مصرف کالای ایرانی در بستر اقتصاد شهری

دکتر سید محسن طباطبایی مزدآبادی دبیر انجمن علمی اقتصاد شهری و مدرس دانشگاه تهران در ادامه این یادداشت نوشت: همانطور که می‌دانیم امروزه شهرنشینی به شیوه غالب زندگی در جهان تبدیل شده و علاوه بر آن شهرها خود را به عنوان مکان مصرف جمعی عرضه می‌کنند اما شکلی از مصرف که سرمایه‌داری مروج آن است و متاسفانه در کشورهای رو به توسعه و از جمله کشور ما دنبال می‌شود نه تنها رستگاری اقتصادی را به دنبال نخواهد آورد بلکه وابستگی بیشتر و بیشتر به لحاظ اقتصادی را با خود همراه دارد و چون در جهت اقناع و ارضاء نیازهای کاذب است به لحاظ اجتماعی نیز جامعه را به سمت بیماری اجتماعی "مصرف گرایی مدرن" پیش می‌برد.

نمونه قابل ذکر این نوع مصرف گرایی در کشور ما را می‌توان مصرف محصولات آرایشی بهداشتی ذکر کرد که حدود یک سوم کل بازار مصرف این محصولات در خاورمیانه مربوط به ایران است.

ایران هفتمین کشور مصرف کننده این محصولات است و هر خانوار ایرانی حدود 5درصد درآمد سالانه‌اش را صرف محصولات آرایشی بهداشتی و زیبایی می‌کند در حالی‌که این آمار در آلمان 5/1 درصد و در انگلستان 7/1 درصد است. 

اما آن مصرفی که می‌تواند به موتور محرک توسعه اقتصادی و اجتماعی تبدیل شود مصرف کالای تولید داخل است چرا که چرخ اشتغال و صنعت را با خود به گردش در می‌آورد و از طرفی باعث ارتقاء اعتماد به نفس و غرور ملی می‌شود.

به همین خاطر است که الگوی اقتصاد مقاومتی که نسخه مترقی و جامع گذار به اقتصاد پایدار در کشور است اینگونه بر روی مفهوم تولید ملی تاکید دارد و در همین راستا رهبر فرزانه انقلاب شعار سال 1397 را حمایت از کالای ایرانی قرار دادند و با طرح این شعار آحاد مردم و مسئولین را به مشارکت در امر توسعه کشور فراخواندند. ناگفته پیداست که این شعار هم مسئولیت مردم را در جهت مصرف کالای ایرانی بالا برده و هم تولیدکنندگان داخلی را به ارتقاء کیفیت و رقابت پذیری ترغیب می‌کند.

اما برای تحقق این شعار و حرکت در مسیر اقتصاد مقاومتی بی‌تردید شهرها جایگاهی محوری خواهند داشت در کشور ما هم اکنون بیش از 73درصد جمعیت کشور در نزدیک به 1250 نقطه شهری ساکن هستند و نرخ رشد شهرنشینی کشور نیز تقریبا دو برابر میانگین جهانی است که حاکی از تداوم گرایش به شهرنشینی در سالهای آتی دارد.

بنابراین واضح است که هرگونه برنامه ریزی برای پیاده سازی الگوی اقتصاد مقاومتی باید در بستر شهرها باشد و فرهنگ سازی بویژه فرهنگ‌سازی در حوزه مصرف آنگونه که در بند 8 سیاستهای کلی بر آن تاکید شده است باید در شهرها انجام بگیرد.

از طرف دیگر مصرف کالای ایرانی همانطور که اشاره شد از طریق رونق اشتغال و فعال نمودن بخش‌های مختلف صنعت و خدمات خود منجر به رونق اقتصاد شهری خواهد شد.

حمایت از کالای ایرانی باعث رونق تولید در سرتاسر پهنه جغرافیایی کشور شده و در نتیجه کند شدن روند مهاجرتی به شهرهای بزرگ و به تبع آن کاهش آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی در حاشیه کلانشهرها را به همراه دارد.

حمایت از کالای ایرانی شهرها را به جای شهر مصرفی به شهر کارآفرین و خلاق رهنمون می‌کند و از این طریق مدیریت و اداره شهر را آسان می‌کند.

با این وصف به نظر می‌رسد سال حمایت از کالای ایرانی در ادامه و تکمیل کننده شعار سال 1396 یعنی تولید و اشتغال باشد و چنانچه چرخه تولید ایرانی و مصرف کالای ایرانی به درستی در کشور شکل بگیرد اقتصاد ایران بر بسیاری از چالش‌های خود از جمله بیکاری که نرخ آن حدود 5/12 درصد است و طبق اطلاعات طرح آمارگیری نیروی کار کشور در سال 1395 این نرخ در بین جوانان 20 تا 24 ساله بیش از 31 درصد است و همچنین رکود تورمی که گریبان بسیاری از بخشهای اقتصادی کشور را گرفته است عبور خواهد کرد.

پس بر دستگاه‌های اجرایی، نظارتی، سیاستگذاری، بخش خصوصی، سرمایه‌گذاران، دستگاه‌های تبلیغاتی و رسانه‌ای،  نهادهای علمی، آموزشی و تخصصی، عموم مردم، همه و همه تکلیف است حال که به چنین فراخوان عظیمی برای توسعه کشور دعوت شده اند، هرکدام نقش خود را به زیبایی و به نحو مطلوب ایفا کنند.