روسیه می‌تواند نقش چین در توافق ایران و عربستان را در توافق تهران با باکو ایفا کند/ نمی‌توان به ترکیه امیدوار بود

برهان حشمتی کارشناس مسائل آذربایجان در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در پاسخ به این سوال با توجه به سفر امیرعبداللهیان به ترکیه و با توجه به سفر قریب‌الوقوع رئیسی به این کشور، به چه شکل می‌توان از این سفر و گفت‌وگو با آقای اردوغان تنش در روابط میان آذربایجان را کاهش داد، گفت: درست است که روابط حاکمیتی ترکیه و جمهوری آذربایجان به هم خیلی نزدیک شده و این ادعا دائم تکرار می‌شود که این دو کشور با شعار یک ملت و دو دولت، روابط را سامان داده‌اند، اما واقعیت این است که جمهوری آذربایجان بیشتر از ترکیه تحت‌تاثیر رژیم صهیونیستی و مراکز پان‌ترکیستی است و به همین دلیل نمی‌شود زیاد امیدوار بود که نزدیکی روابط ایران و ترکیه تأثیر چندانی بر بهبود روابط جمهوری آذربایجان با ایران داشته باشد.

وی تصریح کرد: ما این موضوع را در مقاطع گذشته هم تجربه کردیم و ایران تلاش کرده به شکلی از طریق تاثیری که ترکیه و به ویژه شخص اردوغان بر جمهوری آذربایجان و الهام‌علی‌اف دارد، بتواند رویکرد باکو با ایران را اصلاح کند و رفتارهای بدی که جمهوری آذربایجان در قبال دوستی جمهوری اسلامی با مردم آذربایجان دارد را اصلاح کند و از تنش‌هایی که بین دو کشور به خاطر بدرفتاری‌های باکو دارد، بکاهد.

حشمتی تصریح کرد: به علت اینکه اساسا خط‌مشی سیاست خارجی و رویکرد خارجی جمهوری آذربایجان درباره ایران از طریق رژیم صهیونیستی تعیین می‌شود، فکر نمی‌کنم مذاکراتی که بین ترکیه و ایران در سطوح بالا انجام می‌شود، تاثیر چندانی در اصلاح رویکرد جمهوری آذربایجان نسبت به ایران داشته باشد. ولی دیپلماسی این است که ایران همه راه‌ها را نسبت به اینکه جمهوری آذربایجان رویه درستی در خصوص منطقه در پیش بگیرد، استفاده کند. به خصوص اینکه از عامل ترکیه هم می‌تواند در این زمینه استفاده کند.

وی در ادامه گفت: این امیدواری وجود دارد اما نمی‌توان خیلی به نتیجه‌بخش بودن آن خوشبین بود. باید علت اصلی را حل کرد. زیرا تأثیری که اسرائیل در جمهوری آذربایجان دارد، برای خود جمهوری آذربایجان تاثیر خیلی منفی به بار آورده و مساله اختلافات این کشور با ارمنستان بعد از جنگ دوم قره‌باغ که با پیروزی جمهوری آذربایجان تمام شده را می‌توانست حل کرده و نقطه پایانی به آن بدهد اما به علت اینکه عوامل اصلی موثر بر جمهوری آذربایجان یعنی صهیونیست‌ها و انگلیس که نمی‌خواهند بحران از این منطقه ریشه‌کن شود به این سمت نمی‌رود. یعنی خود باکو باید تصمیم بگیرد که منافع ملی جمهوری آذربایجان را در نظر داشته باشد، نه منافعی که برای صهیونیست‌ها در جمهوری آذربایجان متصور است.

حشمتی در پاسخ به این سوال که ایران در راستای سیاست همسایگی در سیاست خارجی خود، با عربستان سعودی به توافق رسیده و در تلاش است تا روابط خود با کشورهای همسایه را بهبود دهد. چه عوامل و راهکارهایی وجود دارد تا تنش با آذربایجان کاهش یابد و موضوع به شکل دیپلماتیک حل شود، گفت: رویکرد اصلی ایران در منطقه همین سیاست همسایگی و حسن همجواری با همه کشورهای منطقه است. منتهی طرف مقابل هم باید به این درک برسد.

وی افزود: در مورد عربستان درست است که این کشور بیشتر تحت‌تاثیر غرب و آمریکا است اما سیاستی که در پیش گرفته شد این است که نگذاشتند رژیم‌صهیونیستی برایشان تعیین تکلیف کند. به همین علت پیشنهاد چین که الان ارتباط با این کشور برای عربستان مهم شده ترتیب اثر داده شد و این پیشنهاد را پذیرفتند که با میانجی‌گری چین این اتفاق بیفتد و مناسبتی که چند سال به لحاظ دیپلماتیک بد شده بود، برقرار شود.

حشمتی تصریح کرد: اگر جمهوری آذربایجان در سیاست منطقه‌ای و خارجی به همین درک برسد، توافق حاصل خواهد شد. در حال حاضر چنین پتانسیلی را شبیه به توافق ایران و عربستان که با میانجیگری چین همراه بود روسیه در قبال جمهوری آذربایجان دارد. روسیه با ایران روابط خیلی خوب و نزدیکی دارد و با توجه به تاریخچه، تأثیر و تسلطی که روس‌ها بر جمهوری آذربایجان و قفقاز دارند، می‌توانند همان نقشی که چین در گفت‌وگو بین ایران و عربستان داشت را بین ایران و آذربایجان انجام دهند.

این کارشناس مسائل آذربایجان افزود: جمهوری آذربایجان سفارت خود را در تهران بست و حداقل می‌توان با گفت‌وگو به این مساله پایان داد تا دیپلمات‌های آذربایجان به تهران برگردند. اگر باکو این رویکرد مثبت را داشته باشد، چنین ظرفیتی را دارد که توافق حاصل شود. در این زمینه همراه با روسیه چین و ترکیه هم می‌توانند پیش‌قدم شوند به شرطی که نگذارند عامل اصلی تعیین‌کننده در سیاست جمهوری آذربایجان که رژیم‌صهیونیستی باشد، تاثیر چندانی بگذارد.

وی تصریح کرد: متاسفانه رژیم‌صهیونیستی نفوذ سرطانی در ساختار سیاسی، امنیتی و رسانه‌ای جمهوری آذربایجان دارد و موضوع ایران را در انحصار خودش قرار داده است. به همین علت است که ما شاهد این بحران‌ها هستیم. به نظر من الگوی میانجی‌گری چین بین ایران و عربستان می‌تواند با الگوی میانجی‌گری روسیه بین ایران و جمهوری آذربایجان تکرار شود. این ظرفیت وجود دارد و تمایل از طرف ایران بسیار بالاست به شرطی که باکو در این مورد عاقلانه رفتار کند.

حشمتی در پاسخ به این سوال که با توجه به روابط میان اسرائیل با روسیه، آیا روسیه می‌تواند از طریق نفوذ بر اسرائیل بر روابط میان ایران و آذربایجان تاثیر بگذارد، گفت: ابدا از کانال اسرائیل انجام نخواهد شد. یعنی روس‌ها طی چند سال اخیر به ویژه در موضع اوکراین و گرجستان شاهد خباثت رژیم‌صهیونیستی بودند و به شدت آسیب دیدند. درست است که روسیه قبلا با رژیم‌صهیونیستی روابط حسنه‌ای داشت و در موضوعاتی، رژیم‌صهیونیستی در مسیری که روس‌ها می‌خواستند ترسیم کنند آن‌ها را همراهی می‌کرد، اما الان در مساله قفقاز و جمهوری آذربایجان، ابدا با روسیه هم‌مسیر نمی‌شود. مگر اینکه شاخه‌های تاثیرگذاری رژیم‌صهیونیستی در جمهوری آذربایجان قطع شود.

وی افزود: بنابراین همکاری کشورهای منطقه مثل ایران، روسیه و بخش‌هایی از ساختار ترکیه می‌توانند نفوذ سرطانی رژیم‌صهیونیستی در منطقه آذربایجان را از بین ببرند و مانع تاثیرگذاری منفی‌ این کشور شود.

حشمتی در پایان گفت: نکته‌ای که باید گفته شود این است که مردم جمهوری آذربایجان حساب‌شان از حاکمیتی که در جمهوری آذربایجان وجود دارد، جداست. یعنی در حال حاضر حاکمیت باکو در وخیم‌ترین اوضاعی که با ایران درست کرده، می‌بینید که در مناسبات تجاری چقدر کامیون‌ها را لب مرز معطل نگه‌ می‌دارد، خصومت‌ورزی انجام می‌دهد و تبلیغات‌شان علیه ایران به شدت منفی و زهرآگین علیه است.

وی تصریح کرد: اما همین مردمی که در این کشور زندگی می‌کنند رابطه بسیار دوستانه‌ای با ایران دارند و خودشان را بخشی از حوزه تمدنی ایران تلقی می‌کنند. بخش دینی این جامعه که بخش بزرگی از آن هم است به ایران نگاه خیلی مثبتی دارند و ایران از این ظرفیت هم باید استفاده کند. این ظرفیت بسیار بالایی است که هیچ کشوری دیگری در جمهوری آذربایجان ندارد و حتی روس‌ها، چینی‌ها، ترک‌ها و هر کشوری که با جمهوری آذربایجان مراودات نزدیک دارد، از این ظرفیت مردمی که ایران در جمهوری آذربایجان دارد، برخوردار نیست و ما باید از این ظرفیت به خوبی استفاده کنیم.