دعواهای جناحی باعث ایجاد ابهام در مورد قرارداد ایران و چین شده است/ باید در مورد ابعاد مختلف توافق روشنگری شود/ توسعه یا توقف رابطه با هر کشوری مستلزم وجود پایگاه اجتماعی قوی در داخل است

موضوع قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین که به گفته مقامات ایرانی نقشه راه روابط دو کشور است، حواشی و نگرانی‌های زیادی را با خود به واسطه اینکه برخی از کارشناسان آن را با قراردادهای دوره قاجار مقایسه می‌کردند به وجود آورد؛ علیرغم اینکه مسئولان وزارت امور خارجه در مورد آن در چندین نوبه توضیحاتی ارائه کرده‌اند اما مشخص نبودن متن دقیق این قرارداد موجب دامن زدن به ابهامات در این موضوع می‌شود.

«کوروش احمدی» تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، درباره قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین و حواشی آن گفت: واقعیت این است که هنوز متن این توافقنامه بطور رسمی منتشر نشده و تا زمانی که منتشر نشود، به حدس و گمان‌ها نباید خیلی اعتنا کرد.

وی افزود: تا زمانی که متن را نداشته باشیم، نمی‌توانیم قضاوت کنیم. اما رابطه ایران و چین نیز مقدار زیادی مثل برخی دیگر از ابعاد سیاست خارجه ما با سیاست داخلی آمیخته شده است. نتیجه این است که موضع‌گیری‌های له و علیه این توافق توسط طیفی از مخالفان دولت تا اپوزیسیون نظام از یک سو و اصولگراها از سوی دیگر صورت می‌گیرد و هر یک از این طریق سعی در پیشبرد دستور کار سیاسی خود دارند.

وی افزود: یک نشریه انگلیسی زبان در مورد مفاد این قرارداد اظهار اطلاع کرده، متنی نیز بطور غیر رسمی منتشر شده، برخی شایعه‌ها و برخی اظهارات کلی از سوی مقام‌های رسمی در رسانه‌ها را نیز داریم و مبالغه‌هایی نیز در ارتباط با آنها صورت گرفته که در مجموع جوی منفی و نامطلوب را باعث شده است. 

این کارشناس حوزه بین‌الملل اظهار داشت: جای تاسف است که مسئولان و مقام‌های مربوطه قبل از اینکه کار به اینجا کشیده شود، فکری برای روابط عمومی قضیه نکرده بودند. این در حالی است که سیاست خارجی ما و رابطه با چین، روسیه و آمریکا بسیار سیاسی شده و جناح‌های داخلی و مخالفان در مورد این روابط سوال، مسئله، بحث و نظر دارند. لذا، مقام‌های مربوطه می‌بایست به این ابعاد قضیه توجه می‌کردند و از ابتدا به فکر روابط عمومی آن می‌بودند.

وی با بیان اینکه چه دلیلی دارد که یک موافقتنامه ۲۵ ساله که به قول برخی از مقام‌های کشور نقشه راه ۲۵ ساله روابط ایران و چین است، در هیات دولت تصویب شود، اما محتوای آن منتشر نشود که مردم ندانند دولت چه چیزی را تصویب کرده است، افزود: از سوی دیگر گفته می‌شود که متن نهایی نشده است؛ خوب اگر نشده چه چیزی در هیات دولت تصویب شده است؟ آیا مثلا کلیات را تصویب کردهاند؟ این یکی از دیگر دلایلی است که به سوال و ابهام در مورد این قرارداد دامن زده و بی‌جهت آن را تبدیل به مسئله کرده است. در صورتی که برداشت من این است که توافقنامه شاید چیزی بیشتر از یک یادداشت تفاهم ساده که رئوس همکاری‌های مدنظر دو کشور در آن فهرست شده، نباشد. 

این کارشناس مسائل سیاست خارجه ایران یادآور شد: دلیل دیگر، ذکر ابعادی از توافقنامه توسط برخی مقام‌های رسمی است؛ از جمله اینکه گفته شده که در این توافق، چین متعهد می‌شود از ایران نفت بخرد. سوال این است که چرا کشوری باید در قالب یک موافقتنامه ۲۵ ساله از کشور دیگری نفت بخرد؟ هرکشوری می‌‌تواند از کشور دیگری نفت بخرد بدون اینکه نیازی به قراردادی بلندمدت باشد؛ مگر چین که از امارات یا عربستان یا کشورهای دیگر نفت می‌خرد، با آنها موافقتنامه ۲۵ ساله دارد؟  

وی افزود: این ضعف اطلاع‌رسانی مقام‌ها این سوال را پیش می‌آورد که نقش تحریم‌ها در این میان چیست. آیا این موافقتنامه مانع تحریم را از سر راه خرید نفت ایران توسط چین بر می‌دارد؟ در حالی که ظاهرا خرید نفت ایران توسط چین به شدت در حال کاهش است، این موافقت‌نامه چه سوراخی در تحریم ایجاد می‌کند که چین را قادر می‌کند از ایران نفت بخرد؟ این نمونه‌ای دیگر از اطلاع‌رسانی نارسای برخی مقام‌ها در مورد موافقتنامه است که اگر چه هدفشان خیر است، اما موجب مشکل شده است. 

احمدی درباره حواشی به وجود آمده برای این قرارداد، تصریح کرد: نحوه روابط عمومی و توضیح نادرست و اشتباه باعث ایجاد ابهام می‌شود و این ابهام به بحث‌های سیاسی له و علیه دامن می‌زند. در حالی که این توافقنامه از موضوعاتی مرتبط با منافع ملی است که باید غیرسیاسی و فراجناحی باشد و در مورد آن اجماع حاصل شود، اما برعکس به یک مسئله پرمناقشه تبدیل شده است. 

این تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل ضمن اشاره به سخن وزیر امور خارجه در مورد نقش این توافقنامه در فعال شدن ایران در کریدور اصلی «جاده ابریشم» گفت: این مسئله و نقش داشتن ایران در «ابتکار کمربند و جاده» حتماً مسئله لازم و مهمی است و در جای خود درست و جزئی از منافع ما است.

وی افزود: همچنین توسعه روابط با چین به عنوان دومین اقتصاد جهان که ممکن است در سال‌های آتی به قدرت اقتصادی اول جهان تبدیل شود، لازم است و باید در جهت توسعه هرچه بیشتر روابط جامع اقتصادی با چین از جمله سرمایه‌گذاری متقابل و نه فقط خرید کالا تلاش کنیم و البته توجه داشته باشیم که تنها روابط متوازن با جهان می‌تواند دست ما را در این حوزه قوی کند.

احمدی اضافه کرد: با این حال، این اموری است که بدون توافق ۲۵ ساله هم ممکن است. مقام‌ها باید توضیح دهند که ویژگی این توافق چیست. بی‌شک رفع این ابهامات موجب اجماعی در داخلی می‌شود که برای هر وجهی از سیاست خارجی کشور حیاتی است. توسعه یا توقف رابطه با هر کشوری مستلزم وجود یک پایگاه اجتماعی قوی در داخل است.