نرم‌افراز اسرائیلی «ویز» در روز غائله اخیر تهران، جمعیت را به سمت اتوبان‌ها هدایت می‌کرد

به گزارش ایلنا، سردار غلامرضا جلالی رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور در برنامه جهان آرا که شامگاه دوشنبه با موضوع بررسی شبکه ملی اطلاعات و تجربه سایر کشورها برگزار شد اظهار داشت: یکی از ویژگی‌های فضای سایبری بی مرز بودن آن است. وقتی در این زمینه صحبت می‌کنیم یعنی جغرافیا دیگر معنا ندارد و شما می‌توانید از همه داده‌ها و محتواها استفاده کنید.

وی ادامه داد: اما پس از گسترش خدمات اینترنت و توسعه بحث سخت افزار، نرم‌افزار، کارکردها، سرویس و خدمت‌رسانی، کم کم موضوع تسلط، اشراف، مدیریت، کنترل و اثرگذاری برمخاطب تبدیل به یک موضوع اصلی و جدی در اینترنت شد.

رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور با بیان اینکه اینترنت نخستین بار در کشور آمریکا توسط ارتش این کشور شکل گرفت و استفاده شد گفت: بنابراین زیرساخت‌های این شبکه نیز در ایالات متحده قرار دارد و از همین رو تمام اطلاعات ملی کشورها، تبدیل به داده‌های سایبری شده و نهایتا در کشور آمریکا ته‎‌نشین می شود که این خود یک دارایی و سرمایه برای ایالات متحده محسوب می‌شود.

** تسلط بر فضای سایبر موجب تسلط بر جهان خواهد شد

وی با بیان اینکه با این تفاسیر، آمریکایی ها به این نتیجه رسیدند که می‌توانند از این فضا برای اثرگذاری و کنترل استفاده کنند گفت: آمریکایی‌ها در اسناد ملی خود بر این موضوع تاکید دارند که تسلط بر فضای سایبر موجب تسلط بر جهان خواهد شد و حتی وقتی اروپایی ها خواستند اینترنت را تحت مقررات یک سازمان بین المللی در بیاورند با مقاومت امریکایی‌ها روبرو شدند.

سردار جلالی ادامه داد: اما کم کم کشورهای جهان متوجه شدند که اطلاعات آنها که در واقع مهم ترین دارایی های آنهاست به جایی می رود که هیچ مدیریت و کنترلی در مورد آن ندارد. این موضوع زمانی مشخص شد که آمریکایی‌ها آرام آرام به ویژه در زمان آقای ترامپ مواضع خود را به صورت شفاف بیان کردند. این سبب شد که حتی اروپایی ها به عنوان اولین کشورها از این موضوع احساس خطر کردند.

وی با بیان اینکه نقطه اوج موضع گیری اروپایی‌ها در مورد تسلط امریکایی‌ها بر فضای مجازی در سخنرانی آقای مکرون در یک کنفرانس امنیتی بیان شد تصریح کرد: رئیس جمهور فرانسه اعلام کرد ما دو نوع اینترنت داریم یکی مدل کالیفرنیایی و دیگری مدل چینی. چین توانسته است در دنیای بدون مرز سایبری، مرزی تعریف کند و نیازهای سایبری مردم کشورش را در این فضا به طوری تامین کند که منافعش در معرض تهدید نباشد.

وی با بیان اینکه آرام آرام بقیه کشورها نیز متوجه این خطر شدند و سعی در ملی کردن شبکه سایبری خود کردند ادامه داد: می توان چین و کره جنوبی را به‌عنوان پیشگامان این رویکرد در جهان نام برد. برای نمونه کره جنوبی توانست با تکیه بر زیرساخت‌های داخلی خود، شبکه ملی اطلاعاتی را به وجود بیاورد که سرعت داخلی آن هم بیشتر از سرعت جهانی است و هم از امنیت بیشتری برخوردار است.

رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور تصریح کرد: وقتی فناوری اطلاعات توسعه پیدا می‌کند و خیلی از فناوری‌ها به آن وابسته و در واقع در آن ترکیب شده و زمینه تشکیل بسیاری از مشاغل سایبرپایه ایجاد می‌شود که به تعبیری به عنوان انقلاب سایبری معرفی می‌شوند. در اینجا یکی از مواردی که مطرح می شود این است که ما در چه شرایطی باید امنیت و حفاظت این داده‌ها و مشاغلی که در این فضا ایجاد می شود را تامین کنیم چون فعالیت اقتصادی بدون امنیت شکل نمی گیرد.

سردار جلالی ادامه داد: از همین رو آرام آرام نیاز به داشتن یک شبکه ملی سایبری به عنوان یک فرصت در کشور ما نیز احساس شد. طبیعتا هر کشوری باید متناسب با منافع ملی خود الگویی برای استفاده از این فضا و ارائه خدمت به شهروندانش داشته باشد. کشورهایی مثل هندوستان، کره جنوبی و چین چنین چارچوب هایی را برای خودشان تدوین کرده و مطابق آن عمل می کند. در کشور ما نیز براساس قوانین و اسناد بالادستی وزارت ارتباطات و بقیه دستگاه‌ها مکلف هستند نوعی از خدمات سایبری بر بستر شبکه ملی اطلاعات ارائه دهند که هم سرعت بالا و مطلوبی داشته باشد، هم ارزان باشد هم از امنیت و پایداری برخوردار باشد.

** سرنوشت شبکه‌های اجتماعی خارج‌ پایه در شبکه ملی اطلاعات

وی در مورد سرنوشت شبکه های اجتماعی خارج پایه در شبکه ملی اطلاعات نیز توضیح داد: شبکه‌های اجتماعی تنها وظیفه تبادل اطلاعات را برعهده ندارند بلکه اکنون به بستری برای ایجاد شغل و سیستم دریافت و پرداخت تبدیل شده‌اند و در واقع بخشی از حاکمیت ملی در این فضا شکل گرفته است. بنابراین در چنین فضایی حفاظت از داده‌ها بسیار حائز اهمیت است. این در حالیست که شبکه‌های اجتماعی خارج پایه نه نماینده‌ای در کشور دارند و نه به ما تعهدی سپرده‌اند که از قوانین کشور ما تبعیت کنند. در واقع هیچ وظیفه پاسخگویی ندارند و تحت حاکمیت کشور ما نیستند از این رو اگر دارایی‌های مردم ما در این شبکه‌ها مورد دستبرد قرار بگیرد یا هتک حیثیتی انجام شود، امکان پاسخگویی و پیگیری وجود ندارد.

** رگولاتوری، ابزار اروپا برای اعمال نظارت بر شبکه‌های اجتماعی

سردار جلالی ادامه داد: اما در کشورهایی اروپایی تمرکز بر رگولاتوری است یعنی حاکمیت قوانین و مقررات.

رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور در مورد نحوه کنترل شبکه های اجتماعی خارج پایه نیز توضیح داد: روش‌های متفاوتی برای کنترل وجود دارد یکی اینکه آن شبکه اجتماعی مقررات شما را بپذیرد و قوانین به صورت مقررات تخصصی به آن ارائه شود. طبیعی است که در این صورت سیستم‌های رگولاتوری و تنظیم مقررات ما می‌توانند آنها را کنترل کنند و اگر این بستر فراهم شود نیازی به بستن این شبکه ها نیست.

وی با بیان اینکه این رویکردی است که اروپایی‌ها نیز به‌شدت روی آن تاکید دارند گفت: رگولاتوری آنقدر برای آنها مهم است که از آن به عنوان انقلاب رگولاتوری نام می‌برند. یعنی با مقررات، ضوابط و چارچوب، شبکه را کنترل کردن. برای مثال می بینیم که شبکه اینستاگرام در چارچوب مقررات اربابانش عکس سردار قاسم سلیمانی را حذف می‌کند. چون این جزو مقررات و ضوابطش است که هر صفحه‌ای نیز عکس سردار سلیمانی را در خود داشت حذف و فیلتر کند. در واقع این خود یک نوع فیلترینگ است اما فیلتر آن از جنس تنظیم محتوا به صورت کاملا پیشرفته در حال انجام است. ما نیز می‌توانیم از چنین روش‌هایی برای کنترل محتوای شبکه‌های خارج‌پایه با توجه به ضوابط خودمان استفاده کنیم.

سردار جلالی با بیان اینکه باید توجه داشت که در شبکه‌های اجتماعی شغل شکل می گیرد و افرادی در آن کسب درآمد و داد و ستد می‌کنند تصریح کرد: این در حالیست که شغل یکی از شئون حکومت است که باید تابع ضوابط داخل کشور باشد وگرنه می‌تواند جولانگاهی برای مشاغل خلاف مانند خرید و فروش و قاچاق مواد و اسلحه باشد.

** ایجاد شبکه اجتماعی ملی باید به وظایف شرکت ارتباطات زیرساخت اضافه شود

وی با بیان اینکه در این میان نکته‌ای که وجود دارد این است که کشورهایی که از شبکه ملی اطلاعات برخوردارند به سمت شبکه ملی اجتماعی نیز حرکت کرده‌اند، متذکر شد: ما در کشورمان شرکتی به نام زیرساخت داریم که زیرمجموعه وزارت ارتباطات است که دو خدمت اساسی و زیربنایی ارائه می دهد یکی تلفن باسیم و دیگری سیم کارت بدون سیم یعنی تلفن همراه. در این میان جای یک خدمت دیگر یعنی ایجاد یک شبکه اجتماعی ملی خالی است که جزو ماموریت‌هایی است که امروز باید به وظایف این شرکت اضافه شود. مشابه این اقدام در کشور چین انجام شده است که پیام رسان ملی وی چت است که صد در صد بومی و براساس زیرساخت‌های چینی بوده و در آن نزدیک به ۸۰۰  نوع خدمت ارائه می شود.

رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور در مورد موانعی که باعث عدم تحقق شبکه ملی اطلاعات شده است نیز گفت: با توجه به اینکه بحث فضای سایبری و شبکه‌های اجتماعی موضوعی جدید و یک فناوری نو است، طبیعتا ممکن است که نخبگان از جمله نخبگان کشور ما فهم واحدی از این مسئله نداشته باشند و هر کدام از زاویه ای به این موضوع نگاه کنند. ما این موضوع را در شورای عالی فضای مجازی کشور نیز شاهد هستیم که وقتی می‌خواهیم راجع به یک موضوع تصمیم بگیریم چون فهم مشترکی در مورد موضوعات وجود ندارد، بنابراین نمی‌توانیم به یک رویکرد و استراتژی واحد در سیاست‌گذاری‌هایمان برسیم.

وی ادامه داد: یکی دیگر از موانع موجود این است که برخی افراد، از فضای موجود سود اقتصادی می‌برند. در واقع ورود پهنای باند خارجی می‌تواند درآمدزا باشد. معمولا مقررات به گونه‌ای تنظیم می‌شود که ارائه کنندگان سرویس اینترنتی، به نفعشان است که اینترنتشان را از خارج کشور تامین کنند تا اینکه اینترنت به صورت داخلی تامین کنند چون ارزان تر تمام می‌شود. نکته دیگر وجود یک رویکرد پوپولیستی است در واقع در این رویکرد صِرف راضی نگه داشتن مردم نسبت به برخی از موضوعات در اولویت قرار می گیرد. این در حالی است که مسئولان وزارت ارتباطات ما امروز کسانی هستند که جزو بچه‌های خوب امنیتی کشور بوده‌اند و می توان گفت که امروز وزارت ارتباطات ما دارای نیروهای بافهم عمیق امنیتی است. ولی در موضع‌گیری‌های مربوط به امنیت، احساس می‌کنم اندکی دچار نگاه پوپولیستی شده‌اند. موضوع مهم دیگر ضعف رگولاتوری ماست. متاسفانه رگولاتوری ما تنها به مسئله فروش پهنای باند می‌پردازد که بیشتر جنس آن اقتصادی و حاکمیتی است تا اعمال مقررات.

** نیازمند مدلی از اعمال حاکمیت در فضای سایبری هستیم

سردار جلالی با اشاره به مفهوم حاکمیت سایبری گفت: در حال حاضر تمام اسناد جهانی نشان می‌دهد که فضای سایبر تمام معماری فضای حاکمیتی جهان را تغییر خواهد داد و روی همه مدل‌های حکومتی دنیا از جمله ما اثر خواهد گذاشت. این تغییرات از سبک زندگی تا انواع کسب و کار را تحت تاثیر قرار می‌دهد. تعبیری نیز مقام معظم رهبری در این مورد داشتند که؛ «معماری جهان، براساس فضای سایبری در حال تغییر است.» حال اگر ما در کشورمان دنبال یک اعمال حاکمیت هستیم، حاکمیت ملی ما در فضای سایبر، مولفه‌های متفاوتی همچون حاکمیت قضایی، سیاسی، فرهنگی، امنیتی و حقوقی دارد.

وی با تاکید بر اینکه وقتی ما فضای سایبر را ولنگار رها کنیم در واقع حاکمیت ملی ما نقض می‌شود که بدنبال آن اصل امنیت برای کشور به هم می خورد تصریح کرد: از همین رو ما نیازمند مدلی از اعمال حاکمیت در فضای سایبری هستیم که مطابق بر منطق و اصول حاکمیتی ما باشد.

رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور با اشاره به اغتشاشات اخیر و قطعی اینترنت گفت: ما معتقدیم اگر فضای مجازی درست مدیریت و براساس رگولاتوری اداره شود نیاز به قطعی سراسری اینترنت به شیوه‌ای که شاهد آن بودیم وجود ندارد.

** شبکه ملی اطلاعات بدون اینترنت خارجی محک واقعی می‌خورد

وی ادامه داد: اتفاقات اخیر، چند موضوع را در مورد شبکه ملی اطلاعات اثبات کرد. یکی اینکه ضرورت شبکه ملی اطلاعات به شدت احساس شد. این شبکه ملی باید بدون وابستگی به شبکه اینترنت خارجی خود را محک بزند نه اینکه به آن اتکا داشته باشد.

رئیس سازمان پدافندغیرعامل کشور با بیان اینکه یکی از اصلی ترین اهداف ما درپدافند غیرعامل تضمین ادامه کارکردهای ضروری کشور در هر شرایطی است گفت: حال این خدمات می‌تواند از حوزه ارتباطات تا برق و آب و گاز را شامل شود. در حوادث اخیر نیز مشخص شده است که ما در زمینه ارتباطات، نیاز جدی به ادامه فعالیت شبکه سایبری داریم و هر خدمتی که مبتنی بر شبکه است را نیاز داریم.

** برگزاری ۱۳۰ رزمایش پدافند سایبری در سال گذشته

سردار جلالی با بیان اینکه پایداری شبکه سایبری موضوعی است که ما در یک سال گذشته بیش از ۱۳۰ رزمایش برای آن انجام داده‌ایم که اگر وابستگی یا ضعفی در این قسمت وجود دارد برطرف شود تا اگر در چنین شرایطی قرار گرفتیم خدمات بانکی مردم دچار آسیب نشود تصریح کرد: خوشبختانه در این مدت ما هیچ گونه قطعی خدمات بانکی نداشتیم. البته در سایر بخش‌ها نیز دوستان تلاش کردند ارتباط برقرار باشد اما با این وجود بسیاری از ضعف‌ها مشخص شد. برای مثال مشخص شد که ما موتور جستجو ملی نداریم و این موتور جستجوهای بومی ظرفیت لازم برای پاسخگویی به نیازهای داخلی ما را ندارد. بنابراین این را نمی‌توانیم تست موفق شبکه ملی اطلاعات در نظر بگیریم. البته می توانیم بر صحت عملکرد بخش ارتباطات تاکید کنیم.

وی در مورد وظایف دستگاه‌های متولی در امر شبکه ملی اطلاعات نیز گفت: ما رزمایشی را با همکاری مرکز ملی فضای مجازی طراحی کردیم تا تمام قابلیت‌های شبکه ملی اطلاعات در چهار لایه زیرساخت، محتوا، خدمات و سرویس را مورد آزمایش قرار دهیم. اما متاسفانه برخی دوستان در اجرای آن بهانه تراشی کردند. در واقع می گفتند بخشی از این رزمایش به ما ارتباطی ندارد. این در حالی است که شورای عالی فضای مجازی محلی است برای حل و فصل این ابهامات تا قوانین و مقررات به خوبی مشخص شود و حتی اعتبارات لازم نیز برای آن در نظر گرفته شود.احساس من این بود که خیلی انگیزه و اراده‌ای برای اجرای این مانور وجود ندارد. حتی ما پیشنهاداتی را برای استفاده از ظرفیت‌های وزارت دفاع برای کمک به شبکه ملی اطلاعات مطرح کردیم که خیلی از آن استقبال نشد.

**در حوزه تولید محتوا نیازمند انقلابی جدی هستیم

وی متذکر شد: یکی از نکاتی که باید به آن توجه کنیم این است که ما در حوزه تولید محتوا، خدمات و سرویس هم نیازمند انقلابی جدی هستیم. چون شبکه ملی هم بدون محتوا شکل نمی‌گیرد. تولیدکنندگان محتوا در داخل کشور باید در قالب قرارگاه یا کنسرسیومی شکل بگیرند تا محتوای مورد نیاز مردم در داخل کشور را تامین کرده و به آنها خدمات بدهند. مجددا تاکید می کنم که ما در این بخش نیز دچار ضعف شدید در نظام رگولاتوری تخصصی هستیم تا با برطرف کردن آن به یک کارکرد مناسب در سیستم برسیم.

** حمایت دولت از پیام رسان‌های بومی ضعیف است

رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور در بخش دیگری از برنامه جهان آرا با بیان اینکه پیام رسان‌های بومی تلاش‌های ارزشمندی در کشور انجام داده‌اند تا با اتکا به دانش بومی ابتدا نرم افزار شبکه پیام رسان را ایجاد کنند و به مرور خدمات مورد نیاز مردم را مبتنی بر سخت افزارهایی که با مالکیت بخش خصوصی قابل تامین است تولید کنند گفت: انتظار این بود که دولت تکلیف خود را در این میان مشخص کند. دولت یا باید خدمات شبکه ملی اجتماعی را خودش تامین کند یا اگر می‌خواهد این وظیفه را به بخش خصوصی واگذار کند باید از بخش خصوصی طوری حمایت کند که بتواند جایگزین خود دولت بشود. واقعیت این است که هیچگاه چنین حمایتی از شبکه‌های بومی کشور اتفاق نیفتاد. به عبارتی به یک دهم اندازه‌ای که ما به برخی نمونه‌های خارجی میدان دادیم و از آن حمایت کردیم را از شبکه های بومی خود نداشتیم.

سردار جلالی ادامه داد: من به لحاظ امنیتی می‌گویم هر کشور به لحاظ امنیتی هرچه قدر ساده اندیش و سهل انگار باشد افکار عمومی کشورش را در اختیار یک شبکه خارجی نمی گذارد که او بیاید و هر طور دلش می‌خواهد ذهن مردم ما را معماری کند.

وی با بیان اینکه امروز با حملات و جنگ‌های شناختی مبتنی بر شبکه‌های اجتماعی مواجه هستیم که با داده، محتوا و تاثیرگذاری بر افکار عمومی شکل می گیرد تصریح کرد: این در حالیست که افکار عمومی، اصلی ترین و اساسی ترین و حیاتی ترین دارایی کشور است که ما باید از آن حفاظت کنیم.

سردار جلالی با بیان اینکه در چنین جنگی به راحتی امکان به کارگیری مردم علیه ملت میسر است گفت: ما نمونه‌های چنین اقداماتی را در زمینه روانه کردن مردم برای خرید کالاها و انبار کردن مایحتاج، خرید سکه و دلار با هدف کاهش ارزش پول ملی که راهبردهای جنگ اقتصادی مبتنی بر شبکه های اجتماعی است شاهد بوده‌ایم. همچنین امروز در مفاهیم آشوب‌های شهری ما با جنبش بی سر مبتنی بر شبکه اجتماعی روبه‌رو هستیم که یک راهبرد جدی است که ما حداقل در دو سال گذشته درگیر آن بودیم.

وی در مورد ۴ قرارگاه سایبری دشمن که علیه جمهوری اسلامی ایران فعالیت می‌کنند نیز گفت: دو قرارگاه از این ۴ قرارگاه که به صورت رسمی نیز اعلام شده است؛ یکی مرکز اعتدال عربستان است که در واقع مرکز عملیات شناختی علیه ماست. در این مرکز، افرادی شامل اپراتورهای بسیاری مسلط به زمان فارسی یا عربی، وجود دارند که در قالب بات، اقدام به ایجاد شخصیت غیرحقیقی می کنند و نسبت به موضوعات مختلف شروع به تولید کامنت یا اظهار نظر می‌کنند. یعنی حمله مبتنی بر محتوا انجام می‌دهند که می‌تواند کاربر معمولی یا مردم عادی را در تشخیص بین بات و شخصیت واقعی دچار مشکل کند. مشابه همین تشکیلات هم توسط منافقین در آلبانی ایجاد شده است. دو مرکز دیگر هم وجود دارد که به دلایل امنیتی نامی از آنها نمی برم اما در همسایگی ما هستند. تصور کنید این ۴ قرارگاه مبتنی بر داده اگر روی یک موضوع متمرکز شوند و در فضای رسانه‌ای و مجازی کشور ما ورود کنند به راحتی می‌توانند یک شهر را تحریک کند.

** نقش Waze در راه‌بندان‌های اخیر تهران

رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور با بیان اینکه در این میان، نرم افزارهای اسرائیلی مانند ویز نیز ایفای نقش می‌کنند تصریح کرد: برای مثال این نرم افزار در روز غائله اخیر در تهران، همه جمعیت را به سمت اتوبان ها هدایت می‌کرد تا راه‌بندان ایجاد شود. در حالیکه در حالت طبیعی کاملا برعکس است و باید مردم را از جای پرترافیک به جای خلوت هدایت می‌کرد اما در اینجا رانندگان را به سمت ترافیک و شلوغی‌ها هدایت می‌کرد و در ما در تهران شاهد بودیم که به تعبیری مردم هدایت شدند، سر و ته اتوبانها را با چند نفر از اشرار بستند، مردم را در قالب یک اتوبان‌ بزرگ در زیر برف به گروگان گرفتند و هرکس که به این کار اعتراض می‌کرد با او برخورد می کردند. شاید اگر این حادثه اتفاق نمی افتاد هرچه قدر در مورد خطرات ویز اسرائیلی صحبت می‌کردیم اهمیتی به آن داده نمی‎شد ولی این رخداد، بخوبی خطرات را نشان داد. در این جا اگر شبکه اجتماعی ملی با شبکه ملی اطلاعات داشته باشیم می‌توانیم از نفوذ جلوگیری کنیم و جلوی اقدامات مخل امنیت را بگیریم.

** عملکرد شورای عالی فضای مجازی را مثبت ارزیابی نمی‌کنم

سردار جلالی در پاسخ به این سوال که عملکرد شورای عالی فضای مجازی را چگونه ارزیابی می کنید گفت: ارزیابی من مثبتی نیست. یعنی وقتی یه جمعی می خواهد در مورد یک موضوع تصمیم گیری کنند اولین نکته شناخت واحد از پدیده است. وقتی راجع به یک پدیده ۱۰ نظر وجود داشته باشد نمی توان برای آن تصمیم گرفت. در حالیکه انتظار این بود که شورای عالی فضای مجازی، بتواند ضوابط و مقررات فضای مجازی کشور را تنظیم و فضا را منضبط و امن کند، نقش‌های اساسی و جدیدی در آن شکل بگیرد و دنبال شود و وظایف دستگاه‌های مختلف و کارکردهای آنها مشخص شود. براساس اطلاعات ما، عملکرد شورا خیلی مثبت ارزیابی نمی‌شود.