پیشنهادهای یک مستندساز برای خواندن کتابی درباره استنلی کوبریک

به گزارش ایلنا، رامین فاروقی مستندساز و پژوهشگر هنر، مدرس دانشگاه، کارگردان مجموعه مستندهای «اینجا آفریقا» و «خشت بهشت» با حضور پویش «کتابخوانی ملی» گفت: همواره در پی کسب اموری بوده‌ام که به آن‌ها علاقه‌مند هستم که از جمله می‌توان به تحصیل و فعالیت در حوزه سینما، پژوهش و فلسفه هنر اشاره کرد. 

فاروقی افزود: دو کتاب «سینمای اگزیستانسیلی» و «جهان فلسفی استنلی کوبریک» را برای معرفی در پویش «کتابخوانی ملی» انتخاب کرده‌ام که خواندن این دو اثر با هم، معنا و خواص خود را دارد. در این آثار مبحث ماهیت فلسفی سینما مطرح می‌شود. در واقع این پرسش طرح شده است که چرا سینما بنیان و ماهیت فلسفی دارد؟ و در پاسخ به این پرسش می‌خوانیم که سینما از طریق صورت‌ها به مبانی و پرسش‌های دامنه‌دار کیفی درباره هستی، اشاره می‌کند و بر همین اساس امری فلسفی است. 

این مستندساز و پژوهشگر افزود: به اعتقاد من فلسفه ماهیتا سینمایی است، اگر بسیاری از حکما و فلاسفه در دوره‌ای می‌زیستند که سینما بود، بی‌تردید فیلم‌های سینمایی می‌ساختند. تصور می‌کنم شهاب‌الدین سهرودی از افرادی بود که در عرصه سینما فعالیت می‌کرد و حتما فیلم ساخته شده توسط سهرودی دیدنی می‌شد. 

کارگردان مجموعه مستندهای «اینجا آفریقا» و «خشت بهشت» اضافه کرد: در حوزه سینما این بحث وجود دارد زمانی که به دیدن تئاتر می‌روید باید ناباوری خود را به تعلیق درآورید و خودتان را در آن صحنه و فضا تجسم کنید و آن فضا را واقع‌نما تجسم کنید به طوری که آن را به عنوان امری واقعی بپذیرید. 

فاروقی گفت: اما در مواقعی که در تلاش هستید تا باورتان را به تعلیق درآورید، چنان تحت تاثیر و سیطره تجربه قرار می‌گیرد که به خودتان می‌گویید این فیلم است و واقعیت نیست. بر همین اساس افرادی که درباره ماهیت سینما دست به تحقیق می‌زنند، به فلسفه نیز ارتباط پیدا می‌کنند. نمونه‌های فلسفی حوزه تجربه اگزیستانسیل بسیار سینمایی است و تعداد زیادی بر آن معترف هستند و در اینجا بحث باورپذیری، انتخاب، آزادی عمل، تجربه، جهانی عینی و ذهنی ماهیتا هم سینمایی و هم فلسفی است که البته به تجربه بنیادین ما از مفهوم زمان باز می‌گردد. 

این مدرس دانشگاه یادآور شد: در این زمینه کتاب «سینمای اگزیستانسیلی» نوشته ویلیام سی. پامرلو ترجمه نصرالله مرادیانی را برای مطالعه پیشنهاد می‌کنم، در بخشی از این کتاب آمده است: در یک کلام نقدهای واقع‌گرایی از این واقعیت سرچشمه می‌گیرند که عموما امر واقعی بر اساس آنچه که باورپذیر دانسته می‌شود مورد داوری قرار می‌گیرد و این باورپذیری به نوبه خود بر اساس قواعد و قراردادها ارزیابی می‌شود. اگر این درست باشد ما در بهترین حالت نمای کژ و کوژی از جهان دریافت می‌کنیم، نمایی که از صافی انتظاراتی از پیش موجود گذشته است و در بدترین حالت احساس ما در مورد اینکه چه چیزی واقعی و پذیرفتنی است، از پیش داوری‌هایی آسیب‌زا شکل گرفته است. نویسنده در ادامه به این جمله اشاره می‌کند که «با این حال از نظر من فیلم‌ها کماکان واقع‌گرا هستند، تنها باید بدانیم که وقتی درحال بحث درباره بشر هستیم منظورمان از واقعی چیست؟» در این جا به بحث واقعیت فردی انسان اشاره می‌کند. 

رامین حیدری فاروقی خاطرنشان کرد: کتاب دومی را که در همین رابطه برای مطالعه معرفی می‌کنم کتاب «جهان فلسفی استنلی کوبریک» اثر جرالد جی. آبرامز ترجمه محمدرضا اسمخانی است، هر دوی این کتاب‌ها نسبت سینما، فلسفه، امر زیبایی‌شناسانه، جهان شخصی و واقعیت عینی و ذهنی مباحثی را مطرح می‌کنند.