بررسی دستور کار مدیرکل آژانس در سفر به ایران/ ۲ گزارش آژانس و اظهارات علنی گروسی، ۴ کشور غربی را تحت فشار قرار داده است/ سیاست دولت رئیسی در مورد برجام هنوز روشن نیست

کوروش احمدی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در تحلیل سفر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران یک روز پیش از برگزاری جلسه شورای حکام در پاسخ به این سوال که این نگرانی وجود دارد که با صدور یک قطعنامه علیه ایران،‌ مجدد پای کشورمان به شورای امنیت سازمان ملل باز شود. پیش از این نیز خبرنگار وال استریت ژورنال از مخالفت تهران با سفر مدیرکل آژانس به تهران خبر داده بود دستور کار این سفر چیست و چه چشم‌اندازی را می‌توان در خصوص نتیجه نشست شورای حکام متصور بود، گفت: تاسف‌آور است که ما چنین خبرهایی را باید از رسانه‌های خارجی بشنویم و دوایر ذی ربط ایران در اطلاع‌رسانی در این موارد ممسک هستند.

وی افزود: راجع به دستور کار سفر، با توجه به دو گزارشی که آژانس در ٧ سپتامبر منتشر کرد و مصاحبه آقای گروسی، می‌توان حدس زد که دو موضوع در دستور کار این سفر است؛ نخست درخواست از ایران برای توضیح در مورد ادعای یافته شدن رد اورانیوم در ۴ سایت قدیمی که به عنوان سایت هسته‌ای اعلام نشده بودند. در این مورد آژانس مدعی است که طی حدود ٢ سال گذشته موفق به حل نهایی این مسئله نشده است. دوم دسترسی سریع به تجهیزات نظارتی آژانس برای تعویض کارت‌های حافظه و سرویس این تجهیزات به نحوی که نظارت بر فعالیت‌ها در مراکز هسته‌ای بتواند مداوما جریان داشته باشد و وقفه در آن ایجاد نشود. آژانس مدعی است که در غیر این‌صورت اعتماد به آنچه که «تداوم دریافت اطلاعات» از فعالیت‌های ایران می‌نامد، زائل خواهد شد. بنا بر این ادعا، کارشناسان آژانس هر سه ماه یکبار باید به تجهیزات نظارتی دسترسی داشته باشند و این بار از ٢۵ می تاکنون (یعنی حدود سه ماه و نیم) به تجهیزات دسترسی نداشته‌اند.

این تحلیلگر ارشد سیاست خارجی همچنین درباره اینکه آژانس روز چهارشنبه در بیانیه‌ای اعلام کرد مسائل پادمانی در مورد ۴ مکان اعلام نشده توسط ایران، هم‌چنان حل‌نشده است که این موضوع استدلال تهران مبنی بر اینکه از نظر پادمانی به تعهدات خود پایبند و تنها اجرای پروتکل الحاقی را متوقف کرده دچار خدشه می‌کند،‌ آیا این بیانیه آغازی بر شروع روند فشار بر تهران است، گفت: مواضع مسئولان ایرانی در مورد پایبندی به تعهدات پادمانی روشن است. آنها همچنین روشن کرده‌اند که تعهد فراپادمانی برای خود قائل نیستند؛ چراکه ایران رسما اعلام کرد که با توجه به قانون مجلس، اجرای  پروتکل الحاقی را  از ۲۳ فوریه متوقف کرده‌اند. با این حال ایران با ادامه کار تجهیزات نظارتی آژانس موافقت کرد با این فرض غیررسمی که بعد از احیای برجام محتوای این تجهیزات را در اختیار  آژانس قرار دهد.

وی ادامه داد: این توافق در ۲۴ ژوئن منقضی شد و هیچ سخنی در مورد ادامه یا توقف آن گفته نشد. از طرفی، قطعا سوالی که اکنون برای ۴ کشور غربی مطرح است این است که آیا قطعنامه‌ای علیه ایران در دستور کار نشست شورای حکام که از دوشنبه شروع می‌شود، قرار دهند یا خیر. در نشست قبلی شورای حکام ارائه قطعنامه‌ای در این مورد مدنظر بود، اما گفته شد که با توجه به ادامه مذاکرات وین منتفی شده است. در شرایطی که ایران تاکید کرده است که چنین اقدامی از سوی ۴ کشور غربی به مذاکرات هسته‌ای لطمه جدی وارد خواهد کرد، اینکه پیش‌نویس قطعنامه را به رای بگذارند یا خیر به مشغله بزرگی برای آنها تبدیل شده است. نکته منفی این است که دو گزارش آژانس و اظهارات علنی گروسی، ۴ کشور غربی را برای ارائه قطعنامه تحت فشار قرار داده است.

احمدی در پاسخ به این سوال که برخی صاحب نظران در روزهای اخیر نسبت به بازگشت کشور به دوران ادبیات «قطعنامه کاغذ پاره است» هشدار می‌دهند؛ آیا با توجه به آنچه تا امروز از سوی دولت جدید دیده‌ایم این خطر جدی است، گفت: واقعیت این است که سیاست دولت آقای رئیسی در مورد برجام هنوز روشن نیست. ایشان اغلب از «مذاکره برای رفع تحریم‌ها» سخن می‌گوید و اغلب سخنی از «احیای برجام» نیست. رئیس کمیسیون سیاست خارجی مجلس هم از ضرورت چارچوب و پلاتفرم جدیدی برای مذاکرات سخن گفته بود. روشن نیست که آیا این نظرات صرفا به خاطر سیاست داخلی ابراز می‌شود یا واقعا سیاست جدیدی در راه است.

وی یادآور شد: به لحاظ زمانی نیز آقای امیرعبدالهیان حرف از مذاکرات در ۳-۲ ماه بعد زده بود. لذا باید دید که آیا طرفین در حال اهرم‌سازی هستند یا این مواضع دلیل دیگری دارد. هنوز هم روشن نیست که آیا معاونان وزیر خارجه، بخصوص معاون سیاسی، تغییر خواهد کرد یا نه. البته با توجه به سپری شدن چند هفته از کار دولت آقای رئیسی، دولت جدید باید شناخت لازم را از شرایط و وضعیت کشور به دست آورده باشد و از جمله بر کم و کیف برجام بر اقتصاد واقف شده باشد.