مرحوم طالقانی معتقد بود باید شورا را از حوزه خواص خارج و به همه شهروندان توسعه داد

به گزارش خبرنگار سیاسی ایلنا، حجت‌الاسلام داوود فیرحی در برنامه «به یاد پدر» که مناسبت بزرگداشت مقام آیت‌الله طالقانی در محل کانون توحید برگزار شد با بیان اینکه آیت الله طالقانی آنقدر مشهور هست که نیازی به معرفی کلیت آثار او نیست اما من در سی و هشتمین سال رحلت این بزرگوار بحثی را تحت عنوان جامعه ما و مساله آیت الله طالقانی طرح می‌کنم، گفت: آیت الله طالقانی شخصیتی میانه در دین و سیاست و سنت و تجدد است. او از جمله متفکران بزرگ این حوزه است. یکی از آثار مهم او حاشیه‌ای است که بر اثر آیت‌الله نایینی زده و اثر دیگر او کتاب مهم پرتویی از قرآن است که در حصر نوشته شده است.

وی افزود : آنچه برای من مهم است پاسخ به این سوال است که چرا طالقانی همچنان قابل توجه است و چرا اهمیت دارد و باید هم اهمیت داشته باشد؟ شاید دلیل آن این است که مساله طالقانی هنوز مساله جامعه ماست یا برعکس مساله جامعه ما هنوز مساله آیت الله طالقانی است.

فیرحی تاکید کرد: کتاب مرحوم نایینی در سال ۱۲۸۶ نوشته شده و مقدمه آیت الله طالقانی مربوط به سال ۱۳۳۴ است . یعنی فاصله‌ای بیش از نیم قرن داشته‌اند. این کتاب اهمیتی دارد و نظر آیت الله طالقانی بسیار بسیار مهم است. مساله این است؛ گفته می‌شود جامعه ما حدود ۱۱۰ سال در مرحله گذار توقف کرده است یعنی جامعه آن گذار مطلوب را تجربه نکرده است.

این استادد دانشگاه با بیان اینکه شاید مهمترین مساله جامعه ما یکی عقب ماندگی جامعه و یکی مساله استعمار، دین، تجدد آزادی و دموکراسی است، گفت: همین مسائل هم در صدر مشروطه بود، هم بعد از کودتای پهلوی دوم.  مرحوم طالقانی به این مسائل فکر می‌کرد چون این مسایئل هنوز هم هستند پس مساله طالقانی مساله ماست و مساله ما، مساله طالقانی.  در مجموعه آثار طالقانی به نظر می‌رسد مساله اصلی نواستبداد است. طالقانی با معضل استبداد روبه روست و فرق ندارد استبداد جامعه دینی داشته باشد یا سکولار. این مساله اصلی او بوده است. از همین زاویه هم به مسائل ملی و هم به مسائل قومی هم به مسائل جهانی از زاویه دین نگاه می‌کرد. همه ما می‌دانیم مساله ما با طالقانی یکی است اما آیا راه حل‌ها تغییری کرده یا همه داریم سعی می‌کنم از این گردونه خلاصی یابیم و آیا قهرمانی که ما را نجات دهد آمده؟  

فیرحی افزود: مرحوم طالقانی وقتی صحبت می‌کند یک ام‌المسائل دارد و آن همین مساله استبداد است. پیچیدگی جامعه ما عجیب است جریان‌های چپ مسائلی را مطرح کردند. شاید بهتر باشد همان‌طور که طالقانی به مشروطه برگشت تا از ایده نو مشروطه صحبت کند ما هم همین کار را کنیم.

این استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه طالقانی در شبکه‌ای فکر می‌کرد که ضداستبداد بود، گفت: در این شبکه بزرگانی چون نایینی و خراسانی بودند. مرحوم طالقانی به استبداد به عنوان یک مفهوم و شبکه فکری و اجتماعی و یک واقعیت نگاه می‌کند.

فیرحی تاکید کرد: اساسا مرحوم طالقانی مثل بقیه متفکران نظریه استبداد در جهان اسلام معتقد است باید ماهیت استبداد را شناساند چیستی استبداد مهم است تا کیستی مستبد، کیستی مستبد اهمیت ندارد. اگر  استبداد باشد، مستبد هم هست. بزرگان ریشه آن را در جهل می‌دانستند و راه حل این مساله جریان آزاد اطلاعات بود.

فیرحی تاکید کرد: با بهترین مقابله با مستبد مقاومت صلح آمیز است؛ چون استبداد شبیه به تیغ است اگر شما شدید به آن برخورید بیشتر می برد. مرحوم طالقانی متوجه بود که با استبداد نباید با خشونت مواجه شد.

وی گفت : ما بارقه‌های فکر آیت‌الله طالقانی را در سه جا داریم؛ یکی در شرح تنبیه است در ادبیات  مرحوم نایینی. نایینی در این قسمت خط شکن است. متفکران شیعه شورا را در مقابل امامت قرار می‌دادند و به طور بنیادی نفی می کردند حتی می‌گفتند اولین شورا سقیفه بود. دومین نکته اینکه می‌گفتند شورا برای تقویت تصمیم حاکم است و الزام آور نیست مرحوم نایینی در هر دوی اینها خط شکنی کرد یکی اینکه شورا مثل نماز واجب است و ملتزم به نتیجه نباید بود. معنی آن این است که اگر در جنگ احد نتیجه شورا شکست در جنگ باشد باز هم درست است.

فیرحی دومین مساله‌ای که آیت‌الله طالقانی توسعه داده را ایده نایینی در امر شورا خواند و گفت: نایینی گفت حتی امام معصوم هم در امر سیاسی ملزم به شورا است. این معنای شاور هم فی الامر است خدا به پیامبر می‌گوید پیامبر خدا الزما باید با مردم مشورت کنی و این در حوزه امر سیاسی است.  پیامبر ملزم به اطاعت از شورا بود. طالقانی این را از نایینی گرفت و در تفسیر شورا گفت اصلا شورا به این خاطر عقب مانده که اجرا نشده است و این حرف مهمی بود. او می‌گفت اگر کسی نماز نخواند حمد و سوره‌اش هم اشتباه می‌شود. آنقدر باید مشورت کنیم تا مکانیزم آن درست شود.

وی تاکید کرد: مرحوم طالقانی افزوده‌ای داشت و آن نزدیک کردن شورا به دموکراسی بود. یعنی شورا را از حوزه خواص خارج می‌کرد و به همه شهروندان توسعه می‌داد .