عربستان به دنبال مقابله با حضور و نفوذ ایران در افغانستان است

فرزاد رمضانی بونش در گفت‌وگو با خبرنگار سیاست خارجی ایلنا، در پاسخ به این سوال که در دولت یازدهم و همچنین دولت وحدت ملی افغانستان، مناسبات تهران و کابل چگونه بوده است، گفت: دولت وحدت ملی افغانستان به رهبری محمد اشرف غنی و عبدالله عبدالله از دو جناح مختلف تشکیل شده است.

او ادامه داد: از آغاز این دولت تا به امروز، مشخص بود که جناح عبدالله عبدالله، با توجه به علقه‌ها و پیوندهایی که اتحاد شمال و جناح مجاهدین با ایران دارند، درصدد روابط بهتری با ایران باشد. گروه‌های اتحاد شمال همواره مناسبات خوب و گسترده‌ای با ایران داشتند و این مسئله، امر تازه‌ای نیست.

رفع تحریم‌ها موجب نگاه ویژه کابل به تهران شده است

این کارشناس مسائل منطقه با تشریح سیاست خارجی افغانستان اظهار داشت: ترکیب این دو جناح مختلف (اشرف غنی و عبدالله عبدالله) در حالی است که سیاست خارجی دولت وحدت ملی افغانستان از پنج حلقه تشکیل شده است که از مهمترین این حلقه‌ها، تلاش برای نزدیکی با همسایگان است. ایران در این حلقه قرار می‌گیرد و به همین خاطر، مشاهده می‌کنیم در دو سال گذشته، عملا روابط خوبی میان تهران و کابل برقرار شده است.

رمضانی بونش با بیان اینکه با وجود چندین سفر اشرف غنی به عربستان، نوع علایق مشترک و زمینه‌های همکاری گوناگون، موجب شده تا عملا روابط ایران و افغانستان استوار و گرم باشد و چالش‌های جزیی در روند دو کشور وجود داشته باشند، تصریح کرد: در دو سال گذشته، متغیرهایی همچون بهبود روابط ایران با غرب، رفع تحریم‌ها، حل پرونده هسته‌ای ایران و پیوند دوباره اقتصاد ایران با اقتصاد جهانی موجب شده تا کابل توجه ویژه و بیشتری به ایران پسابرجام داشته باشد. به سخن دیگر، دولت وحدت ملی گام‌های ویژه‌ای برای افزایش روابط ایران برداشته است.

با برداشتن چالش‌ها حجم تبادلات ایران و افغانستان می‌تواند به 20 میلیارد دلار برسد

او درخصوص وضعیت همکاری‌ها و مناسبات تجاری میان ایران و افغانستان خاطرنشان کرد: در سال‌های گذشته چالش‌ها و موانعی همچون بحث تحریم‌ها در روابط تجاری و همکاری‌های اقتصادی دو کشور سایه انداخته بود. آنچه مشخص است، این است که بسترهای همکاری ایران و افغانستان بسیار گسترده‌تر از حجم تجاری دو کشور است.

این تحلیل‌گر مسائل سیاست خارجی با بیان اینکه در سال گذشته، حجم همکاری اقتصادی دو کشور، به دو میلیارد و پانصد میلیون دلار رسیده است، ابراز داشت: با یک برنامه‌ریزی مشخص و همچنین برداشتن چالش‌ها و افزایش راهکارها می‌توان حجم تبادلات تجاری دو کشور را به سطح 20 میلیارد دلار هم رساند. هرچند برخی امیدواری‌هایی نیز وجود دارد که امسال حجم مناسبات تجاری دو کشور به چهار میلیارد دلار هم برسد ولی آنچه مسلم است، این است که تهران و کابل باید برای رفع چالش‌های همکاری اقتصادی تلاش‌های بیشتری کنند.

چابهار می‌تواند افغانستان را از حصر پاکستان خارج کند

رمضانی بونش درباره توسعه بندر چابهار و ظرفیت‌های توسعه آن برای ایران، هند و افغانستان بیان کرد: چابهار در وضعیت کنونی، نقطه وصلی برای سه کشور ایران، افغانستان و هند است؛ سه کشوری که در پرتو توسعه چابهار و توجه به آن، می‌توانند ثمرات گوناگون اقتصادی، اجتماعی، امنیتی، ژئوپولتیکی را دریافت کنند.

او با یادآوری ثمرات توسعه بندر چابهار برای افغانستان عنوان کرد: باید توجه داشت که از نظر کابل با اتمام راه آهن چابهار و زاهدان و اتصال افغانستان به چابهار و گسترش توسعه بندر چابهار میان ایران و هند، به نوعی افغانستان از حصر ژئوپولتیکی پاکستان خارج می‌شود و به نوعی زمینه واردات و صادرات بهتر، ارزانتر و متنوع‌تر و امن‌تر را برای بخش دولتی و خصوصی افغانی فراهم می‌شود.

مزیت‌های چابهار برای ایران، هند و افغانستان

این کارشناس مسائل منطقه‌ای با بیان اینکه ایران در پرتو توجه بیشتر افغانستان و هند به چابهار، به توسعه مناطق جنوب‌شرقی کشور بیش از پیش دست می‌یابد، یادآور شد: هند نیز با دور زدن پاکستان می‌تواند به راه ارتباطی مناسب‌‌تر و راهبردی‌تری برای رسیدن به افغانستان، آسیای مرکزی و قفقاز دست یابد و کالاهای خود را با هزینه کمتر و قیمت مناسب‌تری به این مناطق برساند.

رمضانی بونش با بیان اینکه پیامدهای اقتصادی و ژئوپولتیکی توسعه چابهار برای ایران، هند و افغانستان بسیار با اهمیت است، گفت: در صورتی که در یک دوره زمانی، روند توسعه بندر چابهار به سرانجامی برسد و این سه کشور بتوانند به آن توجه بیشتری بکنند، منافع گسترده و گوناگونی به ویژه برای افغانستان حاصل خواهد شد.

او اضافه کرد: در شرایط کنونی و با توجه به چالش‌های موجود میان کابل و اسلام‌آباد، بندر چابهار می‌تواند آلترناتیو مناسب و قدرتمندی برای افغانستان در برابر بندر کراچی پاکستان باشد.

هیچ کشوری مانند ایران از ظرفیت همکاری‌ها برای حضور در افغانستان برخودار نیست

این کارشناس مسائل منطقه‌ای درباره رقبای ایران در افغانستان اظهار داشت: در سال‌های پس از سرنگونی طالبان در افغانستان، کشورهای بزرگی مانند امریکا، روسیه و کشورهای اروپایی و همچنین بازیگرانی مانند عربستان، هند، چین و ترکیه فعالتر شده‌اند و حضور و نفوذشان را افزایش داده و سرمایه‌گذاری‌های گوناگون سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و آموزشی و... را انجام داده‌اند.

رمضانی بونش با بیان اینکه با توجه به نوع پیوندهای فرهنگی، تمدنی، زبانی و... میان ایران و افغانستان، عملا هیچ کشوری مانند ایران از ظرفیت همکاری‌های مختلف برای حضور در افغانستان برخودار نیست، تصریح کرد: در این وضعیت، برخی کاستی‌ها و کم‌کاری‌ها از سوی ایران در افغانستان انجام شده است ولی ایران تلاش می‌کند با توجه به دامنه توانایی‌های خود حضور مناسبی در افغانستان داشته باشد و حضور فرهنگی‌، اقتصادی و سیاسی خود را گسترش دهد.

رقبای ایران در افغانستان چه کشورهایی هستند؟

او با اشاره به تلاش دیگر کشورهای برای توسعه نفوذ در افغانستان خاطرنشان کرد: اگر ما بخواهیم بازیگران رقیب ایران را در افغانستان دسته‌بندی کنیم، بازیگرانی همچون عربستان با رویکردهای ایدئولوژیک و مذهبی تلاش کرده‌اند در افغانستان حضورشان را توسعه بدهند.

این تحلیل‌گر مسائل افغانستان ادامه داد: ترکیه با توجه به رویکرد نوعثمانی‌گری خود و توجه به ترک‌زبان‌هایی که در کشورهای دیگر حضور دارند، تلاش می‌کند در میان ازبک‌ها و ترکمن‌های افغانستان نفوذ فرهنگی و اقتصادی‌اش را توسعه دهد. هند با سرمایه‌گذاری بیشتر در حوزه‌های فرهنگی و اقتصادی در افغانستان فعالیت می‌کند. چین حضور گسترده‌ اقتصادی در افغانستان دارد. امریکا در همه ابعاد در افغانستان نقش‌آفرین است و اتحادیه اروپا نیز عزم توسعه همه جانبه روابط خود با افغانستان را در دستورکار دارد.

ایران از روند تثبیت فضای امنیتی در افغانستان حمایت می‌کند

رمضانی بونش با بیان اینکه ایران همواره در سال‌های گذشته تلاش کرده است تا از روند گسترش و تثبیت فضای امنیتی در افغانستان حمایت کند، ابراز داشت: ایران در دو سال گذشته از روند مذاکرات صلح با طالبان حمایت کرده است و هرچند که حزب اسلامی گلبدین حکمتیار، نگرش مناسبی به ایران ندارد اما تهران از روند مذاکرات صلح میان کابل و حکمتیار حمایت کرده است.

او افزود: ایران و افغانستان با افزایش دیدارهای سیاسی، امنیتی و اقتصادی با یکدیگر تلاش کرده‌اند تا به راهکاری مشترک برای مبارزه با ناامنی و مبارزه با قاچاق مواد مخدر دست یابند.

کابل درصدد اضافه کردن تهران و مسکو به مذاکرات صلح است

این کارشناس مسائل سیاست خارجی در پاسخ به این سوال که مدت‌هاست که مذاکرات چهارجانبه صلح با نتیجه‌ای همراه نبوده است. فکر می‌کنید ورود ایران تا چه اندازه راهگشا باشد،، یادآور شد: مشخص است که در روند مذاکرات چهارجانبه صلح در یک سال و نیم گذشته، آن مذاکرات با چالش‌های شدیدی روبه‌رو بوده و بسیاری معتقد هستند که مذاکرات شکست خورده است.

رمضانی بونش با بیان اینکه در یک سال گذشته، برخی از بازیگران و به ویژه کابل تلاش کرده است تا بازیگرانی همچون ایران و روسیه را به این مذاکرات اضافه کنند و با توجه به دامنه تاثیرگذاری این دو کشور، روند مذاکرات صلح ثمرات بیشتری داشته باشد، عنوان کرد: مشخص است که برخی از جریان‌های تاثیرگذار داخلی و خارجی در این روند، با حضور ایران موافق نیستند ولی حضور تهران و مسکو در کنار بازیگران دیگر می‌تواند تاثیرات بسیار بیشتر و بهتری را نسبت به آنچه که اکنون در جریان است، برای روند صلح داشته باشد.

چرا ایران از توافق صلح کابل با حکمتیار حمایت کرد

او درباره نوع نگاه ایران به توافق صلح میان دولت مرکزی افغانستان با حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار بیان کرد: مشخص است صلح دولت مرکزی افغانستان با حزب اسلامی حکمتیار، به دلایل مختلف سیاسی و امنیتی رخ داد ولی ایران از این توافق کرد.

این کارشناس تحلیل‌گر مسائل منطقه در تشریح دلایل حمایت ایران از توافق کابل و حکمتیار گفت: دلیل استقبال ایران از توافق صلح هم به این خاطر است که تثبیت هرچه بیشتر وضعیت امنیتی در افغانستان، می‌تواند دستاوردهای سیاسی و اقتصادی را برای بازیگرانی همچون ایران را به همراه داشته باشد و هم مرزهای امن‌تری را ایجاد کند.

عربستان از گذشته تا به امروز، از بازیگران مهم صحنه افغانستان بوده است

رمضانی بونش در پاسخ به سوالی درباره سفر عبدالله عبدالله به ریاض و اینکه تا چه اندازه آن سفر می‌تواند تغییری در مناسبات میان تهران و کابل ایجاد کند، اظهار داشت: سفر عبدالله عبدالله بنا به دلایل مختلفی صورت گرفت ولی اگر ما به این سفر می‌خواهیم توجه بیشتری داشته باشیم، مشخص است که عربستان از گذشته تا به امروز، از بازیگران مهم صحنه افغانستان بوده است.

او با بیان اینکه سفر عبدالله عبدالله – که ریاست جناح مخالفان پیشین حضور عربستان در افغانستان را برعهده دارد – به ریاض می‌تواند اهمیت و اثرات مهمی داشته باشد، تصریح کرد: باید توجه داشت عربستان در انتخابات ریاست جمهوری گذشته از آقای اشرف غنی حمایت گسترده‌ای کردند. در این سفر نیز مقامات عربستان استقبال ویژه‌ای از آقای عبدالله داشتند و این استقبال و آن سابقه موجب شد تا بسیار مدنظر قرار بگیرد.

عربستان درصدد افزایش تاثیرگذاری‌اش در افغانستان است

این کارشناس مسائل افغانستان با بیان اینکه جدا از بحث‌هایی مانند نقش میانجیگرانه ریاض در آشتی دولت مرکزی و طالبان، افزایش حضور اقتصادی عربستان در افغانستان نیز در این سفر مورد رایزنی قرار گرفت، خاطرنشان کرد: ریاض در شرایط کنونی به این مسئله توجه می‌کند که با استفاده از اهرم‌های مانند کارگران مهاجر افغان در عربستان و افزایش سرمایه‌گذاری‌ها دامنه تاثیرگذاری‌اش را در افغانستان بیشتر کند و به نوعی با حضور و نفوذ ایران در افغانستان مقابله کند.

تداوم مشکلات زیست‌محیطی سیستان به ضرر افغانستان خواهد بود

رمضانی بونش در پاسخ به این سوال که مسائل آب‌های مرزی و حق‌آبه ایران یکی از مسائل مهم اختلافی میان ایران و افغانستان بوده است. برای حل این مسئله اختلافی چه راهکارهایی وجود دارد؟‌ یادآور شد: بسیاری از رودهای منطقه از افغانستان سرچشمه می‌گیرند و در نهایت، به کشورهای همسایه مانند ایران راه پیدا می‌کند و همین مسئله، به اهمیت وزن ژئوپولتیکی افغانستان می‌افزاید.

او اضافه کرد: در این شرایط، وضعیت رودخانه هیرمند، چالش‌های زیست محیطی منطقه‌ای سیستان و بلوچستان و خشک شدن تالاب هامون از چالش‌های مشترک میان تهران و کابل است. همچنین سدهایی که بر روی هریر‌رود زده شده یا سدهایی که قرار است بر رودخانه هیرمند زده شوند، می‌توانند از ورود آب بیشتر به ایران ممانعت ایجاد کند و همین مسائل می‌تواند از چالش‌های مشترک دو کشور باشند.

این تحلیل‌گر مسائل افغانستان با بیان اینکه تلاش برای دستیابی به چارچوب حقوقی مشخص و توافقاتی که مدنظر دو کشور باشد، می‌تواند راهکاری برای گریز از مشکلات زیست محیطی و کاهش اختلاف در این باره میان تهران و کابل باشد، ابراز داشت: ضروری است تا مقامات جمهوری اسلامی ایران، مسئولان افغانی را با ابعاد مشکلات زیست محیطی، اقتصادی و ناامنی ناشی از این مشکلات آبی آشنا کند. بی‌شک بسیاری از مشکلات زیست محیطی و تداوم آن نیز به نوعی به ضرر افغانستان هم خواهد شد زیرا مشکلات آبی موجب ناامنی و مشکلات اقتصادی برای مردم منطقه می‌شود و این مسئله می‌تواند بر افغانستان و مرزهای مشترک نیز اثر بگذارد.

وضعیت مهاجران افغان در ایران بهتر از دیگر کشورها است

رمضانی بونش درباره وضعیت مهاجران افغان نیز بیان کرد: در کنار ایران، پاکستانی‌ها نیز میزان زیادی از مهاجران افغان هستند. پاکستان با توجه به هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی ناشی از این مهاجران و افزایش تنش میان اسلام‌آباد و کابل، تلاش کرده است تا بخش زیادی از آن مهاجران به افغانستان بازگردند.

او ادامه داد: با توجه به روابط خوب تهران و کابل، وضعیت سیاسی و امنیتی در افغانستان و رایزنی‌های مسئولان دو کشور، حدود سه میلیون مهاجر افغانی در در شرایط بهتر و تسهیلات و شرایط مناسب‌تری نسبت به سایر کشورها هستند و به نوعی دو کشور می‌توانند با تعیین زمان‌هایی برای بازگشت مهاجران، شرایط را برای بازگشت بخش اعظمی از پناهندگان به افغانستان مهیا سازنند.

مناسبات ایران و افغانستان رو به گسترش است

این کارشناس مسائل منطقه در پاسخ به این سوال که چقدر احتمال امضای توافقنامه جامع همکاری تهران – کابل در شرایط وجود دارد، عنوان کرد: این بحث در سال‌های گذشته وجود داشته است. احتمال دسترسی به این مسئله وجود داشته است ولی چالش‌هایی مانند مسائل زیست محیطی و مسائل آبی می‌توانند موانعی را برای امضای توافقنامه جامع همکاری ایجاد کنند ولی در نگاه کلی و راهبردی، مناسبات ایران و افغانستان، روابط رو به گسترش و خوبی بوده است.