باید مردم را به شیوه درست در حل مشکل تالاب هامون شریک کرد

ایلنا: استاندار سیستان و بلوچستان گفت: چهار محور سلامت انسانی و امنیت روانی، مدیریت برای دست یابی به هوای پاک، دیپلماسی فعال مردمی و حکومتی و مدیریت مهاجرت در جهت ماندگاری مردم با تضمین سلامت آن‌ها مورد اقدام قرار گیرد.

به گزارش خبرگزاری «ایلنا» از زاهدان، کارگروه «احیای تالاب هامون» دومین جلسه خود را در ۱۵ سال گذشته تشکیل داد. جلسه‌ای که بر اساس اختیار داده شده از سوی وزیر نیرو و رئیس سازمان محیط زیست به استاندار، علی اوسط هاشمی نقش آن‌ها را ایفا می‌کند. در این نشست اولین مصوبه جلسه نخست(بررسی آئین نامه اجرایی کارگروه) ناکام ماند و اجرای آن به ۱۵ روز آینده موکول شد.

احیای بخش‌های بحرانی تالاب هامون به جای بخش همجوار کوه خواجه یکی از پیشنهادات کارگروه بود. پیشنهادی که فرماندار هیرمند آن را مطرح کرد و گفت که نقاط بحرانی دریاچه در دو نقطه شمال شهرستان هیرمند و افغانستان واقع شده است. به گفته وی بحران آلودگی هوا استان مربوط به این نقاط است. البته مدیر دفتر مدیریت بحران استانداری نیز بر بحرانی بودن این مناطق تاکید و به بازدید اخیر خود به هامون اشاره کرد.

اربابی گفت: «با شروع خشکسالی خودمان به بحران دامن زده‌ایم و با ترددهای روزانه حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ خودروی قاچاق در تالاب مشکل‌ها را چندین برابر کرده‌ایم».

هر چند پیش از این زمان‌های نزدیکی برای اجرای فاز نخست احیای تالاب هامون رسانه‌ای شده است ولی به نظر می‌آید که پس از آخرین تغییر منطقه مورد نظر به دو بخش در تالاب در شهرستان نیمروز و حاشیه کوه خواجه، این طرح دوباره به مکان دیگری تغییر کند.
استاندار: شرایط زیست مردم سیستان، مهم‌تر از حل مشکلات اقتصادی است

استاندار هم در این جلسه بر اولویت فراهم سازی شرایط زیست مناسب برای مردم منطقه تاکید داشت؛ نکته‌ای که به نظر علی اوسط هاشمی مهم‌تر از حل مشکلات اقتصادی مردم است. او سلامت انسانی و امنیت روانی را اولویت نخست کارگروه خواند، افزود: باید از روش‌هایی که می‌تواند آلودگی هوا در منطقه را مدیریت کرده و از توسعه آن بکاهد استفاده شود.

وی همچنین دستور ایجاد گروه ویژه‌ای متشکل از استانداری، محیط زیست، جهاد کشاورزی و آب منطقه‌ای به منظور دست‌یابی به مدلی برای مدیریت آب و هوای سیستان را داد و گفت که باید برای استفاده از توان ملی در حل بحران آلودگی هوای این منطقه استفاده کرد.

نماینده عالی دولت با اشاره بر اینکه نباید اجازه داد تا ۲۰۰ روز طوفانی در تقویم هوای سیستان تثبیت شود، بر تهیه بسته قوی برای کنترل این موضوع تاکید کرد و گفت: نگاه دولت برای حل مشکل هامون معطوف شده است و باید در استان نیاز‌ها را به عنوان نمایندگان دولت مطرح کرد.

تاکید استاندار به مساله هوای پاک با آمار و اطلاعاتی هم همراه شد. هاشمی که با رنج مردم کانون‌های بحران ریزگرد در شمال استان به خوبی آشنا شده و از نزدیک طعم خاک را چشیده گفت که آلودگی هوای سیستان به ۸۰ برابر استاندارد‌های جهانی رسیده که این شرایط هوایی غیر قابل قبول است.

در ادامه جلسه پیشنهاد‌ها و انتقادهای مختلفی هم مطرح شد. فرماندار شهرستان زابل با اشاره به پیش بینی نقش پژوهشکده تالاب بین المللی هامون در طرح محور توسعه شرق کشور در دهه هفتاد، این پژوهشکده را ناتوان در اجرای نقش خودش دانست. هوشنگ ناظری طرح «مدیریت متمرکز هامون» را پیشنهاد داد و گفت که هیچ کس نباید به خود اختیار ورود به تالاب هامون و ایفای هر نقشی را بدهد، وی با انتقاد از ایجاد «داک»، تثبیت آن را موجب افزایش مشکلات تالاب دانست.

رئیس شورای تامین زابل همچنین ایجاد «کمیته حقوقی» را از جمله ضروریات این بخش اعلام و در ادامه با بیان اینکه باید «فرش سبز» ایجاد شود، اظهار کرد: توان مردم بومی برای ایجاد فضای سبز باید جدی گرفته شود.

قرائی: استراتژی در مدیریت تالاب با کمک از خارج استان حل می‌شود

رئیس پژوهشگاه تالاب هامون اما با فرماندار زابل موافق نبود، احمد قرائی گفت که تاکنون مطالعات کافی برای تالاب شده ولی در استراتژی و تدوین برنامه اجرا ضعیف عمل شده است. وی در انتقاد به حذف علوم پزشکی از عضویت در کارگروه احیای تالاب تاکید کرد: «دید سلامت از آلودگی هوا جدا نیست».

این پژوهشگر محیط زیست موفقیت در احیای تالاب هامون را منوط به تفکیک وظابف در حوزه اجرا و ایده‌پردازی تقسیم کرد و گفت: استراتژی کاملی برای موفقیت طرح احیای تالاب در استان وجود ندارد، چرا که اگر می‌بود پس از ۱۵ سال نتیجه‌ای حاصل می‌شد. در مورد ریزگرد‌ها هیچ کس نمی‌تواند بگوید در استان و حتی در کشور تجربه‌ای دارد، موضوع آن چیزی است که عربستان، کویت و چین با آن درگیر بوده و به حل مشکل رسیده‌اند. در واقع این تجارب در تالاب هامون هم قابل اجرا و پیروزی است.

«قرائی» در ادامه نیز تاکید کرد: مردم را باید به شیوه درست در حل مشکل تالاب شریک کرد. NGO‌ها باید در هر روستا و کانون بحران تشکیل شود. در واقع هر NGO تالاب هامون باید حداقل متشکل از پنج روستایی به علاوه دهیار روستا باشد زیرا فعالیت‌های گروه‌های مردمی در شهر نمی‌تواند موفقیت عملی داشته باشد.

وی همچنین احیای بخشی از تالاب را برای کنترل ریزگرد‌ها مناسب ندانست و گفت که در شرایطی که تبخیر آب بیش از یک متر باشد، نمی‌توان از آب با موفقیت استفاده کرد.

کار‌شناس معاونت برنامه ریزی استانداری اما اینکه استراتژی مطمئنی در استان وجود ندارد، را قبول نداشت. عرب گفت که اگر دست از کارهای جزیره‌ای برداشته شود، استراتژیست در استان وجود دارد. وی همچنین به مواد ۶۷ و ۱۹۱ قانون‌های برنامه چهارم و پنجم توسعه در مورد سهم دریاچه ارومیه در چشم انداز زیست محیطی کشور اشاره کرد.

برنامه پنجم به هامون اشاره کرده است

در ماده ۶۷ قانون برنامه چهارم توسعه آمده: «الف - برنامه‌ مدیریت‌ زیست‌ بومی‌ در زیست‌ بوم‌های‌ حساس‌، به‌ویژه‌ دریاچه‌ ارومیه‌ تهیه‌ و به‌ مرحله‌ اجرا درمی‌آید. سازمان‌ حفاظت‌ محیط‌ زیست‌ با همکاری‌ سازمان ‌مدیریت‌ و برنامه‌ریزی‌ کشور و وزارتخانه‌های‌ نیرو و جهاد کشاورزی‌، آیین‌نامه‌ اجرایی‌ این ‌ماده‌ را تهیه‌ و به‌ تصویب‌ هیأت‌وزیران‌ می‌رسانند.

ب‌ به‌منظور جلوگیری‌ از شکار بی‌رویه‌ و نابودی‌ تنوع‌ زیستی‌، دولت‌ مکلف‌ است ‌با همکاری‌ مراجع‌ ذیربط در نیروهای‌ مسلح‌ جمهوری‌ اسلامی‌ ایران‌ ترتیبی‌ اتخاذ نماید تا ضمن‌ محدودکردن‌ پروانه‌ حمل‌ اسلحه‌ شکاری‌ و بازنگری‌ در ضوابط‌ صدور پروانه‌های ‌مذکور، تعداد سلاحهای‌ شکاری‌ را متناسب‌ با جمعیت‌ قابل‌ برداشت‌ از حیات‌ وحش‌ به ‌تشخیص‌ سازمان‌ حفاظت‌ محیط‌ زیست‌ برساند و نسبت‌به‎جمع‌آوری‌ سلاح‌های‌ غیرمجاز تا پایان‌ برنامة‌ چهارم‌ اقدام‌ نماید».

در ماده ۱۹۱ قانون برنامه پنجم توسعه نیز آمده است: «الف برنامه مدیریت زیست بومی در زیست بوم‌های حساس، به ویژه دریاچه ارومیه تهیه و به مرحله اجراء درمی‌آید. سازمان حفاظت محیط زیست با همکاری معاونت و وزارتخانه‌های نیرو و جهاد کشاورزی، آئین‌نامه اجرائی این ماده را تهیه و به تصویب هیأت وزیران می‌رسانند.

ب به منظور جلوگیری از شکار بی‌رویه و نابودی تنوع زیستی، دولت مکلف است با همکاری مراجع ذی‌ربط در نیروهای مسلح جمهوری‌اسلامی ایران ترتیبی اتخاذ نماید تا ضمن محدودکردن پروانه حمل اسلحه شکاری و بازنگری در ضوابط صدور پروانه‌های مذکور، تعداد سلاحهای‌شکاری را متناسب با جمعیت قابل‌برداشت از حیات‌وحش به ‌تشخیص سازمان‌حفاظت محیط زیست برساند و نسبت به جمع‌آوری سلاحهای غیرمجاز تا پایان برنامة اقدام نماید.»

«عرب» در بخش دیگری از سخنانش تاکید کرد که تالاب هامون نیز می‌تواند در لایحه برنامه ششم توسعه کشور سهمی داشته و در لوای قانون به آن توجه بیشتری کرد.

به نظر اصل چارچوب قانونی برای همه زیست بوم‌های حساس کشور تعیین شده و تالاب هامون هم در لوای این فرصت هم می‌توانست در سال‌های گذشته با یک استراتژی قوی حتی مورد توجه قرار گیرد.

برای «هامون» چه باید کرد

«غلامرضا مالکی» مدیرکل دفتر بودجه استانداری نیز پیشنهاد داد تا سازمان عمران دوباره احیا شود. دلیل او ورود دولت به نظام بهره برداری آب کشاورزان است که از دهه ۷۰ این نظامی که قرن‌ها ثابت بوده را حذف کرده است.

امام جمعه اهل سنت زاهدان هم در این جلسه به دیپلماسی مردمی نیز اشاره کرد. مولوی عبدالحمید اسماعیل زهی مردم دو سوی مرز سیستان را دارای روابط زیادی دانست و گفت که در حوزه مردمی هم تلاش‌ها برای احیای تالاب هامون آغاز خواهد شد.

نمایندگان NGO‌ها و دیگر اعضا نیز در این جلسه سخن گفتند، ایجاد «جنبش گسترش فضای سبز»، «ایجاد ۴۰ هزار هکتار فضای سبز»، «تعیین تکلیف آبگیری چاه نیمه چهارم»، «ایجاد سایت اینترنتی تالاب برای اطلاع رسانی بین المللی»، «ایجاد صندوق دریاچه تالاب هامون برای پیش بینی ردیف اعتباری مازاد بودجه از محل درآمد‌های بازارچه‌های مرزی، گمرک و صادرات کالا» و «استفاده از توان پروژه «منارید» در این باره» از جمله پیشنهادات بوده است.

طرح چگونگی انتقال آب به دریاچه نیز یکی از موضوعات اصلی فاز نخست احیای تالاب بود. فرماندار هیرمند و مدیرکل جهاد کشاورزی تنها راه انتقال آب به دریاچه را از طریق لوله می‌دانند. آن‌ها معتقدند که اگر ۶۰ میلیون مترمکعبی آب به صورت سنتی به دریاچه منتقل شود، با بعد مسافت، تبخیر آب و وضعیت نهر‌ها قطره‌ای آب هم به دریاچه نمی‌رسد. سلطانعلی دهمرده همچنین از اجرا نشدن دستور استاندار در باره بازگشایی موانع نقطه صفر مرزی برای ورود آب به دریاچه نیز خبر داد و تاکید کرد که پیش از آنکه دیر شود باید این نقاط توسط متولیان امر(مرزبانی) بازگشایی شود.