از چاله پالم تا چاه مالت؛
تب مالت، ارمغان مصرف شیر فله‌ای و لبنیات ناسالم
همانقدر که مصرف شیر و لبنیات سالم و استاندارد برای تندرستی و سلامت ما مهم و اثر گذار است، مصرف شیر فله‌ای و ناسالم می‌تواند در ایجاد تب مالت و بروز بیماری‌های دیگرنظیر سل موثر باشد و به سلامت انسان‌ها لطمه بزند.
همانقدر که مصرف شیر و لبنیات سالم و استاندارد برای تندرستی و سلامت ما مهم و اثر گذار است، مصرف شیر فله‌ای و ناسالم می‌تواند در ایجاد تب مالت و بروز بیمار یهای دیگر، نظیر سل موثر باشد و به سلامت انسان‌ها لطمه بزند.
به گزارش ایلنا از شیراز، این روز‌ها که اطلاع رسانی ناقص در باره وجود روغن پالم در برخی از تولیدات لبنی موجب کاهش مصرف محصولات لبنی و شیر و ماست شده متاسفانه برخی از خانواده‌ها به مصرف شیر و محصولات لبنی غیر استاندارد و فله‌ای رو آورده‌اند غافل از اینکه این رویکرد می‌تواند آنان را از چاله پالم به چاه مالت بکشاند و ده‌ها مشکل و گرفتاری بر مشکلات آنان بیفزاید.
هر‌گاه سخن از شیر می‌شود همه به فواید آن فکر می‌کنند اما به راستی مگر شیر ضرر هم دارد؟ وقتی از مضرات شیر می‌گوییم منظور نه آن شیری که قابل خوردن است بلکه شیرهای ناپاکی که در ظاهر هیچ تفاوتی با شیرهای پاک ندارند، تب مالت نخستین عارضه مصرف شیرهای فله‌ای و ناسالم است که مصرف کننده را دچار اختلالات متعدد می‌کند.
تب مالت یک بیماری عفونی نواحی گرمسیری به شمار می‌رود که توسط نوعی میکروب به نام «بروسلا ملی تنسیس» انتقال می‌یابد. همچنین عامل بیماری سل بنام «مایکوباکتریوم توبرکلوزیس» نیز می‌تواند از طریق شیر و لبنیات غیر پاستوریزه منتقل گردد.
این میکروب‌ها می‌توانند در شیرگاو و بز، گوسفند و ش‌تر وجود داشته باشند و از این طریق به راحتی می‌تواند بیماری را انتقال دهد.
متاسفانه بازار شیر‌ها، ماست‌ها و خامه‌ها و سایر لبنیات محلی و غیر استاندارد در جامعه، همیشه از رونق خاصی برخوردار بوده و به دلیل علاقه مردم و همچنین طعم خوشمزه اینگونه محصولات هرگز نمی‌توان جلوی ورود اینگونه محصولات را گرفت. پس کار باید در سطحی غیر از این اجرا شود تا سلامتی افراد تضمین شود.
کار‌شناسان و متخصصان راهکارهایی برای جلوگیری از ابتلا به تب مالت ارائه می‌کنند، البته بهترین شیوه و راهکار استفاده از شیرهای مطمئن و محصولات لبنی صنعتی است که از چرخه نظارت و کنترل بهداشتی عبور کرده‌اند و استانداردهای لازم را رعایت می‌کنند.
بر اساس نظر کار‌شناسان و متخصصان در شهرهایی که احتمال آلودگی وجود دارد، دام‌ها باید بر علیه این بیماری واکسینه شوند، تزریق واکسن تب مالت به دام‌ها، حداقل هفت سال ایمنی ایجاد می‌کند و باعثمی‌شود دام مربوطه مبتلا به این بیماری نشود.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی شیراز در این زمینه می‌گوید: به منظور پیشگیری از ابتلا به بیماری تب مالت مردم از مصرف فرآورده‌های لبنی غیرپاستوریزه نظیر شیر خام، پنیرتازه، خامه، و سرشیرهای فله‌ای خود داری کنند.
دکتر محمد هادی ایمانیه با اشاره به خطر شیوع بالای تب مالت، می‌افزود: بیماری تب مالت یا بروسلوز یکی از مهم‌ترین بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان است و همیشه در کشور وجود داشته که عامل آن نوعی باکتری به نام بروسلاست.
ایمانیه ادامه می‌دهد: راه‌های سرایت این بیماری بسیار متفاوت است و باکتری از طریق تماس مستقیم و استفاده از فرآورده‌های آلوده دام‌های مبتلا، به انسان منتقل می‌شود تماس با مخاط چشم، تماس با خراش‌ها و جراحت‌های پوستی، مدفوع و ادرار حیوان می‌تواند منتقل کننده بیماری باشد و به طور کلی بافت حیوان آلوده می‌تواند بیماری را منتقل کند.
وی تاکید می‌کند: مصرف مواد غذایی حاوی باکتری نظیر شیر خام وفرآورده‌های لبنی غیر پاستوریزه، پنیر تازه، خامه و سرشیر می‌تواند منجربه ابتلا به تب مالت و حتی سل بشود.
دکتر ایمانیه می‌گوید: به منظور پیشگیری از شیوع بیماری تب مالت، طرح‌های ضربتی بهداشت محیط معمولا در استان فارس اجرا می‌شود و بازرسان بهداشت محیط مرکز بهداشت شهرستان شیراز از واحدهای صنفی خواربار و لبنیات فروش‌ها و فروشگاه‌های توزیع مواد غذایی بازدید می‌کنند و نتیجهٔ این بازدید‌ها توقیف و معدوم سازی صد‌ها کیلوگرم مواد غذایی غیر مجاز، فاسد و تاریخ گذشتهو ارسال پروندهٔ افراد متخلف به مراجع قضایی و صدور موارد اخطار بهداشتی بوده است.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شیراز نیز در این زمینه می‌گوید: متاسفانه تبلیغات در باره استفاده از روغن پالم در برخی از تولیدات لبنی موجب شد تا سهم لبنیات سنتی در سبد مصرف خانواده‌ها افزایش یابد که این موضوع می‌تواند ما را با تهدیدات و خطرات سلامت مواجه کند.
دکتر محسن مقدمی می‌افزاید: در مجموع استفاده از لبنیات پر چرب که با پالم یا بدون پالم تولید شده باشند برای بیماران قلبی و عروقی مناسب نیست و توصیه‌های پزشکی به این افراد این است که از مصرف لبنیات پر چرب پرهیز کنند، اما در سایر گروههای اجتماع مصرف لبنیات یک ضرورت است و برای تامین نیازهای تغذیه‌ای بدن وجلوگیری از پوکی استخوان توصیه شده است.
وی با بیان اینکه در مصرف لبنیات باید رعایت همه جوانب را کرد، می‌گوید: تب مالت از جمله مواردی است که در کمین مصرف کنندگان لبنیات سنتی و فله‌ای نشسته است، در شرایطی که مردم از مصرف لبنیات استاندارد و معتبر سر باز می‌زنند و به مصرف محصولات سنتی روی می‌آورند باید انتظار داشته باشیم که شیوع تب مالت نیز فراگیر‌تر شود.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شیراز خاطر نشان می‌کند: شانس ابتلا به بیماری‌های عفونی با مصرف محصولات پاستوریزه‌ای که با پالم تولید شده باشند، بسیار کمتر از احتمال ابتلا به تب مالت و سل ناشی از مصرف شیر و محصولات لبنی فله‌ای و سنتی و غیر استاندارد است از این رو به مردم توصیه اکید می‌شود که در مصرف شیرو لبنیات رعایت جوانب احتیاط را بکنند و در نظر داشته باشند که احتمال ابتلا به تب مالت با مصرف شیر آلوده بسیار زیاد است.
مقدمی شهروندان را به انتخاب درست محصولات لبنی توصیه می‌کند و می‌افزاید: هر چند ما اجازه توزیع محصولات لبنی غیر استاندارد و سنتی و مشکوک را نمی‌دهیم اما مردم باید مراقب باشند و محصولاتی را انتخاب نمایند که دراین زمینه خطر ابتلا به تب مالت را نداشته باشد.
برای پیشگیری از بروز تب مالت، اداره کل دامپزشکی استان فارس نیز اقدامات فراگیری انجام می‌دهد اما برای استفاده از نظرات کار‌شناسی و آگاهی از اقدامات انجام شده گفت‌و‌گویی با دکتر رضاییان‌زاده مدیر کل دامپزشکی استان فارس انجام داده‌ایم.
مدیر کل دامپزشکی استان فارس با بیان اینکه دامپزشکی همواره و همیشه بر روی بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان و به ویژه تب مالت حساسیت ویژه دارد و موضوع را پیگیری و دنبال می‌کند از شهروندان می‌خواهد تا از مصرف شیرهای فله‌ای و سنتی و غیر استاندارد که اطمینانی به سالم بودن آن ندارند پرهیز کنند.
دکتر قاسم رضاییان‌زاده معتقد است: شیر از جمله لبنیاتی است که با وجود داشتن خواص فراوان، چنانچه در معرض آلودگی قرار گیرد و در محیط‌های غیر بهداشتی تولید شود به راحتی می‌تواند بیماری‌ها را به انسان منتقل کند.
وی ادامه می‌دهد: نحوه جمع آوری و تولید شیر و راه‌های انتقال و حمل و نقل آن از جمله موارد مهم است که باید کاملا به شیوه‌های بهداشتی و استاندارد انجام گیرد و چنانچه خللی دراین موارد مشاهده شود زمینه برای انتقال بیمار یهای مشترک بین انسان و حیوان فراهم می‌شود.
دکتر رضاییان‌زاده ادامه می‌دهد: بیمار یهایی مانند لپتوس پیروز، سل، لیفترییوز و بروسلوز یا تب مالت از جمله بیمار یهایی است که با مصرف شیر غیر استاندارد و آلوده امکان انتقال آن به انسان وجود دارد.
وی می‌گوید: توصیه اکید ما به شهروندان این است که از مصرف شیرهای سنتی و فله‌ای و لبنیاتی که از سالم بودن آن اطمینان ندارند بپرهیزند و حتما از محصولات فراوری شده و استاندارد و پاستوریزه استفاده کنند که مراحل تولید و تهیه و فراواری آن زیر نظر ناظران و بازرسان بهداشتی بوده است.
وی با چند توصیه به کارخانجات تولید محصولات لبنی نیز می‌افزاید: این کارخانجات و واحدهای تولیدی نیز شیر مورد نیاز خود را از مراکز مجاز تهیه کنند و هنگام بسته بندی و فراوری محصولات حتما موارد بهداشتی را رعایت کنند.
اما مدیر عامل شرکت تولید فراورده‌های لبنی رامک در این زمینه معتقد است: برای رهایی از تب مالت و سل و اطمینان از حفظ سلامت شیر می‌بایست مواردی را در تامین و انتقال شیر خام به مراکز فراوری و تولیدی محصولات لبنی در نظر گرفت و رعایت کرد که مهم‌ترین این موارد «بار میکروبی شیر خام» است که هر چه بار میکروبی شیر پایین‌تر باشد مدت زمان ماندگاری محصول به طور طبیعی افزایش می‌یابد.
مهندس هاشم نصیری می‌افزاید: در واقع با کنترل و پایش شرایط تولید شیر خام در گاوداری‌ها می‌توان بار میکروبی شیر خام را کنترل کرد و آن را کاهش داد.
وی ادامه می‌دهد: در صورتی‌که در یک گاوداری که از نژادهای پر محصول و مقاوم به بیماری برخوردار است بار میکروبی شیر به خوبی کنترل شود، می‌توان امید داشت که راندمان تولید محصول افزایش یابد و راه بر انتقال و ابتلا به تب مالت و سل به طور کلی بسته شود.
قائم مقام و معاون بازاریابی و فروش شرکت فرآورده‌های لبنی رامک نیز در این زمینه می‌گوید: ارائه آموزش‌های تخصصی به دست اندرکاران از جمله نظافت مناسب، تغذیه مناسب دام و مراقبت‌های بهداشتی نظیر واکسیناسیون نیز از روش‌هایی است که می‌توان بر اساس آن بار میکروبی شیر را کنترل کرد و پایین آورد.
مهندس مهدی حجازی می‌افزاید: البته همه این موارد زمانی به نتیجه مناسب و مفید می‌رسد که سامانه شیر دوشی اتوماتیک و تحت نظارت در دامداری‌ها و همچنین سیستم‌های سرمایش بهینه برای نگهداری شیر در دسترس باشد.
وی خاطر نشان می‌کند: در صورتی که این موارد رعایت نشود میزان میکروارگانسم‌های موجود در شیر به صورتی تصاعدی افزایش می‌یابد و انواع بیماری‌ها از جمله سل، تب مالت و سایر بیماری‌های مشترک انسان و حیوان سلامت جامعه را تهدید می‌کند.
قائم مقام شرکت فراورده‌های لبنی رامک می‌افزاید: از دیگر مواردی که برای حفظ سلامت شیر بایست مورد توجه قرار گیرد مرحله حفظ شرایط بهینه و بهداشتی از مکان تولید شیر تا محل کارخانه می‌باشد که به طور خلاصه فرایند انتقال را تشکیل می‌دهد.
سرپرست کنترل کیفی شرکت تولید فرآورده‌های لبنی رامک نیز در این زمینه می‌گوید: کارخانه‌های تولید محصولات لبنی معمولا برای انتقال شیر از تانکر‌های مخصوص حمل شیر استفاده می‌کنند که تحت نظارت سازمان دامپزشکی قرار دارد و با شناسه ویژه شناخته می‌شوند.
مهندس مهدی بهبود یاد آور می‌شود: یکی از نکاتی که در این زمینه باید مورد توجه قرار گیرد و در مرحله حمل شیر حائز اهمیت است، حفظ برودت و دمای مناسب شیر از مکان تولید تا کارخانه است.
این کار‌شناس علوم تغذیه خاطر نشان می‌کند: این دما، معمولا روی چهار درجه سانتیگرد تنظیم می‌شود و به رغم آنکه هزینه زیادی به مراکز فرآوری و کارخانجات تولید محصولات لبنی تحمیل می‌کند اما این کارخانجات خود را ملزم به رعایت آن می‌دانند.
بهبود می‌افزاید: با ورود شیر به کارخانجات تولید محصولات لبنی نمونه برداری‌های شیمایی، فیزیکی و میکروبی از آن انجام می‌شود و در صورتی که آزمایشات شیمیایی، فیزیکی مورد تایید واحد کنترل کیفیت قرار گیرد با عبور از مسیر‌های ویژه تمام استیل تا زمان مصرف در شرایط خاص و با دمای چهار درجه سانتی گراد نگهداری می‌شود.
سرپرست کنترل کیفی شرکت تولید فراورده‌های لبنی رامک همچنین می‌گوید: یکی از متداول‌ترین فرایند‌ها در این مرحله فرایند پاستوریزاسیون است، به طور معمول در فرایند پاستوریزاسیون با شرایط کاملا کنترل شده و بهداشتی و با استفاده از دستگاههای اتوماتیک، شیر در دمای ۷۲ درجه سانتیگراد به مدت ۱۵ ثانیه نگهداری می‌شود و البته زمان و دمای پاستوریزاسیون در روشهای مختلف قابل تغییر است.
وی ادامه می‌دهد: بعد از فرایند پاستوریزاسیون با توجه به نوع محصول لبنی شیر سالم سازی شده با دماهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بهبود رامک اضافه می‌کند: در اثر انجام فرایند پاستوریزاسیون همه میکروارگانیسم‌های بیماری زا از جمله عوامل به وجود آورنده تب مالت و سل از بین می‌روند و البته این فرایند با حفظ ارزش غذایی شیر همراه است، این فرایندی است که با جوشاندن شیر در خانه بسیار متفاوت است.
جوشاندن شیر در خانه و استفاده از آن به خیال آنکه از تب مالت و سل رهایی یافته‌ایم این پیامد را به دنبال دارد که ممکن است ما را از شر این بیماری‌ها نجات دهد اما دمای بالا و زمان زیاد و مصرف شیر جوشانده شده در خانه در واقع قدری تفاله شیر در اختیار مصرف کننده می‌گذارد و مواد غذایی چندانی به مصرف کننده نمی‌دهد.
برآیند نظر همه متخصصان علوم پزشکی و تغذیه این است که همانقدر که مصرف لبنیات سالم و فراوری شده توصیه می‌شود، شهروندان می‌بایست برای مصرف محصولات لبنی فله‌ای و غیر استاندارد راه اجتناب در پیش گیرند و سلامتی خود را با طعم خوشمزه محصولات لبنی فله‌ای معامله نکنند.
