۲۰ هکتار از مراتع پیکره‌ی بی جان هامون دوباره در آتش سوخت

طوفان آتش، در پی سهل انگاری عوامل انسانی، حجم عظیمی از مراتع حیاتی هامون بی‌جان را به نابودی کشاند. در سال جاری این دومین بار است که مراتع دریاچه هامون در کنار منطقه زیارتی، تفریحی و باستانی کوه خواجه در کام آتش گرفتار می‌شوند.

به گزارش خبرگزاری ایلنا از شهرستان هامون، سریال آتش سوزی مراتع دریاچه هامون در سال جاری به قسمت دوم رسید.

مراتع هامون به سبب نقش تاثیرگذاری که در تثبیت ریزگرد‌ها دارند، برای مردم سیستان از اهمیت بسیار زیادی برخودارند. اگرچه، چرای نامتعارف و همچنین برداشت علوفه غیرقانونی از این مراتع همواره به‌عنوان معضلی اصلاح ناپذیر بلای جان هامون بوده اما آنچه تحمل آن بسیار سخت جلوه می‌نماید به کام آتش رفتن این مراتع است.

موضوع بسیار مهمی که این روز‌ها اهمیتی به آن داده نمی‌شود؛ درست هفت ماه پیش بود که آتش سوزی ۱۲ هکتار از مراتع هامون در تاریخ ۲۵ تیر ۹۳ تی‌تر اصلی خبرگزاری‌های رسمی کشور شد و با گذشت تنها هفت ماه از آن واقعه دردناک دوباره ۲۰ هکتار از مراتع هامون که علاوه بر تثبیت ریزگرد‌ها منبعی برای تامین علوفهٔ دامداران نیز می‌باشد در دام آتش گرفتار شدند تا زخمی دیگر بر پیکرهٔ هامون بی‌جان نقاشی شود.

مرتع کوه خواجه، همه ساله با پیگیری‌های مسئولین به دلیل آنکه این منطقه تفرجگاه اصلی ساکنین سیستان در عید نوروز است، آبگیری شده و همین عامل سبب رشد مرتع و ایجاد فضایی دلنشین برای گردشگران می‌شود. از طرف دیگر خشک سالی‌های پی درپی سیستان و آبگیری‌های مقطعی مرتع کوه خواجه، این مرتع را به مهم‌ترین چراگاه دامداران و عشایر تبدیل کرده است.

چرای خارج از اصول و برداشت غیر متعارف علوفه، بستر نیمه جان هامون را خشک‌تر می‌کند و از آن روی که مرتع کوه خواجه دریاچه هامون به‌عنوان یکی از کانون‌های ریزگردهای سیستان به شمار می‌رود، این مهم در تشدید ریزگرد‌ها در زمان بادهای ۱۲۰ روزهٔ سیستان اثر دردناک خود را نشان می‌دهد.

چالشی که با وجود اهمیت دو چندانش همچنان نادیده گرفته می‌شود.

در همین رابطه موسی استوار، رئیس منایع طبیعی شهرستان هامون، با تایید خبر آتش سوزی ۲۰ هکتار از مرتع کوه خواجه سیستان در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: همانطور که مستحضر هستید دریاچه هامون خشک شده و همهٔ دامدارانی که در مرتع‌های مختلف شهرسوخته، تاسوکی و مناطق دیگر سیستان بوده‌اند به مرتع کوه خواجه آمده‌اند.

وی افزود: همه ساله با همت مسئولین شهرستان هامون سعی بر این است که کنار کوه خواجه به عنوان تفرجگاه اصلی سیستان آب وجود داشته باشد و همین آمدن آب باعثمی‌شود که مرتع کوه خواجه علی رغم خشک سالی‌های پی در پی باز هم از علوفه بی‌بهره نباشد.

موسی استوار خاطر نشان کرد: به همین دلیل بسیاری از دامداران به این منطقه می‌آیند و حجم عظیم دام و دامدار کنترل آن‌ها را سخت می‌کند. ما بر آن هستیم که با ساماندهی دامداران اتفاق‌های این چنین را کاهش دهیم اما خشک سالی و خشک بودن علوفه خطر آفرین است و هر لحظه امکان آتش سوزی آنان وجود دارد.

رئیس منابع طبیعی شهرستان هامون تصریح کرد: ته مانده سیگار دامداران یا آتشی که توسط آنان روشن می‌شود گاهی عامل چنین اتفاق‌هایی است. ماهم مامور و امکانات زیادی در اختیار نداریم که در همهٔ ساعات شبانه روز وسعت ۴۵۰ هزار هکتاری مرتع را رصد کنیم.

وی اضافه کرد: تنها دو مامور با این همه وسعت جوابگو نیست و دستگاه‌های ذی ربط بایستی در فرهنگسازی اینکه مرتع متعلق به مردم است و باید در نگهداری آن کوشا باشند همراه و در کنار ما باشند.

استوار با اشاره به اینکه مرتع، منبعی حیاتی برای دامداران است، گفت: حتی اگر ما اهمیتی به این مورد ندهیم که در واقع این چنین نیست خود دامداران به سبب نفعی که از مراتع می‌برند بایستی در نگهداری آن کوشا باشند.

رئیس اداره منابع طبیعی شهرستان هامون با اشاره به آتش سوزی ۱۲ هکتار از مرتع کوه خواجه در تیر ماه سال جاری یاد آور شد: ما در‌‌ همان موقع یک نفر را به سبب اینکه بنا بر اظهارات محلی مشخص شده بود در آتش سوزی نقش داشته به دادگاه فرستاده‌ایم اما مدارک کافی برای اثبات آن وجود نداشت.

موسی استوار بیان کرد: ما بنا بر حقوقی که می‌گیریم و وظیفه‌ای که بر دوش داریم تمام تلاش‌مان را انجام می‌دهیم اما یک وسیله حتی برای حفاظت از مرتع‌ها نداریم و تعداد پرسنل حفاظتی ما کم است. حتی بعد از اینکه اتفاقی برای مراتع می‌افتد دست به دامان بخشداری، شهرداری علی اکبر و فرمانداری می‌شویم که جا دارد از زحمات شهرداری علی اکبر که در هر دو آتش سوزی مهم‌ترین نقش را در مهار آتش داشته‌اند تقدیر کنیم.

وی با بیان اینکه طرح ساماندهی و ممیزی دامداران مرتع کوه خواجه با مشکلات بسیاری روبه روست، گفت: مطابق قانون هیچ دامداری بیش از سه ماه نباید در یک مرتع اتراق کند و بایستی به مرتعی دیگر برود تا پوشش مرتع به قوت خود باقی بماند اما اداره عشایری با تحریک دامداران مانع ساماندهی و صدور پروانهٔ چرا می‌شود و در حال حاضر هیچ یک از دامداران حاضر در مرتع کوه خواجه پروانهٔ چرا ندارند.

مرتع کوه خواجه مورد بی‌مهری قرار گرفته است

یکی از شهروندان شهرستان هامون که خواست نام وی فاش نشود، در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: وقتی بادهای ۱۲۰ روزه شروع می‌شود این ما هستیم که همیشه باید ریزگرد‌ها را به عنوان مهمان ناخوانده در زندگی‌مان تحمل کنیم و بیشترین ضرر احتمالی متوجه ماست.

وی افزود: وقتی پس از اینکه مراتع اطراف کوه خواجه سبز می‌شوند همه روزه خودروهای وانت و کامیون بسیاری را می‌بینیم که فرا‌تر از حد تصور علوفه از این مرتع، بدون هیچ نظارتی خارج می‌کنند غیر از افسوس خوردن کار دیگری از دستمان بر نمی‌آید و همیشه در این فکر هستیم که چرا هیچ نظارتی بر این مورد اساسی نمی‌شود.

این شهروند هامونی خاطر نشان کرد: کم شدن علوفهٔ مرتع و صاف شدن بستر دریاچه از پوشش گیاهی ریزگرد‌ها را شدت می‌دهد. همیشه مرتع کوه خواجه محلی برای نفع سایرین بوده اما اگر از خود اهالی منطقه کسی برای برداشت علوفه اقدام کند همه مانع او می‌شوند.

وی گفت: ما نمی‌دانیم که چرا باید همیشه این تعداد دامدار و عشایر که عمدتا همه غیر بومی هستند، باید در مرتع کوه خواجه حضور داشته باشند. این عزیزان در دریاچه‌ای که زیستگاه پرندگان و حیات وحش است و به نوعی با محیط زیست مرتبط است به راحتی و بی‌آنکه به کسی پاسخگو باشند با ایجاد و حفر گودال، تغییر مسیر آب و بسیاری کارهای دیگر اکوسیستم طبیعی منطقه را تغییر می‌دهند و صدمات جبران ناپذیری را برای محیط زیست منطقه فراهم می‌کنند.

وی با اشاره به اینکه در سال جاری این دومین بار است که مرتع کوه خواجه دچار آتش سوزی می‌شود یاد آور شد: اگر این اتفاق درجای دیگری از کشور اتفاق می‌افتاد قطعا نظارت بیشتری برای آن اعمال می‌شد اما با توجه به اینکه نقش مراتع در سیستان بسیار حیاتی است باز هم مورد بی‌مهری قرار دارد.

با همهٔ این تفاسیر مرتع کوه خواجه در شهرستان هامون سیستان برای دومین بار است که طعمهٔ حریق می‌شود تا نمکی باشد بر زخم مردمی که چندین سال است خشک سالی‌های سیستان را تحمل می‌کنند و به همین اندک پوشش گیاهی دلخوش کرده‌اند. باید به انتظار نشست که آیا سریال آتش سوزی مرتع کوه خواجه سیستان به قسمت سوم هم می‌رسد یا تدبیر مسئولین ذی ربط مانع بروز چنین حوادثدردناکی می‌شود!

گزارش: داود صیاد