باتمانقلیچ در گفت‌وگو با ایلنا:
حضور شرکت‌های آمریکایی در ایران، دولت بایدن را برای لغو کامل تحریم‌ها تحت فشار قرار می‌دهد/ ایران نمی‌تواند در بازار نفت تحریم شده با روسیه رقابت کند
مؤسس و مدیر عامل اندیشکده اقتصادی بورس و بازار گفت: امکان فعالیت شرکت‌های آمریکایی در ایران مهم است، حتی اگر ارزش تجاری محدود باقی بماند، این شرکت‌ها دولت بایدن را تحت فشار قرار خواهند داد تا اطمینان حاصل کند که لغو تحریم‌ها به طور کامل اجرا می‌شود.
اسفندیار باتمانقلیچ در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در پاسخ به این سوال که در رفت و برگشت پاسخ‌ها به ابتکار اروپا برای احیای برجام، به نظر می‌رسد تأکید تهران بر بسته شدن پرونده پادمانی یکی از درخواست‌هایی است که غرب از آن استقبال نکرده، ارزیابی شما از فضای به وجود آمده چیست، گفت: مقامات ایرانی به طور قابل درکی از اینکه آینده برجام مشروط به تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بوده که بر جنبه‌های تاریخی برنامه هسته‌ای ایران متمرکز است، ناامید هستند. برای بسیاری از نهادهای امنیتی ایران، توجیه همکاری فنی ایران با این تحقیقات با توجه به حوادث خرابکارانه و ترورهایی که جامعه بین‌المللی نتوانسته به طور کامل آنها را محکوم کند، دشوار است.
وی ادامه داد: بسته شدن تحقیقات قبل از اجرای مجدد کامل برجام دارای ابعاد سیاسی و عملی است. از نظر سیاسی، بسته شدن این تحقیقات به عنوان راهی برای اطمینان از اینکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در معرض سیاسی شدن آینده فعالیت‌های نظارت و راستی‌آزمایی قرار نمی‌گیرد، به گونه‌ای تلقی می‌شود که در مورد پایبندی ایران به تعهداتش در برجام تردید ایجاد کند. عملاً، هرگونه شک و تردیدی که در مورد پایبندی ایران به تعهدات هسته‌ای‌اش ذیل برجام مطرح می‌شود، می‌تواند برای انکار ایران از منافع اقتصادی توافق استفاده شود و هرگونه «ضمانت‌هایی» را که به عنوان بخشی از متن برای احیای برجام توافق شده است، تضعیف کند. اگر پرونده باز بماند، برای بازیگران خارجی آسان‌تر خواهد بود که این تردیدها را مطرح کنند.
مدیرعامل بنیاد بورس و بازار در پاسخ به این سوال که خبرنگار نشریه لس‌آنجلس تایمز روز دوشنبه از سخنگوی وزارت امور خارجه پرسید که آیا با احیای برجام، شرکت‌های آمریکایی قادر به همکاری در ایران خواهند بود، آیا حضور شرکت‌های آمریکایی در احیای برجام موثر است، گفت: تعداد محدودی از شرکت‌های آمریکایی پس از احیای برجام به دنبال تجارت در ایران خواهند بود. حتی اگر برخی از این شرکت‌ها قراردادهای بزرگی مانند فروش هواپیمای برنامه‌ریزی شده بوئینگ به ایران‌ایر را دنبال کنند، ارزش کلی این تجارت برای ایجاد منافع اقتصادی در ایالات متحده برای حفظ برجام کافی نخواهد بود. در واشنگتن، برجام فقط برای سودهای امنیتی آن اهمیت دارد.
وی افزود: با این حال، فعالیت‌های شرکت‌های آمریکایی مهم است، حتی اگر ارزش تجاری محدود باقی بماند. این شرکت‌ها دولت بایدن را تحت فشار قرار خواهند داد تا اطمینان حاصل کند که لغو تحریم‌ها به طور کامل اجرا می‌شود. برای مثال، بوئینگ یک سهامدار کلیدی است که می‌تواند به دنبال راهنمایی‌های تحریمی بهتر و مناسب‌تر از وزارت خزانه‌داری ایالات متحده باشد. بنابراین در حالی که منافع تجاری آمریکا نمی‌تواند بر احیای برجام تأثیر بگذارد، می‌تواند به اشتراک‌گذاری محیطی بهتر برای اجرای موفقیت آمیز توافق کمک کند.
این تحلیل‌گر دیپلماسی اقتصادی همچنین در پاسخ به این سوال که برخی کارشناسان در دولت از نیاز تروئیکای اروپایی به احیای برجام به دلیل نیاز مبرم اتحادیه اروپا به انرژی در فصل زمستان سخن می‌گویند، آیا شما با این تحلیل موافق هستید، گفت: هرگونه ارزیابی مبنی بر اینکه بحران انرژی اروپا به ایران، اهرمی در مذاکرات هسته‌ای می‌دهد، اشتباه است. درست است که اگر تحریم‌های آمریکا علیه بخش نفت ایران برداشته شود، تأثیر مثبت کمی بر قیمت جهانی نفت خواهد داشت اما این به آن معنا نیست که ایران می‌تواند در زمان بحران انرژی به اروپا کمک کند. اروپا در حال حاضر خرید نفت خام روسیه را متوقف کرده است. آسیب پذیری اصلی آن وابستگی به گاز روسیه برای استفاده در گرمایش، تولید برق و کاربردهای صنعتی است و ایران صادرکننده بزرگ گاز نیست و نمی‌تواند به کل اروپا در تامین این نیازهای انرژی کمک کند.
وی ادامه داد: با سقوط صادرات انرژی روسیه به اروپا، تولیدکنندگان روسی باید مشتریان جدیدی برای نفت و گاز خود پیدا کنند. این امر به ویژه در صورتی صادق است که انرژی روسیه مشمول تحریم‌های ثانویه شود. تنها مشتری روسیه که می‌تواند به آن مراجعه کند چین است که تنها مشتری بزرگ انرژی ایران نیز است. روسیه در حال حاضر حدود هفت میلیون بشکه نفت در روز صادر می‌کند و این در حالی است که ایران در حال حاضر تنها یک میلیون بشکه در روز صادرات دارد. روسیه می‌تواند به راحتی بازار چین را با نفت خود پر کند و با استفاده از تخفیف‌ها سهم بازار را از ایران بگیرد. ایران نمی‌تواند در بازار نفت تحریم شده با روسیه رقابت کند. به نفع ایران است که نفت خود را در اسرع وقت به بازارهای بین‌المللی بازگرداند و این نه تنها برای بهره‌مندی از افزایش قیمت انرژی، بلکه برای جلوگیری از رقابت با یک تولیدکننده انرژی بزرگتر مانند روسیه است.
باتمانقلیچ در پاسخ به این سوال که نقش روسیه را در این حوزه چگونه ارزیابی می‌کنید، آیا خواست احتمالی مسکو برای تعلیق توافق تا چند ماه آینده بر تصمیم تهران تاثیرگذار بوده است، گفت: من معتقدم روسیه در این مرحله نقش مهمی در مذاکرات برجام ایفا نمی‌کند. تنها دو طرف مذاکره‌کننده که واقعا مهم هستند، آمریکا و ایران هستند؛ اگر این دو کشور بخواهند پایبندی متقابل به برجام را بازگردانند، هیچ طرف دیگر توافق نمی‌تواند آنها را در این مرحله پایانی متوقف کند. در واقع، احتمالاً به نفع روسیه است که برجام بازگردانده شود. ایران یکی از معدود بازارهای مصرف عمده‌ای است که می‌تواند خرید مواد غذایی و کالاهای تولیدی روسیه را به میزان قابل توجهی افزایش دهد اما رشد این تجارت در واقع مستلزم لغو تحریم‌ها است. این امر ارائه خدمات مالی و لجستیکی را برای حمایت از تجارت آسان‌تر می‌کند.
وی گفت: کاهش تحریم‌ها برای بازیابی قدرت خرید ایران نیز مهم است. اقتصاد ایران باید به رشد بازگردد و اگر مصرف‌کنندگان ایرانی بخواهند هزینه‌های خود را افزایش دهند، تورم باید کاهش یابد. علاوه بر این، پس از اعمال تحریم‌های غرب، بسیاری از ثروت‌های روسیه به دوبی پناه برده‌اند. در صورت افزایش مجدد تنش‌ها در خلیج فارس پس از شکست مذاکرات برجام، دوبی نمی‌تواند به عنوان پناهگاهی امن برای نخبگان روسیه باشد.
