گزارش ایلنا از نشست تقوایی در سینما تک؛
تلویزیون در جهت عکس حرکت می‌کند
هنر تعزیه نیز تا امروز از تلویزیون به نمایش درنیامده است و تلویزیون حمایتی از این اثر نمایشی نکرده است و حتی عکس جهت حرکت می‌کند.
ایلنا: نشست نقد و بررسی فیلم «تمرین آخر - تعزیه حر» به کارگردانی ناصر تقوایی با حضور کارگردان، همایون امامی و محمد ناصر بخت در سینما تک خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، ناصر تقوایی با اشاره به ساخت فیلم «تمرین آخر - تعزیه حر» در زمانی بود که قرار بود تعزیه در یونسکو ثبت شود، گفت: از طرف یونسکو فرمی برای ایران ارسال شده بود که باید یک فیلم ۱۰ دقیقه‌ای درباره تعزیه با جزئیات آن ساخته شود و همراه با مدارک ارسال شود لذا ما یک فیلم کامل درباره تعزیه ساختیم و یک فیلم ۱۰ دقیقه‌ای نیز برای ارائه به یونسکو ساخته شد.
وی در ادامه افزود: من معتقد بودم که تعزیه نه تنها یک میراثملی بلکه یک میراثجهانی است و زمانیکه اثر به عنوان یک میراثجهانی ثبت می‌شود تمامی کشور‌ها و یونسکو باید برای آن تلاش کنند و در حفظ آن بکوشند.
تقوایی با اشاره به ویژه بودن نمایش تعزیه گفت: سالنی که در آن نمایش تعزیه اجرا می‌شود و به آن تکیه می‌گویند. تنها سالن هنری است که فقط برای یک نوع اجرا ساخته می‌شود و یک کاربری دارد همان گونه که حسینیه محلی برای سینه زنی است و یا مسجد محلی برای نماز خواندن است.
وی ادامه داد: تعزیه تنها اثری است که اجرای واقعی آن را فقط می‌توان در روز عاشورا و در برابر عاشقان و مومنان دید هرچند کمتر فردی را می‌توان پیدا کرد که تعزیه را به عنوان یک واحد نمایشی کامل دیده باشد.
کارگردان فیلم «تمرین آخر - تعزیه حر» افزود: من در این فیلم تلاش کردم تا یک تعزیه‌ی بدون تماشاچی بسازم از طرفی دیگر خواستم اثری بسازم که افراد غیرایرانی نیز تعزیه را بفهمند و بشناسند زیرا معتقدم یکی از راه‌های نجات تعزیه این است که خارجی‌ها نیز آن‌را درک کنند.
تقوایی با اشاره اینکه هیچ سازمانی از تعزیه به درستی حمایت نمی‌کند، گفت: امروز تکیه‌هایی که در آن‌ها تعزیه اجرا می‌شد، رها شده است و حتی از فیلم «تمرین آخر - تعزیه حر» نیز هیچ حمایتی نشد.
وی ادامه داد: این فیلم در سال ۸۳ ساخته شد و در جشنواره همان سال ۲ بار نمایش داده شد و به دنبال آن تلویزیون توسط سه تهیه کننده می‌خواست فیلم را بخرد اما بعد پشیمان شد و تا امروز فیلم «تمرین آخر - تعزیه حر» هیچ نمایشی در تلویزیون نداشته است.
تقوایی افزود: نه تنها این فیلم بلکه خود هنر تعزیه نیز تا امروز از تلویزیون به نمایش درنیامده است و تلویزیون حمایتی از این اثر نمایشی نکرده است و حتی عکس جهت حرکت می‌کند.
وی با اشاره به لزوم باز‌شناسی هنر تعزیه به عنوان یک اثر نمایشی گفت: تعزیه هنری است که ویژگی خاص خودش را دارد. نه تئا‌تر است و نه سینما است زیرا در سینما و تئا‌تر اصلیترین چیز انتخاب بازیگر براساس نقش و همگن شدن فیزیک زیبایی بازیگر با نقش است اما در تعزیه بیشتر از چهره بازیگر صدای وی مهم است و بازیگر تعزیه بیشتر باید خواننده‌ای باشد که دستگاه‌های موسیقی و آواز را بشناسد.
تقوایی تاکید کرد: در تعزیه بازیگران نقش اولیاء اهل بیت در دستگاه موسیقی حرف می‌زنند و بازیگران نقش اشقیاء با نظم به صورت معمولی حرف می‌زنند از طرف دیگر رنگ در تعزیه مهم است و کسی که لباس سبز پوشیده از خانواده اولیاء است و کسی که قرمز پوشیده از خانوده اشقیاء است.
کارگردان فیلم «ناخدا خورشید» گفت: ارزش تعزیه مانند اپرا است زیرا تلفیق موسیقی و نمایش در آن است. در تعزیه نمی‌توانید صحنه را قطع کنید و بعد به بازیگر بگویید ادامه دهد بلکه باید از ابتدا بازی دوباره شروع شود. از طرف دیگر بازیگری که نقش‌هایی مانند شمر را بازی می‌کند باید بتواند حداقل ۵ دقیقه مداوم نقش را بازی کند. کاری که هیچ بازیگری در سینما نمی‌تواند انجام دهد.
وی نگارش متون تعزیه را هم ردیف با بهترین نمایشنامه‌های امروز دانست و افزود: همان گونه که امروز تئا‌تر ما به مرحله‌ای از رشد رسیده که ما شاهد نگارش نمایشنامه‌های ایرانی خوبی هستیم کمتر نمایشنامه خارجی دیده می‌شود، در دوره قاجار نیز متن‌هایی که برای تعزیه نوشته می‌شد بسیار متون قدرتمندی بود و از نظر قیاس مانند نمایشنامه‌های دوران اخیر است.
تقوایی با اشاره به رابطه درهم تنیده هنر تعزیه و اصالت ایرانی گفت: قراردادهای نمایشی در طی چندین سال و در نسل‌های مختلف در ایران و در بین مردم نهادینه شده است همین قرارداد‌ها است که باعثمی‌شود یک اثر نمایشی از اصالت برخوردار باشد.
محمد ناصر بخت مدیر تولید فیلم «تمرین آخر - تعزیه حر» با اشاره به روند ساخت این فیلم گفت: در دوره‌ای قرار بود تعزیه به ثبت جهانی برسد در همان زمان ترکیه تلاش می‌کرد تا در یونسکو تعزیه را ثبت کند اما با مخالفت نماینده ایران این کار میسر نشد زیرا ما معتقد بودیم تعزیه هنری ایرانی است.
وی در ادامه افزود: در همان زمان مرکز هنرهای نمایشی تصمیم گرفت که فیلمی درباره تعزیه بسازد و فیلم «تمرین آخر - تعزیه حر» ساخته شد.
ناصر بخت با ابراز تاسف از وضعیت امروز تعزیه گفت: تعزیه به عنوان یک هنر ایرانی ثبت جهانی شد اما باید براساس قانون یونسکو بنیاد آن نیز تشکیل می‌شد اما متاسفانه سازمان میراثفرهنگی در دولت نهم و دهم توجهی به این امر نکرد.
وی ادامه داد: تعزیه هرچند از دهه ۷۰ حمایت مردمی خود را مجدد پیدا کرد اما از طرف نهادهای دولتی هیچ اقدام چشمگیری برای آن نشد درحالیکه باید امروز ما گروه ملی تعزیه را با حضور بهترین افراد این رشته داشته باشیم.
همایون امامی مستندسار و پژوهشگر سینمای مستند با اشاره به جایگاه تقوایی در سینمای مستند گفت: ناصر تقوایی از سال ۴۶ فیلمسازی را با ساخت آثاری همچون تاکسیم‌تر، نا‌ن‌خورهای بی‌سوادی در سینمای مستند آغاز کرد.
وی ادامه داد: تقوایی همیشه یک حضور مستمر و منتقدانه به مسائل اجتماعی داشته و هرگز نخواسته که فیلمی سرپایی بسازد که زود فراموش شود بلکه نقد اجتماعی را بسیار مهم می‌دانسته است.
امامی با اشاره به اینکه تقوایی در بد‌ترین شرایط نیز لحن انتقادی خود به شرایط موجود را حفظ کرده، گفت: در زمان انقلاب سفید نیز وی سیاست‌های شاه را با ساخت فیلم‌های مستند نقد می‌کرد به هیمن دلیل سینمای اجتماعی قبل از انقلاب با ساخت آثار مستند تقوایی مطرح شد.
وی ادامه داد: حتی بعدا با وجود سانسور شدید، تقوایی به سمت ساخت فیلم‌هایی همچون اربعین و باد جن رفت اما در همان زمان نیز سعی کرد فیلم‌ها را به گونه‌ای بسازد که هم حرف خود را بزند و هم از چنبره ممیزی و سانسور عبور کند.
امامی با اشاره به ویژگی‌های فیلم «تمرین آخر - تعزیه حر» گفت: تا امروز فیلم‌های مستندی که درباره تعزیه ساخته شده‌اند بیشتر به عنوان یک مستند مشاهده‌گر مطرح می‌شدند یعنی فقط از تعزیه فیلمبرداری می‌کردند و به ماهیت تعزیه توجه نمی‌کردند اما فیلم تقوایی اولین فیلمی است که به هویت تعزیه توجه کرده است و فیلم یک بازنمایی زنده از تعزیه است و کارگردان فیلم به خوبی توانست بین دو مفهوم نمایش و سینما ارتباط و پیوند خوبی برقرار کند.
این نشست در سینما تک خانه هنرمندان و با اجرای کیوان کثیریان برگزار شد.
