در جلسه هم‌اندیشی شاعران ایران و چین مطرح شد:
شعر چین، برای ایرانیان ناشناخته است
شعر امروز چین قدمتی نزدیک به صد سال دارد و در قیاس با شعر کهن تغییرات بسیاری زیادی کرده است.
به گزارش ایلنا، فرهنگ ایرانی و چینی در دسته‌ی فرهنگ‌های کهن و تمدن‌ساز جهان قرار دارند و ارتباط میان‌فرهنگی بین این دو کشور می‌تواند تاثیراتی مثبت و پر اهمیت در تعمیق این روابط و بهره‌گیری از اندیشه‌های دیگر در اعتلای شعر و ادب معاصر داشته باشد.
جی دی ماجیا، شاعر چینی به اتفاق چند تن از شعرا و ادبای این کشور در ایران حضور یافتند. یک‌شنبه دهم اسفندماه جمعی از شاعران و محققان ایرانی با او دیدار و گفتگو کردند. در این نشست مباحث متعددی درباره‌ی وضعیت شعر معاصر این کشور و نیز بسترهای مورد نیاز برای برقراری ارتباط فرهنگی و ادبی موثر و کارآمد بین شعرا و ادبای ایران و چین بررسی شد.
شمس لنگرودی، موسی اسوار، حافظ موسوی، ابوالقاسم اسماعیل‌پور، محمود معتقدی، گروس عبدالملکیان، علی‌اصغر محمدخانی، رضا میرزایی (مدیر گروه زبان و ادب چینی دانشگاه شهید بهشتی) و لطف‌الله ساغروانی (مدیر انتشارات هرمس) میهمانان این نشست بودند.
جمهوری و اندیشه‌های نوین در شعر
محمدخانی، معاون فرهنگی و روابط بین‌الملل شهر کتاب در ابتدای این نشست به اختصار پیشینه‌ی شعر ایران و چین را تشریح کرد.
او گفت: شعر در ایران و چین سابقه‌ای بسیار طولانی دارد و پیشینه‌ی آن به زمان‌هایی بسیار کهن بازمی‌گردد. شعر ایران و چین بسیار غنی است و پشتوانه‌ای دیرینه با شاعرانی بسیار مشهور دارد که بسیاری از آن‌ها از شهرت جهانی برخوردارند. یکی از قدیمی‌ترین مجموعه‌هایی که از شعر چین برجای مانده و گردآوری آن احتمالا به کوشش کنفسیوس محقق شده است، موسوم به «شیدجینگ» یا کتاب ترانه‌ها است که شامل 350 ترانه می‌شود؛ بسیاری از آن‌ها به 1100 سال قبل از میلاد تعلق دارند؛ این کتاب یکی از پنج کتاب کلاسیک چین باستان به شمار می‌رود.
محمدخانی، برخی ویژگی‌های مشترک بین شعر کلاسیک چینی و فارسی را برشمرد و تصریح کرد: افسانه‌های «فنگ شن‌ین» به داستان‌های شاهنامه شباهت دارد. شعر دوره‌ی طلایی چین، «تانگ»، شاعران برجسته‌ای دارد که بسیاری از آثار ایشان را می‌توان از ابعاد مختلف با اشعار فارسی مقایسه کرد. شعر نو چین مانند همین‌گونه در گستره‌ی زبان فارسی، شعری است جوان و نوپا که پیشینه‌ی آن به حدود هشتاد تا صد سال پیش و آغاز حرکت نوین سیاسی و اجتماعی در این سرزمین بازمی‌گردد.
او افزود: در 1911، با سقوط امپراتوری کهن چین و استقرار نظام جمهوری، اندیشه‌های نوینی در چین شکل گرفت که باعث بروز تحولاتی در جامعه شد و در هنر و ادبیات این کشور نیز تاثیر گذاشت. به‌کارگیری زبان گفتار در شعر چین و ترجمه‌ی اشعار غربی به چینی آغاز شد؛ رابطه‌ی شعر با زندگی روزمره مردم و طبیعت نیز در این دوره از پویایی بیشتری برخوردار شد. در سال‌های گذشته، مخاطبان و علاقه‌مندان به ادبیات در ایران تا حدودی با شعر معاصر چین آشنا شده‌اند، ولی نه آن‌طور که شایسته و بایسته است. یکی از مهم‌ترین موانع در تحقق این امر گزینش زبان واسط برای ترجمه‌ی اشعار چینی است.
معاون فرهنگی شهر کتاب، به پیشینه‌ی پژوهش‌های انجام‌شده درباره‌ی شعر چینی به کوشش محققان ایرانی، اشاره کرد و ادامه داد: کتابی با عنوان «شعر چین» به همت باجلان فرخی در 1355 منتشر شده است؛ کتاب دیگری در این حوزه نیز با نام «باغ گیلاس» در 1381 و کتاب «گزیده ی شعر چین و ژاپن» با ترجمه‌ی ابوالقاسم اسماعیل‌پور در معرض توجه مخاطبان شعر و ادبیات قرار گرفته است. ولی هنوز شعر چین چه کلاسیک و چه معاصر برای ایرانیان ناشناخته است.
او، در ادامه ضمن اشاره به فعالیت‌های شهر کتاب در حوزه‌ی روابط بین‌الملل، پیشنهادهایی را برای بهبود روابط و برقراری گفتگوهای فرهنگی موثر بین دو کشور مطرح کرد. محمدخانی گفت: مطلوب است، گزیده‌هایی از اشعار معاصر چینی و نیز گزیده‌هایی از اشعار معاصر فارسی به همت مترجمان دو زبان ترجمه و منتشر شوند تا مخاطبان با شعر معاصر دو کشور بیشتر آشنا شوند. دیگر این‌که شهر کتاب در نظر دارد در سال ۲۰۱۶ هم‌زمان با روز سعدی همایش سعدی و کنفسیوس را در تهران و پکن برگزار کند. این رویکرد سال‌های گذشته در ارتباط با کشورهای دیگری چون روسیه، اسپانیا و ترکیه انجام شده است.پیشنهاد دیگر برگزاری هفته‌هایی با ادبیات معاصر چین و ایران در هر دو کشور است تا از ورای آن ادبا، دانشمندان و محققان با یکدیگر گفتگو کنند.
من، پلنگ برفی
در ادامه‌ی نشست اسماعیل‌پور جی دی ماجیا را معرفی کرد و گفت: او یکی از شاعران معروف چین است. من بین سال‌های 2004 تا 2006 در دانشگاه مطالعات بین‌المللی شانگهای تدریس می‌کردم؛ آن‌جا با جمعی از شعرای چین از جمله ماجیا آشنا شدم. در مدت دو سال اقامت در این کشور با شعر کلاسیک چینی نیز آشنا شدم و از این روی برگزیده‌ای از شعر معاصر و کهن آن را به فارسی برگرداندم. طی این مدت در دو جشنواره‌ی مهم شعر چینی شرکت کردم و درباره‌ی شعر فارسی سخن گفتم. جی دی ماجیا، شاعر و مدیر بخش میراث فرهنگی استان چینگهای است؛ او عضو کمیته‌ی ایالتی این استان نیز هست. ماجیا اشعار زیادی منتشر کرده است. برگزیده‌ی آثار وی به شش زبان ترجمه و چاپ شده است.
او ادامه داد: یکی منظومه‌های بلند ماجیا «من، پلنگ برفی» نام دارد که به چندین زبان ترجمه شده است. این منظومه را مترجم انگلیسی آن به من معرفی کرد؛ من قدری از آن را ترجمه کردم؛ ماجیا پس از مطالعه‌ی آن به ترجمه‌ی فارسی‌اش راغب شد. مضمون این منظومه طبیعت‌گرایی است. این اثر به‌واسطه‌ی رویکردهای بوم‌شناختی و زیست‌محیطی شهرتی جهانی یافته است. ماجیا افزون بر سرودن شعر تاکنون چندین برنامه‌ی فرهنگی برگزار کرده است تا تاثیر بوم‌شناختی استان اصیل چینگهای را به نمایش بگذارد؛ از آن‌جمله می‌توان به برگزاری مسابقات سالانه‌ی عکس، دوچرخه‌سواری دور دریاچه‌ی چینگهای و نیز برگزاری جشنواره‌ی فیلم مستند درباره‌ی کوهستان اشاره کرد. برگزاری جشنواره‌ی شعر بین‌المللی دریاچه‌ی چینگهای نیز از دیگر برنامه‌هایی است که به همت وی برگزار می‌شود؛ این جشنواره سالانه میزبان بیش از پنجاه شاعر از سراسر جهان است؛ جایزه‌ی این جشنواره «آهوی زرین تبت» نام دارد که سال گذشته به آدونیس تعلق گرفت.
آسان‌ترین راه
در ادامه، ماجیا بخشی از شعر پلنگ برفی را خواند و پس از آن گفت: تحقق این نشست و گفتگو به بهانه‌ی شعر، برای من به مثابه دست یافتن به یک سعادت است. در زندگی امروز همه‌ی امور بر مدار سرعت تحقق می‌یابد، اما باید آن را قدری کاهش داد تا مردم به یکدیگر نزدیک‌تر شوند. در پی تحقق این امر می‌توان بیشتر در محیط پیرامونی دقت کرد. امروز افراد جوامع مختلف خیلی به فرهنگ و مسائل آن نمی‌اندیشند؛ بنابراین باید فارغ از فرهنگ‌های بومی به آن بپردازیم. شعر آسان‌ترین راه در تحقق این امر است.
ماجیا افزود: من بسیار خرسندم که در این نشست شعرا و ادبای ایرانی حضور دارند؛ ایشان توانسته‌اند آثار کلاسیک و کهن چینی را به زبان فارسی برگردانند. زبان فارسی و چینی دو زبان بسیار کهن و باستانی هستند و می‌توانند تامین‌کننده و مکمل یکدیگر باشند؛ این امر من را خرسند می‌کند. به تازگی در استان چینگهای یک اثر باستانی ایرانی یافت شده است؛ این امر بیانگر این است که این دو فرهنگ زمانی طولانی با یکدیگر ارتباط داشته‌اند. بر اساس اسناد تاریخی مربوط به قبل از میلاد می‌توان دریافت که فرهنگ ایران و چین ارتباطی بسیار نزدیک داشته‌اند و بر یکدیگر تاثیر گذارده‌اند. اگر گونه‌های مختلف ارتباطی در دنیای کهن را بررسی کنیم نیز به غنای این ارتباط پی خواهیم برد.
او ضمن ابراز امیدواری برای بقا و ادامه‌ی مطلوب این ارتباط ادامه داد: در استان چینگهای یک گردهمایی سالانه برای برقراری ارتباط فرهنگی و ادبی با نقاط مختلف جهان برگزار می‌شود؛ ما در نظر داریم از صاحب‌نظران و شعرای ایرانی نیز دعوت کنیم تا ضمن حضور در این نشست‌ها با اهالی فرهنگی و ادبی چین بیشتر آشنا شوند.
ناتورئالیسم شهری
در ادامه محمدخانی پرسید: گویا بیشتر اشعار چینی به وصف طبیعت می‌پردازند؛ بین نسل جدید شاعران چینی وضعیت اجتماعی چقدر اهمیت دارد؟ از آن‌پس شمس لنگردوی نیز بر این پرسش تاکید کرد و چگونگی و شکل گرایش‌های سبکی میان شاعران چینی را جویا شد. ماجیا در پاسخ گفت: من خود در بسیاری از آثارم به مسائل اجتماعی پرداخته‌ام؛ زبانی که برگزیده‌ام در ظاهر شکل و صورتی معطوف به طبیعت دارد، اما در بطن آن مسائل اجتماعی نیز دیده شده است؛ عکس آن نیز صادق است. در ادوار شعری پس از قرن بیستم اشعار چینی در سبک‌های متعدد سروده شده است؛ برخی شعرا ناتورئالیسم را مدنظر داشته‌اند و برخی سبک‌ها و موضوعات دیگر؛ می‌توان از پس آشنایی با شعرای معاصر این رویکردها را دریافت.
ماجیا افزود: در ابتدای شکل‌گیری کمونیسم در چین، غالب اشعار حول موضوعی خاص سروده می‌شدند؛ اما پس از آن، از پی بروز آزادی‌های اجتماعی شعر جنبه‌های مختلف یافت و در موضوعات متعدد گسترش یافت. امروز در جامعه‌ی چین موضوعات متعددی وجود دارد که دستمایه‌ی شعرای چینی قرار می‌گیرد و می‌توان آن‌ها را بررسی کرد. شعر کلاسیک چین با آثار معاصر تفاوت دارد.
ماجیا در پاسخ به پرسشی درباره‌ی تیراژ کتاب‌های شعر گفت: تیراژ این‌دست آثار در کشور من محدود است. آثار با کیفیت و مشهور در تیراژ پایین چاپ می‌شوند و به سرعت به چاپ‌های بعدی می‌رسند. انتشار اشعار ترجمه و آثار معمولی و ناشناخته نیز در شمارگان پایین چاپ و منتشر می‌شوند. شمارگان معمول برای آثار معروف ده‌هزار نسخه است. در چین تعداد مراکز نشر و مخاطبان بسیار زیاد است.
ماجیا در پاسخ به این سوال که وضعیت شعر در مقابل رمان و داستان چگونه است و آیا ژانر شعر در مقابل ژانر داستان و رمان پس نشسته است گفت: در چین شعر مخاطبان زیادی دارد؛ اثر ماندگار می‌تواند بارها چاپ شود و مخاطبان زیادی داشته باشد. داستان‌های مشهور نیز از چنین وضعیتی برخوردارند. اگر شعر مخاطبان چندانی نداشته باشد باز برخی مراکز نشر به چاپ و نشر آثار مشهور همت می‌گمارند تا این‌دست آثار همواره در دسترس مخاطبان باشند.
در پایان، به دنبال پرسش عبدالملکیان، ماجیا وضعیت ممیزی کتاب و چگونگی نشر آثار اعتراضی و نیز جایگاه اشعار و رویکردهای مدرنیستی در دانشگاه‌های چین را تشریح کرد. وی گفت: ممیزی قبل از مراحل چاپ و توسط مراکز نشر صورت می‌گیرد. در دانشگاه‌های چین رشته‌ی شعر وجود دارد و رویکردهای مختلف آن تدریس می‌شود. وقتی داستان جای شعر را در جامعه‌ی چین اشغال کرد، اما این امر امروز به کوشش مجامع دانشگاهی مرتفع شده و شعر جایگاه خود را یافته است. البته آسیب‌هایی در این حوزه وجود دارد؛ افرادی که در سطوح بالای جامعه زندگی می‌کنند توجه چندانی به شعر ندارند، اما این ژانر ادبی همچنان جایگاه ویژه‌ی خود را در جامعه‌ی چین حفظ کرده است.
