پیامدهای امنیتی هر مساله‌ای برای ایران متوجه اروپا است/ برجام برای قاره سبز از منظر استقلال و کسب اعتبار حائز اهمیت است/ اروپا بر سر یک دوراهی سختی قرار دارد

نوذر شفیعی در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایلنا، در پاسخ به سوالی در خصوص تهدید اروپا مبنی بر خروج از برجام در صورت اتخاذ تصمیم ایران برای برداشتن گام چهارم کاهش تعهدات خود در چهارچوب برجام گفت: در روابط بین الملل کشورها همیشه به خاطر یک منفعت مادی اقدام نمی‌کنند؛ بلکه گاهی به خاطر اعتبار هم قدم‌هایی را بر می‌دارند. به عبارت دیگر گاهی در روابط بین‌الملل کشورها در پی کسب پرستیژ و اعتبار هستند به نظر می‌رسد که رفتار اروپا در قبال برجام هم یک رفتار مبتنی بر کسب دستاوردهای مادی و هم رفتاری مبتنی بر کسب دستاورد معنوی بوده است.

وی ادامه داد: مهمترین تلاش اروپا از منظر دستاورد مادی این بوده که تا جایی که ممکن است تهدیدهای امنیتی علیه اتحادیه اروپا کاهش پیدا کند و به نظر من از این منظر برجام برای این اتحادیه از اهمیت بالایی برخوردار است؛ به هر حال تصور اروپا این است که اگر ایران خودش دستخوش بحران شود و یا اگر روابط ایران با کشور دیگری دستخوش بحران شود پیامدهای این بحران در شکل‌های مختلفی مثل مساله مهاجرین، تهدید زیست محیطی و امنیت انرژی متوجه اتحادیه اروپا خواهد بود. لذا هرگونه مسئله برای ایران می‌تواند پیامدهای امنیتی را برای اروپا به همراه داشته باشد و به همین علت است که اروپا تا امروز روی برجام تاکید داشته.

شفیعی افزود:  اما در خصوص دستاوردهای معنوی؛ اروپا حتی در زمان جنگ سرد به دنبال ایفای یک نقش فعال در عرصه روابط بین‌الملل بود و بعد از پایان جنگ سرد محور فرانسه و آلمان سعی کردند که اتحادیه اروپا را به عنوان یک قطب قدرت جدا از آمریکا مطرح کنند؛ بنابراین پدیده‌هایی مثل برجام برای اتحادیه اروپا از منظر استقلال و به تبع آن کسب اعتبار در عرصه بین‌الملل خیلی اهمیت دارد. 

این استاد دانشگاه گفت: متاثر از این دو دلیل اروپا تمایل دارد که برجام را از دست ندهد؛ اما واقعیت این است که اروپا بر سر یک دوراهی بسیارسخت قرار دارد؛ از یک طرف ایران قرار دارد و ملاحظات امنیتی و اعتباری که اروپا در ارتباط با بحث برجام با آن دست به گریبان است و از طرف دیگر می‌داند که اگرچه می‌تواند قدرت اقتصادی مهمی باشد ولی قدرت سیاسی و نظامی مهمی نیست. به علاوه این که هنوز هم از ناحیه روسیه احساس تهدید می کند یا حداقل آمریکا چنین تهدیداتی را برایش بر‌سازی می‌کند.

وی ادامه داد: وقتی یک اتحادیه و حتی یک کشور در چنین وضعیتی قرار دارد ناچار است رفتار خاصی را از خودش بروز دهد. این اتحادیه از یک طرف نمی‌تواند جانب آمریکا را نگیرد که نیازمند چتر حمایتی این کشور است و البته نمی‌تواند وجه اعتبار و امنیت خود را نسبت به ایران نیز نادیده بگیرد چرا که مدت‌ها است که دنبال اعتبار گشته و لذا گزینه میان این دو رفتاری است که آقای امانوئل مکرون در راستای تلاش برای کاهش تنش میان ایران و آمریکا انجام می‌دهد. 

شفیعی گفت: اینکه اروپا تهدید کرده که ممکن است از برجام خارج شود بستگی به ارزیابی دارد که این اتحادیه از روندهای موجود به دست آورده؛ یعنی خروج آمریکا از برجام به معنای ناتوانی اروپا در پیشبرد یک پروژه بود و انتخاب استراتژیک بین ایران و آمریکا؛ البته هنوز نمی‌توان نیت‌خوانی کرد و باید رفتار کشورها را بر اساس چارچوب زمانی که در آن قرار دارند تجزیه و تحلیل کرد. ما باید منتظر باشیم و ببینیم چه اتفاقات دیگری ممکن است حادث شود؛ شاید اروپا به این نتیجه برسد که علی‌رغم اینکه ایران گام چهارم را برمی‌دارد باز هم تلاش کند و در برجام بماند که این هم یک گزینه است.  البته اروپا عملاً تعهداتش را انجام نمی‌دهد و می تواند همین روند را ادامه دهد و تنها به لحاظ زبانی در برجام بماند.