بررسی اهداف و دستاوردهای سفر رئیس‌جمهور آمریکا به اسرائیل و عربستان/ امضای بیانیه اورشلیم و پیام بایدن به تلاویو و تهران

ساسان کریمی محقق فوق‌دکتری مطالعات آمریکای شمالی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در پاسخ به این سوال که جو بایدن روز چهارشنبه به اسرائیل رفت و روی بیانیه اورشلیم که یکی از مهم‌ترین مفاد آن تلاش آمریکا برای عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای بود، تاکید شد آیا می‌شود گفت آمریکا علیه ایران در منطقه برای حفظ امنیت اسرائیل دست به آماده‌باش نظامی زده است، گفت: خیر. به نظرم بایدن با این توافق بازی دوگانه‌‌ای را انجام داد و بیشتر دست خود را باز کرد تا ببندد. در واقع او با زیرکی هم به ایران این پیام را فرستاد که به طور بالقوه حامی اسرائیل در مواجهه با ایران خواهد بود و هم ابتکار عمل را از اسرائیل در مورد ایران گرفت.

وی افزود: به بیان دیگر بایدن در مورد روش عدم دسترسی ادعایی ایران به سلاح هسته‌ای که موضوع اختلاف او با رژیم صهیونیستی است سکوت کرده و در مورد هدف که بین این دو مشترک بود صحبت کرده است. در این موضوع ضمناً پیامی هم به اسرائیل وجود دارد که ایالات متحده این کار را الزاماً به روشی که تل‌آویو ترجیح می‌دهد پیش نخواهد برد و همانطور که می‌دانیم رهیافت واشنگتن در این مورد پیشبرد مسیر دیپلماتیک است. می‌توان در یک جمله گفت، بایدن موضع تل آویو را مصادره به مطلوب و مذاکره برای احیای برجام را که روش مطلوب اوست، به نخست وزیر تازه اسرائیل تحمیل کرده است.

کریمی در پاسخ به این سوال که آیا بیانیه اورشلیم نوعی نگاه نظامی آمریکا به احیای برجام تلقی می‌شود؟ در آن صورت احیای برجام با این بیانیه چه شکلی پیدا می‌کند، گفت: به طور کلی نگاه ایران و آمریکا به برجام در بدو نگاهی امنیتی است: ایران برای رها شدن از قطعنامه‌های فصل هفتم و آمریکا برای پایین آوردن سطح تهدید ایران به خصوص در منطقه. طبعاً ایران انگیزه ثانویه قوی‌ای به نام برداشته شدن موانع بیرونی گشایش اقتصادی هم داشته و دارد. اما با توجه به شرایط فرابرجامی چنین چشم‌اندازی برای واشنگتن وجود ندارد.

وی تصریح کرد: بنابراین به طور کلی بایدن تلاش می‌کند تا محور اعراب و اسرائیل را به عنوان اهرم آماده و نوعی شمشیر دموکلس بر سر ایران نگاه دارد تا بتواند هم احیای برجام را تسریع کند و هم تثبیت مهار تهدید ایران را در منطقه دنبال کند. از سوی دیگر در این بازی، ایران هم در مقابل اعراب و اسرائیل به عنوان تهدید بالقوه حفظ شده و از این مسیر آمریکا هم از باب فروش اسلحه (به خصوص به اعراب) و هم از بابت مجبور کردن ایشان به امتیاز دادن در مسیر انرژی برای خالی کردن دست ایران از ابزارهای مختلف مالی و انرژی و عدم نزدیک شدن ایران به غرب منفعت می‌برد.

وی افزود: موضوع راهبردی که آمریکا از این مسیر دنبال می‌کند، ضمناً تهدیدسازی ایران به منظور تقریب اعراب و اسرائیل است به سبکی که در سال­‌های گذشته توانسته به این وسیله موضوع فلسطین را از سرخط اخبار ملل و دول عرب خارج کند.

کریمی گفت: نتیجه این کار البته بستگی به عملکرد ایران هم دارد؛ در صورتی که دیپلماسی ما به ویژه در مورد مذاکرات احیای برجام، در موضوع روابط با اعراب و به خصوص عربستان و از همه مهم‌تر فضاسازی بین‌المللی فعال‌تر و در کلاسی بالاتر از اینکه شاهدیم عمل می­‌کرد، ما هم می‌­توانستیم از شکاف‌­های میان آمریکا و اسرائیل و اعراب برای منافع ملی خود بهره‌برداری کنیم که متاسفانه چنین خلاقیت، توانمندی و جسارتی در موقعیت کنونی در ثلث بالایی هرم وزارت خارجه دیده نمی‌شود.

این محقق مطالعات آمریکای شمالی در پاسخ به این سوال که ارزیابی کلی شما از سفر آقای بایدن به سرزمین‌های اشغالی چیست، گفت: به نظرم اولویت اول بایدن در این سفر تلاش برای افزایش تولید و عرضه نفت توسط اعراب به ویژه عربستان سعودی است. از این منفذ او می‌­تواند فشار بر ایران را در موضوع عرضه انرژی بیشتر کند و منافذ دور زدن تحریم‌­ها را به سبکی که قبلا شاهد آن بودیم، ببندد. در این صورت قاعدتاً فروش نفت ما باز به کمتر از نیم میلیون بشکه در روز خواهد رسید.

وی افزود: از سوی دیگر همانطور که گفتم پیشبرد و قوام‌دهی آنچه در دولت ترامپ طرح ابراهیم نام‌گذاری شده بود و تنش‌زدایی بلندمدت میان اعراب و اسرائیل، هدف فرعی اوست و نیز تثبیت موضع خود در مورد دیپلماسی با ایران و اقدامات غیرقهرآمیز که نه از جانب اعراب و اسرائیل غافلگیر نشده و حتی تحت فشار نیز قرار نگیرد. روابط او با عربستان نیز تعریفی نداشت و نیاز به بازسازی داشت که به عنوان محور جهان عرب اهمیتی بیش از یک کشور دارد. بایدن در این سفر ضمناً تلاش کرده این روابط را تلطیف و بازسازی کند.