سفیر افغانستان در گفت‌وگو با ایلنا:
تحولات افغانستان تا امروز به ضرر ایران نبوده است/ توافق امنیتی با آمریکا یک تصمیم داخلی است/ هرگاه در ایران خشکسالی می‌شود، قصور را متوجه کابل می‌کنند
نصیر احمد نور درباره موضع کابل درباره رابطه ایران و طالبان، حق افغانستان در استفاده از آبهای سرزمین، منشا خشکسالی و رویکرد کابل در قبال نارضایتی ایران از توافق امنیتی جدید آنها با آمریکا برای افزایش نیروهای آمریکایی به گفت‌وگو نشست.
نصیر احمد نور، سفیر جمهوری اسلامی افغانستان در ایران در محل سفارت میزبان ما بود. تاریخ و زبان مشترک با میزبان، پیچیدگی مرسومی که در گفت‌وگو با نمایندگان کشورهای خارجی شاهد هستیم، از بین برده بود. پاسخ‌های صمیمانه آقای سفیر به سوالات نیز حکایت از حسی مشترک داشت به طوری که در جای جای گفت‌وگو بر اشتراکات فرهنگی میان ایران و افغانستان تاکید داشت و آن را عامل فهم مشترک میان دو کشور می‌دانست. نصیر احمد نور که پیش از ایران، مسئولیت سفارت افغانستان در قطر و مصر را برعهده داشته صمیمانه سخن گفت و در پایان نیز بی‌تکلف تا درب سفارت ما را بدرقه کرد.
مطلبی درباره مرجع ورود پهپاد به حریم افغانستان گفته نشده است
• ماجرای پهپادی که چندی پیش وارد حریم هوایی افغانستان شد و برخی مقامات محلی افغانستان آن را متعلق به ایران دانستند، چیست؟
بنده موضع‌گیری رسمی ندارم اما آنچه شنیدم این بود که برخی مقامات محلی گفته‌اند چنین پهپادی وارد حریم هوایی افغانستان شده اما از کشور خاصی نام برده نشده و قرار شده مقامات امنیتی افغان موضوع را بررسی کنند.
• والی هرات مدعی شده بود این پهپاد به ایران تعلق دارد. در این مورد چه نظری دارید؟
من چیزی به نقل از جناب والی هرات نشنیده‌ام و اگر چنین حرفی را زده باشند بدون شک اسنادی با خود داشته‌اند.
کمتر وزیری در کابینه دولت افغانستان است که یک بار به ایران سفر نکرده باشد
• در خصوص طرح «سند جامع همکاری‌های راهبردی» و پنج کمیته مشترک در محورهای امنیتی، اقتصادی، فرهنگی و آموزش، اتباع و آب میان دو کشور، آخرین تحولات از سوی طرف افغان چه بوده است؟
خوشبختانه روابط میان دو کشور بسیار خوب است؛ روابطی که ظرف این ۱۵- ۱۶ سال اخیر داشتیم در تاریخ روابط دو کشور کم‌سابقه است. اگر بازدیدهای متقابل را نشانی از روابط خوب دو کشور قرار دهیم، تا این لحظه جناب غنی، رییس‌جمهوری اسلامی افغانستان که هنور سه سال از ریاست جمهوری‌شان نگذشته است، سه بار به ایران سفر داشته‌اند و جناب عبدالله، رئیس اجرائیه نیز تاکنون دو بار به تهران سفر داشته است.
از اعضای کابینه افغانستان کمتر وزیری است که یک بار یا دو بار به ایران سفر نداشته باشد؛ البته این گذشته از دیدارهای متعددی است که در حاشیه نشست‌های بین المللی بین مقامات عالیه دو کشور انجام می‌شود.
سند جامع همکاری‌های بلندمدت، سال‌هاست که مطرح است و پیش‌نویس‌های متعددی برای آن داده شده اما فعالیت‌های جدی‌تر در اردیبهشت ماه سال جاری ١٣٩٦ با سفر آقای ظریف، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به کابل و توافقی بود، آغاز شد که طی آن قرار شد عرصه‌های همکاری بین دو کشور مشخص شود و این پنج کمیته نیز در همین راستا تشکیل شد.
قرار بر این شد هر حوزه در هر دو کشور یک کمیته داشته باشند و این کمیته‌ها جلسات مشترکی تشکیل دهند و سقف زمانی شش ماهه تعیین شده و قرار است در خلال جلسات مشترک در تهران و کابل، کمیته‌ها به توافق برسند و این توافق درج سند همکاری‌های دراز‌مدت شود.
این کمیته‌ها نخستین جلسه مشترک خود را در خردادماه سال جاری در تهران دایر کردند و قرار است جلسه بعدی در کابل برگزار شود.
بین دو طرف تماس‌ها در جریان است تا تاریخ مناسب معین شود. در آخرین سفر جناب غنی به تهران برای حضور در مراسم تحلیف جناب دکتر روحانی این موضوع مطرح شد و رییس‌جمهور افغانستان بار دیگر بر میزبانی جلسه آتی در کابل تاکید کردند و گفتند برای آسانی کار، لازم نیست هر پنج کمیته همزمان جلسه داشته باشند و هر کمیته می‌تواند خودش تاریخ جلساتش را با کمیته همتای خویش مشخص کند.
رییس‌جمهور در سفر خود تاکید کردند که می‌خواهند کار کمیته‌ها به موفقیت برسد و دولت وحدت ملی میراث خوب و ماندگاری در روابط دو کشور به جای بگذارد.
در ایران هروقت خشکسالی می‌شود تقصیر را متوجه افغانستان می‌کنند
• بخش مهمی از سند، مساله آب است. به نظر می‌رسد اولویت روابط دو کشور امروز حول محور مساله سدسازی و بحران آب شکل گرفته باشد. رود هریرود و هیرمند معضل روابط با افغانستان است. بر اساس توافقی که پیش از انقلاب ایران صورت گرفته هرگونه سدسازی بر رودخانه هیرمند در بالادست رودخانه باید با هماهنگی ایران باشد. موضع دولت افغانستان چیست؟
میان دو کشور معاهده ۱۳۵۱ آب هلمند وجود دارد؛ افغانستان بارها تاکید کرده که بر مفاد این معاهده پایبند است. متاسفانه در ایران هرگاه خشکسالی اتفاق می‌افتد، همیشه افغانستان مقصر جلوه داده می‌شود. این بی‌انصافی است که بعضی ذهنیت‌ها را علیه افغانستان تحریک می‌کنند. نزدیک به چهل سال است که افغانستان درگیر جنگ‌های تحمیلی است؛ ما در نتیجه این جنگ‌ها بسیاری از آبادی‌ها و کشتزارها و سیستم‌های آبیاری‌مان را از دست دادیم و کشاورزان ما هم مانند دیگر اقشار مجبور به مهاجرت شدند. در نتیجه ما نه تنها در این مدت آب را بر ایران نبستیم، بلکه همان استفاده سنتی را هم از آب‌هایمان نداشتیم و در نتیجه تقریبا همه آب به سمت ایران جریان داشته است. شما بیست سالی است که از خشکسالی رنج می‌برید در این مدت در افغانستان استفاده سنتی هم از آب نشده و اگر با وجود اینکه همه این آب‌ها این مدت به سمت ایران می‌آمده باز ایران مشکل بی‌آبی دارد، پس مشکل از جای دیگری است.
ولی درباره اینکه این آب افغانستان است و این کشور حق دارد مثل هر کشور دیگری از آب‌هایش استفاده کند، جای هیچگونه سوالی نیست. افغانستان حق دارد بر رودخانه‌های خود سدسازی کند و این بخشی از مدیریت آب است. در مورد آب هلمند معاهده موجود و نافذ است و افغانستان به آن پایبند است. دو طرف توافق کردند مذاکرات در کمیته مشترک مربوطه ادامه یابد و هرگاه ادعایی باشد، بطور مستند در مذاکرات مطرح شود. جلسات کمیساریای آب دوک شور مستمرا برگزار شده و در هیچ جلسه‌ای ثابت نشده که افغانستان نسبت به دادن حق آبه ایران در آب هلمند کوتاهی کرده است.
لازم به ذکر است که با توجه به مشکلاتی که افغانستان دارد، تا الان موفق نشده آن طور که حقش است و نیاز جدی دارد، از آبهای خود به درستی استفاده کند؛ اما اینکه مساله خشکسالی چه دلیلی دارد، به نظر من مشکل اصلی تغییر اقلیم، کاهش در میزان بارندگی و مصرف چندصد درصد بیشتر آب، از جانب ایران نسبت به زمانی است که این معاهده به امضا رسیده است.
منبع اساسی آب رودخانه‌ها، برف‌باری است و تغییرات اقلیمی باعث شده همین برف کم هم در همان ماه‌های زمستان ذوب شود و از بین برود؛ در نتیجه ما دچار کم آبی و خشکسالی هستیم. باید بررسی شود در زمانی که این معاهده شکل گرفته آب به کدام مناطق و در چه راهی استفاده شده است.
کاهش میزان بارندگی و موضوع تغییر اقلیم و افزایش استفاده از آب دلایل اصلی کم آبی است.
این معاهده بیش از چهل سال پیش امضا شده است. زندگی آن زمان را با امروز مقایسه کنید! قبلا مردم مثلا برای سرویس بهداشتی چقدر آب استفاده می‌کردند؟ امروز چقدر؟ در آن زمان چقدر جمعیت بود؟ الان چقدر؟ در آن زمان چقدر پروژه‌های صنعتی بود که به آب نیاز داشت و امروز چقدر؟ به همین ترتیب مساله کشاورزی است و اینکه آیا در آن وقت کانال‌هایی بوده که بتواند آب را چند صد کیلومتر جابه‌جا کند؟ این باید به دقت محاسبه شود.
در جانب ایران چاه نیمه‌های متعددی است که صدها میلیون متر مکعب آب در آنها ذخیره می‌شوند و در نتیجه جلوی جریان آب گرفته می‌شود. اینگونه مسائل هرگاه به درستی بررسی شود، مشخص خواهد شد که اگر در ایران خشکسالی و کم‌آبی است، مسئولیت آن قطعا متوجه دولت افغانستان نیست و دولت افغانستان حدود چهل ساله اخیر آنقدر مشکلات و گرفتاری داشته که نتوانسته حتی استفاده سنتی هم از آبهای خود داشته باشد.
افغانستان کاملا حق دارد که از آبهای خود استفاده کند
• آیا این به معنای انتقاد افغانستان به توافق ۱۳۵۱ است؟ به این ترتیب برای عقد معاهده جدید با محتوای متفاوت باید مسیر دیگری پیموده شود و این باید با رضایت ایران باشد و نمی‌شود یک طرفه آن را ندیده گرفت. چراکه به هر حال طبق توافق‌نامه، درخواست ایران مشروع است. در این توافق حرفی درباره سیلاب‌های پایین‌دست زده نشده و گفته نشده نباید موتور گذاشت یا چاه حفر کرد؟
افغانستان پایبندی خود را بر مفاد این معاهده مرتبا تاکید کرده است؛ اما اینگونه موضوعات باید بررسی شوند. خوشبختانه جلسات کمیته‌ها و بخصوص کمیته آب در فضایی صمیمی و دوستانه برگزار شد و ادامه خواهد یافت و مسائل بسیار صریح مطرح شده و هر طرف از نگاه طرف مقابل آگاه شده است. این موضوع منبع اختلاف میان دوکشور نخواهد شد بلکه می‌تواند منبعی برای تقویت روابط و همکاری‌های دو کشور باشد.
اما در مورد فصلی بودن رودخانه که اشاره کردید، واضح است که هیچ رودی در طول ماه‌های سال آب یکنواخت ندارد. در معاهده آب هلمند هم تقسیماتی در ماه‌های مختلف ذکر است و حق آبه هم در تمام ماه‌ها یکسان نیست. اما رودخانه فصلی مثل رود هریرود، رودخانه‌ای است که در برخی فصل‌ها آب دارد و در برخی فصل‌ها خشک است.
موضع ما هم پایبندی به حق آبه مندرج در معاهده آب هلمند است و هم اینکه افغانستان کاملا حق دارد که از آبهای خود استفاده کند . فکر می‌کنم این حق هر کشوری است که از امکانات و منابع خود استفاده کند و این به نفع همسایگان افغانستان است که افغانستان با استفاده از ظرفیت‌ها و منابع خود به خود متکی شود و در نتیجه مشکلات گوناگون موجود؛ چون مبارزه باتروریسم، مشکل مواد مخدر و مشکل مهاجران حل و فصل شود که حل این مشکلات به سود ایران و سایر همسایگان افغانستان است.
به هر ترتیب؛ یکی از کمیته‌ها، کمیته آب است که جلسات خود را در فضایی صریح و صمیمی برگزار کرده است و امیدواریم نظرات دوطرف به هم نزدیک‌تر شود و به توافقی دست یابند که درج در سند جامع همکاری بلندمدت شود.
اظهارات مقامات محلی "لزوما" موضع دولت افغانستان نیست
• رییس شورای ولایتی غور چندی پیش مدعی شده بود ایران طالبان را حمایت و تحریک کرده که بند سلما را تخریب کند. موضع شما چیست؟
من در مورد اظهارات رییس شورای ولایتی غور چیزی نمی‌دانم و موضع اصلی ما توسط ریاست جمهوری و یا وزارت امور خارجه ابراز می‌شود و اظهارات مقامات محلی لزوما موضع دولت افغانستان نیست و موضع ما در این خصوص در خلال دیدار های رسمی به طور صریح و دوستانه گفته شده است.
خشکسالی و کم آبی مخصوص منطقه و کشور خاصی نیست. در خود افغانستان ما مناطقی داریم که هیرمند از کنار آن می‌گذرد اما دچار مشکل آب هستند. دعا کنیم خدا لطف کند و اقلیم وضع بهتری داشته باشد و میزان بارندگی افزایش یابد که راه حل مشکلات کم آبی همین است.
من به یاد دارم کوه‌هایی در افغانستان داشتیم که هیچ‌گاه آن را سیاه نمی‌دیدیم؛ اما الان درحالیکه هنوز بهار نشده بی‌برف و سیاه می‌شوند.
ما زمانی که کودک بودیم از بام مسجد در فصل زمستان روی برف پا می‌گذاشتیم اما الان سال‌هاست این وضعیت را نمی‌بینیم.
هر کشوری در داخل خود هم مشکلات آبی دارد. ما برای روابط خود با ایران اهمیت زیادی قائل هستیم و در مساله‌ای مانند آب ما دنبال آن هستیم که آب عامل همکاری باشد نه سبب تنش و امیدواریم به نتایج خوبی دست پیدا کنیم.
مواضع دولت افغانستان در مذاکرات به مقامات ایران منتقل شده است
• در نتیجه چنین رویکردی را تکذیب می‌کنید؟
اگر هم بوده باشد همانگونه که گفتم موضع دولت افغانستان را ریاست جمهوری و یا وزارت امور خارجه بیان می‌کند و البته در مذاکرات رسمی که میان دوطرف ادامه دارد، مواضع دولت افغانستان صریح و به دور از سروصدای رسانه‌ای مطرح می‌شود.
تحولات افغانستان تا امروز اگر به سود ایران نبوده باشد به هیچ وجه به ضرر آن نبوده است
• مساله توافق امنیتی واشنگتن و افغانستان و افزایش نیروهای آمریکایی، مورد توجه کشورهای همسایه از جمله ایران است. آیا این مساله بر روابط با ایران تاثیر منفی نخواهد داشت؟
در خصوص حضور آمریکایی‌ها در افغانستان و اینکه این حضور در روابط با ایران چه تاثیری می‌گذارد باید بگویم هیچ تاثیر منفی نخواهد گذاشت. زمانی که آمریکایی‌ها بیش از صد هزار نیرو در افغانستان داشتند، تاثیر منفی نگذاشت الان هم تاثیری نخواهد داشت. افغانستان بارها تاکید کرده به هیچ کشوری اجازه نمی‌دهد از خاک افغانستان برای تهدید کشورهای همسایه استفاده کند.
شرایط فعلی و ناگزیری‌های افغانستان ایجاب می‌کند که روابط امنیتی را با آمریکا داشته باشد و کشورهای همسایه کوشش کنند همه ما به اجماع منطقه‌ای برسیم و در فضای اعتماد و اطمینان با یکدیگر و همکاری و همگرایی منطقه‌ای نیازی به حضور نیروهای فرامنطقه‌ای نخواهد بود.
افغانستان بطور معنوی سیاست بی‌طرفی و عدم‌تعهد داشته و شاید یگانه کشوری در این منطقه بوده است که هیچ‌گاه حتی در شرایط دشوار جنگ‌های جهانی اول و دوم و در دوران جنگ سرد، در هیچ پیمان نظامی وارد نشد و با این حال از طرف کشور همسایه خود شوروی سابق مورد تجاوز و اشغال قرار گرفت.
تحولات یک ونیم دهه اخیر در افغانستان تا امروز اگر به سود ایران نبوده باشد، به هیچ وجه به ضرر آن نبوده است.
توافق امنیتی با آمریکایی‌ها تصمیم داخلی است
• تا امروز مقامات ایرانی شکایتی در خصوص توافق جدید امنیتی با آمریکا نداشتند؟
بنده از این نوع شکایتی مطلع نیستم و البته تصمیم‌گیری در چنین مواردی به عنوان یک کشور مستقل و دارای حاکمیت ملی بر عهده افغانستان است که متناسب به ضرورت‌های امنیتی کشور و مقتضیات، مراحلی برای تصمیم‌گیری خواهد داشت.
مواضع ضدایرانی حکمتیار دیدگاه شخصی ایشان است و قابل تسری به هیچ قومی نیست
• با ائتلاف جدیدی که در افغانستان با حکمتیار شکل گرفته و با توجه به برخی اظهارات او درباره ایرانی شدن افغانستان و انتقاد او از ورود رویکردهای ایرانی به فرهنگ افغانستان و همچنین با توجه به اختلافات تاریخی قوم پشتون با هزاره‌های شیعه و خاستگاه آقای حکمتیار که به پشتون‌ها بر‌می‌گردد آیا این باعث نمی‌شود در بلندمدت جدایی میان جریان‌های نزدیک به ایران و افغانستان ایجاد شود؟
با این تعبیر شما که پشتون‌ها با هزاره‌های افغانستان اختلاف تاریخی دارند و یا ضدشیعه هستند، کاملا مخالفم و این یک ادعای بی‌اساس است. پشتون بزرگترین قوم افغانستان است و هیچ موضع ضدیتی با شیعیان و یا قوم خاصی مطرح نیست. افغانستان هرگز شاهد تضاد مذهبی نبوده و نخواهد بود. برخی گروه‌های نیابتی از بیرون می‌خواهند چنین وضعیتی را راه بیاندازند که هیچگونه توفیقی نخواهند داشت؛ چون بستر دینی، فرهنگی، تاریخی و اجتماعی مساعد چنین کاری در افغانستان وجود ندارد. در افغانستان هرگز بین پیروان مذاهب مختلف نزاع و جدایی نبوده است. در کابل در یک جا مسجد اهل سنت است و در نزدیکی آن مسجد جعفری است و در فاصله دیگری جماعت‌خانه اسماعیلیه و در جای دیگری معبد هندوها و سیک‌ها قرار دارند. اگر احیانا کارهایی در راستای ایجاد منازعات مذهبی صورت می‌گیرد، برنامه و توطئه‌ای از بیرون است و مردم افغانستان هرگز چنین ایده‌هایی ندارند و همچون قرن‌های گذشته همزیستی و همدیگرپذیری داشته و در کنار هم زندگی خواهند کرد.
در مورد اظهارات منسوب به جناب حکمتیار، اگر واقعیت داشته باشد، به خود ایشان و دیدگاه ایشان مربوط است و ایشان نماینده قوم خاصی نیستند و در بیشترین حالت نمایندگی حزبی را می‌کنند که ریاست آن را بر عهده دارند.
روابط دو کشور که هم‌ریشه و هم‌پیشینه هستند؛ روابط عمیق و تاریخی است. دو کشور هم‌زبان هستند. همین الان شما با من مصاحبه دارید و نیاز به مترجم ندارید. این خودش نشان می‌دهد که ما چه وضعیتی داریم. کسانی که به هر دلیل و انگیزه‌ای حرف‌های دیگری می‌زنند، حرف‌های خودشان است و در جمع مردم افعانستان خریدار چندانی ندارد و باید فردی قلمداد شود.
موضع دولت در خصوص اظهارات سفیر ایران در افغانستان درباره رابطه ایران و طالبان در حد اشراف اطلاعاتی یک موضع رسانه‌ای نیست
• رسانه‌های افغانستان دائما با استناد به صحبت‌های اخیر سفیر ایران در کابل که گفته بود روابط ایران و طالبان برای اشراف اطلاعاتی است، این روابط را تقبیح می‌کنند. افغانستان برای تامین امنیت مرزهای مشترک با ایران چه تمهیداتی چیده که نیاز ایران به چنین روابطی را مرتفع کند؟
جناب آقای بهرامی سفیر ایران در کابل یک سفیر فعال و با حسن نیت است که شب و روز برای تحکیم روابط دو کشور تلاش می‌کند و دروازه همه مقامات در کابل هم به روی ایشان باز است که شاید وضعیتی منحصر به فرد باشد. ما از این تلاش‌های ایشان تقدیر می‌کنیم و برای ایشان آرزوی موفقیت داریم .
فکر می‌کنم که ایشان گفته بودند ارتباط ایران با طالبان در حد اشراف اطلاعاتی است؛ موضع افغانستان در این خصوص یک موضع رسانه‌ای نیست و اگر مساله‌ای باشد، مبنای آن، این اظهار‌نظر جناب سفیر نیست و هر مسأله‌ای که باشد، دوستانه و برادرانه به مقامات ایرانی رسانده شده و آنها در جریان هستند که ما چه می‌خواهیم. به اینگونه مسائل در فضای دوستی و برادری و چالش‌های مشترک دو کشور رسیدگی می‌شود و همکاری‌ها در مساله امنیتی میان دو کشور هرروز عمیق و عمیق‌تر می‌شود.
در این عرصه کارهای زیادی صورت گرفته و مذاکرات سازنده در حال انجام است؛ چون دو طرف با خطر مشترک مواجه هستند، مقابله با خطر هم باید مشترک باشد؛ نه تنها در سطح دوجانبه بلکه در سطح چندجانبه و در سطح منطقه. اگر مطالبی بوده باشد هر دو طرف به شکل دوستانه مطرح کرده‌اند و هیچگونه مشکلی از این ناحیه وجود ندارد.
فردای روزی که جنایت در مسجد شیعیان صورت گرفت همه پشت امام شیعه نماز خواندند
• آیا فکر نمی‌کنید ایران اولین قربانی رابطه جدید طالبان و داعش خواهد بود؟ رویکرد داعش نسبت به شیعیان مشخص است و با تهدید شیعیان افغانستان، سیل جمعیت افغان به سمت مرزهای ایران روانه می‌شوند و همین مهاجرت خود عامل تهدید برای جمهوری اسلامی است. در این زمینه چه اقدامات پیش‌گیرانه‌ای صورت گرفته است؟
درک و فهم مشترک و هماهنگی‌های مشترک امنیتی وجود داشته و در سطح دوجانبه و چندجانبه در جریان است. خطرات در افغانستان متوجه قوم و مذهب خاصی نیست. شاید چند مورد اخیر متوجه مساجد اهل تشیع بوده باشد اما ما حوادث را نباید به حوادث اخیر تقلیل دهیم. در چند هفته پیش و خدایی ناکرده در هفته‌های آینده با توجه به دنباله‌دار بودن این حوادث می‌بینید که در هر جایی دستشان برسد جنایت کرده‌اند و خواهند کرد و این منحصر به شیعیان نیست. در افغانستان این بیگانگی و تقسیم‌بندی وجود ندارد و همه می‌دانند این خطر همگانی است.
فردای روزی که جنایت در مسجد امام زمان صورت گرفت، سنی‌ها به همان مسجد شتافتند و پشت امام شیعی نماز خواندند و یگانگی و همبستگی خود را به نمایش گذاشتند و کسانی که غیر این کار را می‌کنند به دستور خارج است و ما باور داریم این در جامعه افغانستان ریشه و زمینه‌ای ندارد. به این دلیل است که چنین منازعه و بیگانگی بین مردم افغانستان وجود ندارد و با باور و گذشته و همزیستی مردم افغانستان سازگار نیست و هرگاه حوادث فردی اتفاق بیفتد؛ چه در گذشته چه امروز و یا فردا، از بیرون آب می‌خورد و به داخل هیچ ارتباطی ندارد.
