تصور مردم از تاثیرگذاری جمهور باعث بازگشت امید اجتماعی می‌شود

به گزارش خبرنگار ایلنا، علیرضا علوی‌تبار در نخستین همایش علمی «امید اجتماعی در ایران» گفت: وقتی می‌خواهیم وضعیت امید اجتماعی را تبیین کنیم و ببینیم چرا و چگونه امید اجتماعی ایجاد، زیاد و کم می‌شود باید به وجوه سه‌گانه شناختی عمل در نگرش‌های اجتماعی توجه کنیم.

این پژوهشگر ادامه داد: نظریه اکتشافی انصاف که توسط «آلن لید» مطرح شده است، تئوری است که می‌تواند به خوبی موضوع امید اجتماعی و کم و زیاد شدن آن را توضیح دهد. اگر بپذیریم در نظریه عدالت رالز، عدالت شکلی از انصاف است و در مقابل نظریه‌هایی است که عدالت را روابط متقابل می‌داند، می‌توانیم متوجه نظر لید بشویم؛ چراکه او هم در یکی از مقاله‌هایش همین نظر را دارد.

وی افزود: حرف اصلی این مقاله این است که فرد همواره از منافع خود، خانواده و گروهش دفاع می‌کند. در ادامه او می‌گوید چون افراد از رفع نیازهای خود پاداش بیشتری به دست می‌آورند به دنبال اقداماتی می‌روند که به خود و گروهشان مربوط می‌شود. «لید» به این وضعیت می‌گوید معمای بنیادین اجتماعی. معمای بنیادین اجتماعی خاطرنشان می‌کند که باوجود آنکه انسان‌ها اجتماعی هستند اما کنش‌هایی را انجام می‌دهند که منافع فردی را ترجیح می‌دهند.

این روزنامه‌نگار ادامه داد: «لید» می‌گوید در مقابل، زمانی وجود دارد که افراد منافع جمعی را به فردی ترجیح می‌دهند، آن هم زمانی است که احساس انصاف داشته باشند. هراندازه که با آن‌ها با انصاف برخورد شود، آنها از فردگرایی به جمع‌گرایی روی می‌آورند.

علوی‌تبار اضافه کرد: انسان‌ها بر اساس تصوراتشان زندگی می‌کنند و پیدایش وجود انصاف در یک فرایند ادراکی به دست می‌آید. ذهن انسان بعضی از اطلاعات را دریافت و برخی‌ها را نادیده می‌گیرد. از دل دریافت‌ها با پردازش، معنا را به دست می‌آورد. «لید» می گوید که انصاف هم با همین مراحل به ذهن انسان می‌‌رسد.  هرکسی وقتی به جامعه‌اش نگاه می کند به سهم خودش از مطلوب‌های کمیاب مثل ثروت توجه می کند. سپس بعد از توجه به توزیع آنها به رویه توزیع نیز توجه می ‌کند. در این صورت نظرش را درباره انصاف جامعه ارائه می دهد. این نظر به نوع و میزان مشارکت افراد در جامعه تاثیر می‌گذارد.

این پژوهشگر گفت: اگر تلقی ما این است که امید اجتماعی به حداقل میزان خود طی چهار دهه گذشته رسیده است دلیلش این است که مردم نه توزیع و نه مراوده‌ها را منصفانه نمی‌دانند و این تصویر از انصاف آنها به سمت ناامیدی اجتماعی می‌برد.  اگر در ملتی این تصور پدید آید که جمهور در همه چیز تاثیرگذار است، نوعی اعتماد به نفس به جامعه می‌دهد و امید اجتماعی باز می‌گردد. این امید احیا نمی‌شود مگر با دگرگونی‌های اساسی در کشور.

علوی‌تبار با بیان اینکه بدون اصلاحات اساسی احیای جمهور صورت نمی‌گیرد،‌ ادامه داد:‌تا این موضوع برطرف نشود، امید اجتماعی هم احیا نمی‌شود. این وضعیت هم به خواست عمومی بر می‌گردد. یا امید احتماعی را نجات داده و یا شاهد سقوط امید اجتماعی خواهیم بود. اگر ما هستی را یک نظام اخلاقی می‌دانیم و معتقدیم خوب و بد از هم جدا نیست و جهان نسبت به خوب و بد واکنش نشان می‌دهد، این دیدگاه می‌تواند بستر امید را برای ما محیا کند.