اظهارات جابری انصاری درباره افزایش تعامل ایران با معارضان سوری، شایعه پناهندگی بشار اسد، تلاش‌های ریاض برای بحران‌آفرینی مستمر علیه تهران و...
سخنگوی وزارت امور خارجه تاکید کرد: از ابتدای بحران سوریه، جمهوری اسلامی ایران با برخی از طیف‌های معارضه سوریه ارتباط داشته و این ارتباطات هم‌اینک نیز فعالتر از قبل شده است و گفت‌وگوهایی هم با آنها در سطوح مختلف در جریان است.
صادق حسین جابری‌انصاری در گفت‌وگو با خبرنگار سیاست خارجی ایلنا، در خصوص وضعیت و جایگاه ایران پس از اجرایی شدن برجام گفت: در منطقه، به طور کلی شاهد نوعی رویکرد عمومی همراه با گشایش نسبت به ایران بوده‌ایم اما روندهایی غیرطبیعی به این روند طبیعی تحمیل شده است.
برخی دولت‌ها منافع خود را در رویارویی با روند برجام می‌دانند
وی با اشاره به عملکرد برخی از دولت‌های منطقه اظهار داشت: برخی از دولت‌ها که به هر دلیل خود را ضررکننده از برجام و تبعات منطقه‌ای و بین‌المللی آن می‌دانند، منافع خود را در رویارویی با این روند طبیعی تعریف کرده‌اند. به عبارت دیگر، در این روند طبیعی، ما شاهد بهبود در فضای بین‌المللی نسبت به سیاست خارجی ایران در نتیجه توافق برجام هستیم که بالطبع این گشایش و بهبود فضای تنفسی در منطقه نیز بازتاب پیدا کرده است و این روندی است که به آرامی در حال پیشروی است.
این دیپلمات عالی‌رتبه کشورمان ادامه داد: به موازات این روند طبیعی، روندهایی غیرطبیعی علیه ایران شکل گرفته است که برخی از دولت‌ها سعی می‌کنند برنامه‌های خاص خود را به روندهای طبیعی منطقه‌ای تحمیل کنند و مانع از پیشروی این روند طبیعی شوند و به سخنی دیگر، مانع از گشایش در سیاست خارجی منطقه‌ای ایران شوند.
جابری انصاری با بیان اینکه همه تلاش ما در وزارت امور خارجه آن است که اجازه ندهیم این روند غیرطبیعی، خود و اولویت‌هایش را به روند طبیعی تحمیل کند، تصریح کرد: در این زمینه همراه با فراز و نشیب، موفقیت‌هایی وجود دارد و اندک عدم موفقیت‌هایی نیز وجود دارد.
حمله به سفارتخانه عربستان خلاف منافع و امنیت ملی بود
وی در پاسخ به این سوال که تعرض به سفارت عربستان در ایران و افزایش تنش میان تهران و ریاض چه تاثیری بر وضعیت منطقه‌ای ایران داشته است؟ خاطرنشان کرد: بی‌تردید حمله به سفارتخانه عربستان سعودی در ایران یک قانون‌شکنی آشکار و برخلاف منافع و امنیت ملی ایران بود. این نظر صریح وزارت امور خارجه، دولت و تقریبا تمامی نهادهای حاکمیتی است که اعلام هم شده است. طبیعی است که این قانون‌شکنی، تبعات و نتایج منفی را بر سیاست خارجی کشور داشته باشد.
ریاض بحران‌آفرینی مستمر را علیه تهران دنبال می‌کند
سخنگوی دستگاه دیپلماسی با بیان اینکه دولت عربستان از لحظه وقوع این حادثه، سیاست خاص و جدیدی را در پیش نگرفته است، ابراز داشت: ریاض بیش از یک دهه است که روند خاصی را در سیاست خارجی خود بر علیه تهران پیگیری کرده و در دستورکار قرار داده است و متاسفانه آنها سیاستی مبتنی بر بحران‌آفرینی و تنش‌آفرینی مستمر را دنبال می‌کند.
وی افزود: دولت عربستان از حادثه سفارت تلاش کرد تا حداکثر بهره‌برداری ممکن را در چارچوب سیاست بیش از یک دهه‌ای خود ببرد و روندها را تند بکند. به عبارت دیگر، آنها تلاش کردند تا با سرعت بخشیدن به روندی غیرطبیعی از پیشروی و حاکم شدن روند طبیعی منطقه که بهبود وضعیت و جایگاه منطقه ای ایران هم است، جلوگیری کنند و روند طبیعی را به یک روند معکوس تبدیل کنند.
رئیس مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای وزارت امور خارجه با بیان اینکه عربستان پس از حادثه سفارتخانه‌اش در تهران از تمامی ظرفیت های دیپلماتیک خود بر علیه ایران استفاده کرده است، یادآور شد: آنها در قالب اتحادیه‌ها و مجموعه‌های سیاسی که حضور داشتند، حداکثر بهره‌برداری را کردند؛ هم در شورای همکاری خلیج فارس و هم در اتحادیه عرب و هم در سازمان همکاری‌های اسلامی و هم در سطح بین‌المللی و سازمان ملل متحد. برخی موفقیت‌های محدود در زمینه صدور بیانیه و موضع‌گیری‌ها داشتند اما برداشت ما آن است که در جنبه‌های عملی، تلاش‌های عربستان سعودی چندان همراه با موفقیت نبوده است.
رایزنی‌های بسیاری برای رفع اقدامات عربستان انجام دادیم
جابری انصاری تاکید کرد: اولویت عربستان در این جهت بود که یک بسیج عمومی در منطقه و جهان علیه ایران ایجاد کند، نه در سطح موضع‌گیری‌ها بلکه در سطح اقدامات مانند آنچه که خود انجام داد تا از این طریق، روند حاصل شده پس از توافق هسته‌ای را به یک روند غیرطبیعی و معکوس تبدیل کند. در این زمینه، تلاش هدفمندی از سوی ایران انجام شد و جمع‌بندی ما این است که عربستان نتوانست برنامه خاص خود را به برنامه منطقه‌ای و بین‌المللی علیه ایران مبدل سازد.
وی در پاسخ به این سوال که ایران مشخصا چه اقداماتی برای خنثی‌سازی اقدامات عربستان انجام داده است؟ بیان کرد: مجموعه رایزنی‌های متعددی با کشورهای مختلف منطقه و جهان در تمام این مدت در حال انجام بوده و هست. نتیجه این رایزنی آن بوده است که به غیر از صدور بیانیه‌ها، عربستان نتوانسته است به موفقیت بیشتری دست یابد.
سخنگوی وزارت امور خارجه اضافه کرد: بخشی از آن بیانیه‌ها را هم ایران قبلا بیان کرده بود یعنی آن بخش از بیانیه‌ها که از محکومیت حمله به اماکن دیپلماتیک سخن می‌گوید، موضع ایران هم است. همان شبی که حمله به سفارت عربستان صورت گرفت، من به عنوان سخنگوی وزارت امور خارجه در ساعت یک بامداد موضع‌گیری داشتم. البته بخش دیگری از آن بیانیه‌ها، ادعاهای سیاسی عربستان و برخی از کشورهای دیگر علیه ایران است که آن ادعاها از سوی جمهوری اسلامی ایران پذیرفته نیست و مبتنی بر واقعیات هم نیست بلکه تصاویری جعلی ساخته و پرداخته جنگ روانی عربستان است.
عربستان تنها حلقه کوچکی را توانست همراه خود کند
جابری انصاری با بیان اینکه سطح هدف‌گیری ایران در این مقطع آن است که عربستان و در پشت پرده، برخی از بازیگران دیگر مانند رژیم صهیونیستی برنامه اقدامات خود را نتوانند به برنامه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی تبدیل کنند، گفت: در این زمینه، با قاطعیت می‌توانم اعلام کنم که به دلیل تفاوت در منافع و رویکردهای متفاوت دولت‌های منطقه و جهان و هم به دلیل تلاش‌های دیپماتیک ایران، عربستان سعودی تنها حلقه کوچکی شامل چند دولت را توانست همراه خود کند.
این دیپلمات عالی‌رتبه کشورمان اضافه کرد: حتی کشورهای غربی که از روابط تاریخی راهبردی با عربستان برخودار هستند، در سطح موضع‌گیری نیز تمایز موضع‌گیری‌شان را به صراحت نشان دادند و اعلام کردند مخالف تنش‌آفرینی و افزایش تنش‌ها در منطقه هستند و به صورت جدی معتقدند هرچند که حمله به اماکن دیپلماتیک محکوم است اما نباید تحولات به سمتی حرکت کند که تنش‌ها و بحران‌های موجود تشدید یابد بلکه تنش‌ها باید مدیریت شوند.
وی با یادآوری برخی از کشورها برای میانجیگری میان ایران و عربستان اظهار داشت: برخی از کشورهای جهان اسلام و هم برخی از کشورها در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی، پیشنهاداتی را برای میانجیگری ارائه داده‌اند. این مسائل نشان می‌دهد که عربستان در تبدیل برنامه خود به برنامه‌ای منطقه‌ای و بین‌المللی موفقیت چندانی به دست نیاورد بلکه حلقه محدودی از چند دولت که تحت تاثیر عربستان هستند، همگام با ریاض اقداماتی علیه تهران انجام دادند ولی این حرکت و روند، به برنامه‌ای عمومی علیه ایران تبدیل نشد.
روند حل بحران سوریه ساده نخواهد بود
جابری انصاری در پاسخ به این سوال که مذاکرات ژنو3 بدون هیچ گونه دستاورد خاصی میان گروه‌های مختلف سوری با دولت سوریه به پایان رسید. فکر می‌کنید تنش تهران و ریاض به چه میزان بر روند مذاکرات بین‌المللی سوریه سایه بیندازد؟ خاطرنشان کرد: هنوز بسیار زود است تا بگوییم روند مذاکرات سوریه، روند شکست خورده‌ای است. از ابتدا قابل پیش بینی بود که این گفت‌وگوها روند ساده‌ای را طی نخواهد کرد.
وی ادامه داد: وقتی بحرانی چند سال سابقه پیدا کرده است و علاوه بر سطح داخلی و درون‌سوری‌اش، که از پیچیدگی‌های خاصی برخودار است، به یک بحران منطقه‌ای و بین‌المللی تمام عیار تبدیل شده، این بحران به یکباره نمی‌تواند در در مسیر حل شدن با سرعت بسیار حرکت کند بلکه بحران سوریه به ریل‌گذاری‌هایی جدید، مجموعه اقدامات متراکم و پی در پی نیازمند است تا از مسیر قبلی به مسیر جدید وارد شود.
تنش ایران و عربستان، حل بحران سوریه را سخت‌تر کرد
سخنگوی دستگاه دیپلماسی در پاسخ به این سوال که فکر می‌کنید حل بحران سوریه تا چه اندازه با شدت گرفتن تنش ایران و عربستان سخت‌تر شده است؟ ابراز داشت: می‌توان مقداری این تلقی را داشت که به دلیل سیاست خاص عربستان سعودی مشکلات بیشتر شده است یا این تحولات جدید، نقش کاهنده‌ای ایفا کرده است اما فروکاستن موضوع به این مسئله به نظرم درست نیست.
جابری انصاری با بیان اینکه بخشی از روند آهسته حل بحران سوریه به دلیل پیچیدگی‌های این بحران است، یادآور شد: این بحران از سه سطح درون سوری، منطقه‌ای و بین‌المللی برخودار است و تناقض منافع بازیگران مختلف و تلاش هر یک از بازیگران برای تحمیل منافع یا نگاه‌های خودشان به روند جدید تحولات حل و فصل بحران سوریه را پیچیده‌تر کرده است و به همین خاطر است که از ابتدا این پیش‌بینی نیز وجود داشت که تغییر ریل‌گذاری نگاه‌ها و رویکردها و ارائه یک نگاه و تعریف جدید برای خروج از بن‌بست و بحران سوریه، یک امر پیچیده، چند لایه و زمانبری خواهد بود که به سادگی رخ نمی‌دهد لذا زودرس است به این مسئله حکم بدهیم که بحران سوریه با بن بست یا شکست روبه‌رو شده است.
رئیس مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای وزارت امور خارجه ادامه داد: این گفت‌وگوها به حالت تعلیق درآمده است اما این تلاش از سوی بازیگران مختلف وجود دارد که بحران مدیریت شود و مسیر حرکت در جهت ریل‌گذاری‌های جدید برای پایان بخشیدن به بحران سوریه از طریق رجوع به آرای ملت سوریه به عنوان حکم و فیصله بخش به این بحران فراهم شود.
ارتباط ایران با برخی از طیف‌های معارضه سوریه بیشتر شده است
وی در پاسخ به این سوال که آیا روابطی میان ایران و جریان معارضه وجود دارد؟ گفت‌وگویی با آنها صورت گرفته است؟ بیان کرد: هنگامی از جریان معارضه سخن می‌گوئیم یک مفهوم با حدود و ثغور محدود و مشخص نیست. بسیاری از طیف‌های سیاسی و اجتماعی سوریه خود را به عنوان معارضه دولت سوریه معرفی می‌کنند و رویکردها و نگاه‌های متفاوتی را هم دارند.
این دیپلمات عالی‌رتبه وزارت امور خارجه با بیان اینکه از ابتدای بحران سوریه، جمهوری اسلامی ایران با برخی از طیف‌های معارضه سوریه ارتباط داشته و این ارتباطات هم اینک نیز فعالتر از قبل شده است، عنوان کرد: گفت‌وگوهایی هم با آنها در سطوح مختلف در جریان است. آنچه برای ایران در بحران سوریه مطرح است، دو مفهوم محوری است. نخست اینکه همواره تروریسم را نفی می‌کنیم و معتقدیم تروریسم نمی‌تواند ابراز تحقق اهداف سیاسی در چارچوب منازعه اهداف یک کشور باشد. این خط قرمز ماست. خط قرمز دوم ایران آن است که بازیگران مداخله‌گر خارجی در بحران سوریه، نمی‌تواند روند آینده کشور سوریه را تحمیل کنند و نمی‌توانند آنچه را که خود می‌پسندند و می‌خواهند به دولت سوریه یا حتی جریان واقعی معارضه تحمیل کنند.
وی با بیان اینکه همه امور بر اساس انتخاب ملت سوریه باید شکل بگیرد، یادآور شد: تعامل با جریان معارضه مسالمت‌جو نه فقط خط قرمز ایران نیست بلکه در دستور کار سیاست خارجی جمهوری اسلامی هم قرار دارد. ما معتقدیم که باید با طیف وسیعی از جریان‌های سوری باید ارتباط داشت اما رابطه با گروه‌های تروریستی را خط قرمز خود می‌دانیم و به کارگیری تروریسم از سوی هر بازیگری – چه بازیگر درون سوری و چه بازیگر خارجی – به عنوان ابراز تحقق اهداف سیاسی به طور کلی نفی می‌کنیم و آن را جزیی از خط قرمز خود می‌دانیم.
کردهای سوریه جزیی از بافت اجتماعی این کشور هستند
جابری انصاری در پاسخ به این سوال که آیا کردهای سوریه را هم جزو جریان معارضه می‌دانید؟ گفت: کردهای سوریه نیز جزیی از بافت اجتماعی سوریه هستند و گروه‌های آنها نیز همینطور. ما با گروه‌های مختلف سوری، اعم از مرزبندی‌های طایفه‌ای و مذهبی و سیاسی ارتباطاتی همواره وجود داشته است.
وی در باره موضع ایران درخصوص حضور احرارالشام و جیش‌الاسلام در مذاکرات ژنو اظهار داشت: ما صراحتا اعلام کرده‌ایم مخالف گروه‌هایی که از تروریسم به عنوان ابراز تحقق اهداف سیاسی استفاده می‌کنند، هستیم. ما نه تنها این دو گروه را تروریستی می‌دانیم بلکه دولت روسیه هم آنها را تروریستی می‌داند. بخش مهمی از جریان معارضه سوریه هم آنها را تروریستی می‌داند.
رئیس مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه ای وزارت امور خارجه افزود: آنچه مهم است، اسامی و عناوین نیست بلکه سیاست‌ها و برنامه‌هایشان است. هر گروه سوری که گروه سیاسی مسالمت‌جو است و به دنبال تغییر مسالمت‌آمیز اوضاع در سوریه است و می‌تواند بخشی از جامعه متنوع سوریه را پوشش دهد، را جریان معارضه می‌دانیم و هر گروهی که از تروریسم به عنوان روش و ابراز اساسی خود برای تحقق استفاده می‌کند، جدا از آنکه اسمش چیست، از نظر ایران تروریستی است.
بازیگران خارجی حق اعمال وتو ندارند
جابری انصاری در پاسخ به این سوال که رئیس جمهور روسیه چندی پیش در گفت‌وگویی اعلام کرد که دادن پناهندگی به بشار اسد، سخت‌تر از دادن پناهندگی به اسنودن نیست. آیا ایران حاضر است در صورت درخواست احتمالی رئیس جمهور کنونی سوریه، به او پناهندگی بدهد؟ تصریح کرد: این نوع اخبار، بیش از آنکه واقعیت داشته باشند، خبرسازی است و خبرسازی هم جزیی از جنگ روانی جاری در صحنه سوریه، منطقه و جهان است. آنچه واقعیت دارد، این است که تا قبل از نشست‌های وین، برخی از طرف‌های بحران سوریه پیش‌شرط‌هایی برای حضور در مذاکرات داشتند.
سخنگوی وزارت امور خارجه تاکید کرد: این بازیگران بر اثر تغییر روند واقعیت‌های موجود در نهایت مجبور شدند تا پیش‌شرط‌های غیرواقعی‌شان را کنار بگذارند و در روند سیاسی در حال شکل‌گیری مشارکت کنند. این واقعیتی است که اتفاق افتاده است و تصمیم‌گیری درباره شخصیت‌های سوریه اعم از دولت فعلی و جریان معارضه بستگی به انتخابات و رای مردم دارد و هیچ بازیگر خارجی، حق اعمال فشار و وتو را ندارد.
وی اضافه کرد: خبر منسوب به آقای پوتین هم نادرست بود. پوتین در آن گفت‌وگو بیان می‌کند که این مسئله مطرح نیست و ما در چنین نقطه‌ای نیستیم. اینکه در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد، بنا نیست که کسی به جایی پناهنده بشود. این مسائل، از پیش‌شرط‌هایی بود که قبلا از سوی برخی بازیگران مطرح می‌شد اما روح نشست‌های وین این است که هیچ کسی خواست خود را به روند تبدیل نکند و تصمیم‌گیری را به ملت واگذار کند. اگر قرار است نشست‌های سوریه هم به نتیجه برسد، نمی‌تواند براساس راهکارها و فرمان‌های قبلی به نتیجه رسید بلکه باید پذیرفته شود، هرکسی که مدعی نمایندگی مردم سوریه است، باید انتخابات رقابتی و آزاد را بپذیرد. آنچه مردم سوریه انتخاب کنند، مبنای همگان درباره سوریه خواهد بود.
گفت‌وگو از: محمد ابراهیم ترقی‌نژاد