ایلنا گزارش می‌دهد؛
مروری کوتاه بر زندگی سیاسی ابراهیم یزدی؛ سیاست‌مدار مومن انقلابی+ تصاویر
وزیر امور خارجه دولت موقت در حالی ساعات پایانی شب گذشته دارفانی را وداع گفت که در طول عمر ۸۶ ساله خود، فرازها و فرودهای متفاوت و متناوبی را پشت سر گذاشت.
به گزارش خبرنگار سیاسی ایلنا، ابراهیم یزدی در هفتمین ماه سال ۱۳۱۰ در یک خانواده مذهبی در قزوین چشم به جهان گشود. شش ساله بود که به همراه خانواده به تهران آمد و تحصیلات خود را در مدارسی همچون دارالفنون پشت سر گذاشت و در حالی که ۲۲ ساله بود، تحصیلات خود در رشته داروسازی دانشگاه تهران را به اتمام رساند.
آغازی بر یک سیاست‌ورزی
دوران جوانی ابراهیم یزدی، با دوران نهضت ملی شدن صنعت نفت همراه شد و همین مسئله کافی بود تا یزدی را وارد وادی سیاست بکند. او ابتدا همانند بسیاری از همرزمان خود به نهضت خداپرستان سوسیالیست پیوست و از دولت محمد مصدق حمایت کرد. با وقوع کودتای ۲۸ مرداد، به همراه آیت‌الله سیدرضا زنجانی، مهدی بازرگان، یدالله سحابی و برخی دیگر از اعضای جبهه ملی نهضت مقاومت ملی را تاسیس کردند و او مسئولیت کمیته‌های دانشگاه، شهرستان‌ها، انتشارات، سیاسی و اجرایی را برعهده گرفت.
با نخست‌وزیری امینی در سال ۱۳۳۹ و فعال شدن جبهه ملی او به نیز به عضویت آن درآمد اما حضور او در ایران به درازا کشیده نشد و یزدی به همراه همسر و شش فرزند خود برای ادامه تحصیلات راهی امریکا شد. او ابتدا در امریکا مسئولیت دبیری شاخه امریکا شورای مرکزی جبهه ملی ایران را برعهده گرفت و عضو هیات تحریریه مجله «اندیشه جبهه» ارگان جبهه ملی بود. با تاسیس نهضت آزادی ایران توسط مهدی بازرگان، یدالله سحابی و آیت‌الله سیدمحمود طالقانی، یزدی نیز به عضویت این گروه درآمد و شاخه امریکا نهضت آزادی را تاسیس کرد. در این راستا، او مسئولیت انتشار ماهنامه پیام مجاهد ارگان نهضت آزادی ایران خارج از کشور را هم برعهده داشت.
سفر به مصر برای آموزش اصول مبارزات چریکی
یزدی به دلیل حضور در امریکا با افرادی آشنا شد که بعدها از چهره‌های شاخص انقلاب اسلامی شدند؛ از جمله این افراد شهید مصطفی چمران بود که او نیز در همان زمان در ایالات متحده مشغول به تحصیل بود. یزدی در امریکا به همراه چمران، انجمن اسلامی دانشجویان آمریکا و کانادا و انجمن اسلامی پزشکان آمریکا و کانادا را نیز تاسیس کرد. همچنین گفته می‌شود او مؤسس اولین مسجد شهر هوستون در ایالت تگزاس است و همچنین از مؤسسان «جامعه مسلمانان هوستون» و نخستین رئیس آن به شمار می‌رود که بزرگترین سازمان اسلامی در آمریکا به‌شمار می‌آید.
با این حال، پس از حادثه ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲ و تشدید انسداد در فضای سیاسی ایران، بسیاری از فعالان سیاسی از اصلاح حکومت شاه ناامید شده و روی به فعالیت های چریکی برای مبارزه مسلحانه آوردند. یزدی نیز از نخستین کسانی بود که در این وادی گام برداشت و سازمان مخصوص اتحاد و عمل (سماع) را با همکاری مصطفی چمران و محمد توسلی تاسیس کرد و برای آموزش های چریکی ابتدا در مصر و سپس در جنوب لبنان رفت.
از نوفل لوشاتو تا وزارت امور خارجه
سال ۵۷ اما نقطه عطفی در زندگی ابراهیم یزدی است. او در آن سال‌ها مراودات نزدیکی با بیت امام خمینی داشت و به نوعی در مقام مشاور سیاسی امام خمینی فعالیت می‌کرد. در این چارچوب پس از آنکه دولت کویت از پذیرش بیانگذار انقلاب اسلامی امتناع ورزید، او به امام خمینی پیشنهاد حضور در پاریس را داد که مورد موافقت ایشان قرار گرفت و در این چارچوب با همکاری صادق قطب‌زاده، محلی برای حضور امام در دهکده نوفل لوشاتو در نزدیکی پاریس مهیا شد. او در آن مدت در نقش مشاور امام ایفای نقش می‌کرد و ضمن ترجمه سخنان امام برای خبرنگاران و چهره‌های برجسته در آن ایام، به نوعی سخنگویی امام خمینی را هم برعهده گرفت. این مقام ادامه داشت تا آنکه در ۱۲ بهمن سال ۵۷ یزدی به همراه امام خمینی پس از سال دوری به ایران بازمی‌گردد.
با تشکیل دولت موقت و نخست‌وزیری مهدی بازرگان، یزدی ابتدا عهده‌دار معاونت نخست‌وزیر در امور انقلاب شد اما هنوز یک ماه از آغاز انقلاب نگذشته بود که کریم سنجانی از سمت وزارت امور خارجه استعفا می‌دهد و یزدی با حکم بازرگان وزیر امور خارجه دولت موقت انقلاب می‌شود.
دیدار پر حرف و حدیث با برژینسکی
یزدی هرچند فقط ۹ مسئولیت تصدی وزارت امور خارجه را برعهده داشت؛ اما در همان ایام نیز اقدامات مهمی از سوی او در وزارت امور خارجه صورت گرفت؛ مسئولان نمایندگی‌ها و سفارتخانه‌های ایران در سراسر دنیا تغیر یافتند، در صدر یک هیات عالی‌رتبه برای حضور در اجلاس عدم تعهد در سال ۱۳۵۸ به هاوانا رفت و ضمن دیدار با سران کوبا و دیگر کشورها، اعلام کرد که ایران از پیمان سنتو خارج شده و به عضویت جنبش عدم تعهد درمی‌آید.
اما مهمترین اتفاق در آن دوران فقط چند روز پیش از اشغال سفارت امریکا رخ داد. مهدی بازرگان، ابراهیم یزدی و مصطفی چمران برای حضور در بیست و پنجمین سالگرد انقلاب الجزایر به این کشور رفته بودند و برژینسکی، مشاور امنیت ملی جیمی کارتر، رئیس جمهور وقت امریکا نیز در این مراسم حضور داشتند و در این چارچوب، نخستین دیدار مقامات ایران و امریکا پس از پیروزی انقلاب صورت گرفت؛ دیداری که تا به امروز روایت‌های مختلفی از آن مطرح شده است.
رابرت گیتس، رئیس سابق سازمان اطلاعات مرکزی امریکا (سیا) که ریاست پنتاگون در دولت‌های جرج بوش و باراک اوباما را در کارنامه دارد، در آن دیدار حضور داشته است. او در سال ۸۷ در سخنرانی‌ای در خصوص این دیدار که قرار کوتاه باشد اما یک ساعت و ۲۵ دقیقه به طول کشید، چنین می‌گوید: من در نخستین ملاقات (پس از انقلاب ایران) میان یک مقام ارشد دولت آمریکا و مقام‌های ممتاز دولت ایران در الجزیره در پایان اکتبر ۱۹۷۹ حضور داشتم. نخست‌وزیر (مهندس بازرگان)، وزیر دفاع (مصطفی چمران) و وزیر خارجه (ابراهیم یزدی) ایران خواستار ملاقات با برژینسکی شدند که برای مراسم بیست و پنجمین سالگرد انقلاب الجزایر در الجزیره به سر می‌برد، و من هم با او بودم. برژینسکی از من خواست برای یادداشت برداشتن همراهش بروم. ما وارد جلسه شدیم و لب کلام ما این بود که ما انقلاب شما را می‌پذیریم. ما کشور شما را به رسمیت می‌شناسیم. ما دولت شما را به رسمیت می‌شناسیم. ما همه سلاح‌هایی را که قرارداد فروش آنها با شاه بسته شده بود را به شما می‌فروشیم. ما دشمن مشترکی در همسایگی شمالی شما داریم. می‌توانیم در آینده با هم کار کنیم. اما مقامات ایرانی شرکت‌کننده در این جلسه خواستار تحویل گرفتن محمدرضا شاه پهلوی شدند. پاسخ آنها این بود که شاه را به ما بدهید. هر کدام مواضع خود را پنج یا شش بار تکرار کرد و در پایان برژینسکی برخاست و گفت تحویل شاه به شما با غرور ملی ما ناسازگار است و این پایان کار بود.»
با این وجود، ابراهیم یزدی چندی پیش در گفت‌وگویی با روزنامه شرق انجام داد، مسائل دوجانبه را مسائل مورد گفت‌وگو در آن دیدار عنوان می‌کند و می‌گوید: بالاخره برژینسکی شخصیت برجسته‌ای در سیاست خارجی دولت آمریکا بود و ما هم اگر می‌خواستیم با آمریکا بر سر مسائل مورد اختلاف طرفین به توافق برسیم، او بهترین فرد برای مذاکره بود. او ادامه می‌دهد: مذاکرات چند جلسه کوتاه بود. شاید دو یا سه جلسه بود... جشن سالگرد انقلاب الجزایر بود و به مناسبت جشن به آنجا رفته بودیم. آمریکایی‌ها هم آنجا بودند. الجزایری‌ها وساطت کردند که بنشینیم و با هم مذاکره کنیم.
انتشار خبر آن دیدار، واکنش‌های شدیدی را در ایران به همراه داشت. یزدی در رابطه با آن واکنش‌ها این گونه می‌گوید: در ایران به همان اندازه که گروهی می‌خواستند با آمریکایی‌ها به توافق برسیم، کسانی هم بودند که نمی‌خواستند. می‌خواستند همچنان روابط ما با آمریکایی‌ها خصمانه باشد. طیف گروه‌های چپ این موضع را داشتند و این واکنش را نشان دادند که مبادا روابط عادی شود، چون بالاخره انقلاب پیروز شده بود. منافع ملی ایجاب می‌کرد که با آمریکایی‌ها کنار بیاییم، اما البته چپی‌ها نمی‌خواستند. طیف گسترده چپ‌ها -چه مسلمان‌شان چه غیرمسلمان‌شان- همه نسبت به اینکه ما با آمریکایی‌ها به تفاهم برسیم، ناراحت بودند و واکنش نشان دادند.
با این حال، با اشغال سفارت امریکا توسط دانشجویان پیرو خط امام و استعفای دولت بازرگان، او نیز به همراه بازرگان از سمت وزیری امور خارجه کناره‌گیری می‌کند و دیدار مقامات ایران و امریکا نیز پایان می‌پذیرد.
حمایت از روحانی؛ پایان سیاست‌ورزی یزدی
استعفا از وزارت امور خارجه اما پایان سیاست‌ورزی یزدی در جمهوری اسلامی ایران نبود. او در نخستین دوره مجلس شورای اسلامی به نمایندگی از مردم تهران درآمد و چهار سال در کسوت نمایندگی فعالیت کرد. همچنین او از پیروزی انقلاب اسلامی تا سال ۱۳۵۹ مسئولیت روزنامه کیهان را هم برعهده داشت که سیدمحمد خاتمی جانشین او می‌شود.
با درگذشت مهدی بازرگان در سال ۱۳۷۳، یزدی دبیرکلی نهضت آزادی را برعهده گرفت. او همچنین در سه دوره انتخابات ریاست جمهوری در مهر ۱۳۶۰، ۱۳۷۶ و ۱۳۸۴ کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری شد اما در هر سه دوره صلاحیت وی توسط شورای نگهبان احراز نشد.
یزدی در انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۶ از حسن روحانی حمایت کرد و رای خود را در حسینیه ارشاد به نفع او به صندوق انداخت.
او از اواخر سال گذشته برای درمان بیماری خود و دیدار با نزدیکانش میان ایران و ترکیه در رفت و آمد بود که در ساعات پایانی شب گذشته در ازمیر ترکیه دعوت حق را لبیک گفت و به دوستان خود همچون شهید چمران، مهدی بازرگان، یدالله و عزت‌الله سحابی پیوست.
