذوالقدر یک خانواده بسیار خوب اما کم جمعیت و سه نفره بودند و خانم ذوالقدر پیشنهاد کردند که برای تکمیل اعضای خانواده و فاصله گرفتن از محیط کرونایی تهران، پدر مادرشان می‌توانند یکماه به قزوین بیایند. با توجه به اینکه این حضور به دلیل شرایط جسمی و بیماری پدربزرگ خانواده ریسک بالایی داشت و مجبور بودیم در خانه خانواده آقای ذوالقدر بیش از گذشته مراقبت کنیم اما با همراهی جمعی اتفاق خوبی رخ داد. در مجموع حضور پدر بزرگ و مادربزرگ برای تکمیل شدن تعداد نفرات خانواده ذوالقدر بود و خودشان هم کاراکترهای جذاب و دوست داشتنی داشتند که حضورشان به جذاب‌تر شدن برنامه هم کمک کرد و تبدیل به اتفاق ویژه فصل دهم شد.
یکی از مفاهیمی که همیشه در مصاحبه‌های عوامل «خانه ما» نسبت به آن تاکید شده این است که این برنامه سند تصویری از سبک زندگی خانواده‌های ایرانی در دوران ساخت برنامه است که می‌تواند در دهه‌های بعدی مبنای مطالعه قرار گیرد. در فصل دهم، چقدر این الگو رعایت شده تا به عنوان تکمیل سند تصویری سبک زندگی خانواده‌ها در دهه ۹۰ شناخته شود؟
«خانه ما» از نظر من و حتی خیلی از دوستان که بیرون از ترکیب سازندگان من با آن‌ها در ارتباط هستم تنها برنامه تلویزیونی ایرانی است که تا این حد به عمق درون خانواده‌های ایرانی نزدیک شده و همه چیز از جمله کنش‌ها، رفتارها، طرز نگاه، مهارت‌ها، شیوه‌های زندگی و… را اینقدر عریان و عیان به تصویر کشیده است. این مساله بسیار مهمی است و در هیچ مجموعه جامعه‌شناسی یا رفتارشناسی خانواده مشابه آنرا نداریم که اینقدر با دقت و جزئیات توانسته باشد رفتارهای خانوادگی خانواده‌های ایرانی در طول یک دهه نمایش دهد.
خوشبختانه در «خانه ما» این اتفاق رخ داد و هرچه هم که به جلو رفتیم تجربه و مهارت تیم سازنده برای رسیدن به این استناد تاریخی بیشتر شد. حتما در سال‌های آینده «خانه ما» سند تصویری مهمی برای شیوه زیست مردمان این سرزمین در این برهه تاریخی خواهد بود. البته در فصل دهم با نیم نگاهی به این مساله، قسمتی را تحت عنوان تنظیم موتور خانواده طراحی کردیم که برخی از ویژگی‌های مختلف و متفاوت را المان‌ها و گزاره‌های سبک زندگی را به صورت کارت طراحی کردیم و خانواده‌ها از این المان‌ها برای بهبود سبک زندگی خودشان باید استفاده کنند. شاید این مقایسه خودش نکته‌ای دیگری دال بر دغدغه‌ها و مشکلاتی که خانواده‌های ایرانی در این برهه زمانی با آن دست به گریبان هستند و شاید فصل دهم «خانه ما» یادگاری باشد برای شیوه زیست ما در این دوره تاریخی سال پایانی صده ۱۳۰۰ که پشت سر خواهیم گذاشت.
در خبرها آمده بود که فصل بعدی «خانه ما» در بوشهر ساخته خواهد شد. قبلا هم «خانه ما» به جنوب رفته و یکی از فصل‌ها در شیراز ساخته شده است. این بازگشت به شهرهای جنوبی آیا قرار است با سناریوی جدیدی همراه باشد؟
به لحاظ جغرافیایی ما همیشه سعی کردیم در توالی فصل‌ها از فصلی به فصل دیگر با موقعیت‌های جغرافیایی و سرزمینی متفاوتی روبرو باشیم. همانطور که حتما مخاطبان پیگیر «خانه ما» دیده‌اند، هر فصلی که ساختیم حتما به ویژگی‌ها و نکات مکان‌های گردشگری و توریستی شهرها اشاره می‌کنیم و جغرافیای شهرها همیشه بخش مهمی از ساختار «خانه ما» بوده است. گروه سازنده مدت‌ها پیگیر این بود که در یک شهر ساحلی و بندری یک فصل برنامه را بسازیم تا اینکه فصل نهم از مردم شهرهای بندرعباس و بوشهر دعوت به ثبت نام کردیم با این شرط که تعداد ثبت نام هر شهری که بیشتر باشد به آنجا خواهیم رفت و تفاوتی نداشت کدام شهر باشند و مهم ساحلی بودن شهر مورد نظرمان بود. بنابراین از این ویژگی ساحلی و جغرافیایی ویژه بوشهر در ساختار فصل یازدهم حتما استفاده خواهیم کرد و دریا نقش مهمی در فصل بعدی «خانه ما» خواهد داشت.
«خانه ما» در ده فصلی که از ساخت آن می‌گذرد یکسری الگوی ثابت داشته و همیشه سه خانواده در آن به رقابت می‌پردازند. آیا برای فصل‌های بعدی قرار نیست الگوی ثابت «خانه ما» تغییر کند؟
مثل خیلی از برنامه‌های تلویزیونی مهم و معروف دنیا که سال‌هاست دارد پخش می‌شود و تغییر زیادی در ماهیت و شاکله کار ایجاد نشده، برای «خانه ما» هم فعلا تصیمی برای اینکه شکل کار تغییرات جدی و ساختاری کند نداریم. بهرحال این شکل برنامه باعث شد تا مخاطب ارتباط برقرار کند. برای گروه سازنده و تولید باگ‌ها و ایرادات کلی مشخص شده و ما به یک پلتفرم ساده و تراشیده رسیده‌ایم که مخاطب هم با آن ارتباط برقرار کرده است. البته ممکن است در سال‌های آینده برنامه‌هایی با الهام از «خانه ما» ساخته شود اما برنامه‌های دیگری خواهند بود و دیگر «خانه ما» نیستند و فکر می‌کنم «خانه ما» قابلیت این را دارد که با همین شکل و فرمت تا مدت‌ها به لطف نظر مثبت مخاطبان و استقبال آن‌ها ادامه پیدا کند.
برخی از مخاطبان این نگاه را به برنامه دارند که شما سعی دارید با این مدل از مسابقه سبک زندگی فقیرانه را ترویج دهید یا گسترش فقر را توجیه کنید.
یک نکته وجود دارد که به عنوان صحبت پایانی دوست دارم به آن اشاره کنم و لازم است که توضیح داده شود این است که تیم سازنده و تولید «خانه ما» به هیج وجه و تحت هیج شرایطی دغدغه ذهنی‌اش گسترش فقر نیست. یعنی فقیرانه زندگی کردن به هیچ وجه سبک نگاه «خانه ما» نیست. به دلیل اینکه در کامنت‌های مربوط به برنامه در صفحه اینستاگرام دیده‌ام که انگار ما مدعی هستیم که «باید با مشکلات بسازیم و قناعت کنیم و همینی که هست و باید تحمل کرد» در حالیکه نگاه ما اصلا این نیست. ما محصولا برای اینکه حداقل بتوانیم ثابت کنیم نگاهمان این است ابتدای برنامه و انتهای برنامه خانواده‌ها آزمایش خون می‌دهند و فاکتورهای سلامت را قبل و بعد از برنامه تست می‌کنیم تا ثابت کنیم که به سلامت خودمان و خانواده خودمان باید اهمیت بدهیم. خیلی از مخاطبین نسبت به ملبغ درنظر گرفته شده برای مسابقه اعتراض کردند که مبلغ خیلی کم است و خانواده‌ها نمی‌توانند با مبلغ۱/۵ میلیون تومان در ماه زندگی کنند، اما جوابی که می‌توانیم بدهیم این است که اگر قرار بود شرکت کننده‌ها براساس یک مبلغ تقریبا نرمال ۵ یا ۶ میلیون تومان در مسابقه شرکت کنند که اصلا چالشی شکل نمی‌گرفت و اصل این رقابت برای چگونه بتوانیم مدیریت هزینه کنیم براساس چالش مبلغ کمتر شکل می‌گیرد. البته نکته بعدی این است که مخاطبان ما نباید این نکته را فراموش کنند که این مبلغ۱/۵ میلیون تومان برای هزینه‌های جاری نظیر رفت و آمد و خورد و خوراک در نظر گرفته شده و نه هزینه‌های ضروری مثل اجاره خانه، قبض و قسط و شارژ و پوشاک و هزینه‌های تحصیلی و درمانی و ما اصلا ورود و دخالتی نسبت به هزینه‌های ضروری هیچ خانواده‌ای نداریم و تنها چالش بر سر نحوه مدیریت کردن هزینه‌های جاری زندگی است و امیدوارم از این طریق توانسته باشم به عنوان نماینده تیم تولید پاسخ مناسبی به این دغدغه مخاطبین داده باشم.
