تصویر زن در سریال‌های تلویزیون؛ اغواگر، شرور و فتنه‌گر است

حمیدرضا مهدیزاده روزنامه نگار در کاروکارگر، با طیبه سیاوشی شاه عنایتی، چهره سیاسی اصلاح طلب و نماینده مردم تهران درباره مسائل پیرامون زنان و جامعه گفت‌وگو کرده است. مصاحبه زیر حاصل نزدیک به دوساعت گفتگو با طیبه سیاوشی شاه عنایتی است.

# به نظرم بد نیست برای اولین سوال به موضوع بررسی لایحه بودجه سال ۹۷ در کمیسیون تلفیق بپردازیم، به هر حال بسیاری از کارشناسان اقتصادی و حتی اساتید جامعه شناسی متفق النظر هستند که بخش عمده از دلایل ناآرامی های اخیر کشور مربوط به افزایش ناگهانی 50 درصدی قیمت حامل های انرژی به ویژه بنزین در این لایحه است. لطفا در این خصوص توضیح دهید.

شروع خوبی است . من معتقدم درهرمبحثی ابتدا باید در مورد داشته های مان صحبت کنیم و نه این که بخواهیم بر سر ایده آل ها با یکدیگر چانه زنی کنیم.در کمسیون تلفیق بودجه، عددی از مصارف داشتیم و همچنین عددی از درآمدها. دولت معتقد بود خروجی چنین نقشه ای که ترسیم کرده می شود اشتغال و یا به تعبیر سخنگوی دولت اشتغال بزرگ. ما هم اول تصورمان در کمیسیون تلفیق این بود که با افزایش 50 درصدی حامل های انرژی حتما می توان در جامعه اشتغال چشمگیر ایجاد کرد ولی ما نمایندگان حاضر در کمیسیون تلفیق در نهایت بررسی ها به این نتیجه رسیدیم که خطر ایجاد یک نارضایتی گسترده عمومی که در جامعه ایجاد می شود و حتی قبل از آن که کمیسیون تلفیق بخواهد در خصوص بودجه تصمیم گیری کند آن نارضایتی حداقل میان اقشار کم درآمد در شهرهای بزرگ و کوچک ایجاد شد، به مراتب بیشتر از رضایتمندی طبقه کارگر و یا حتی متوسط از ایجاد اشتغال اینچنینی است. هرچند که همه ما با نگاه دولت در افزایش قیمت حامل های انرژی موافق بودیم ولی دولت مرتکب یک اشتباه بزرگ شده بود که پس از چهار سال عدم افزایش قیمت، در سال پنجم و دور دوم که نیازی هم به گرفتن رای مجدد از ناحیه مردم ندارد خواهان افزایش 50 درصدی حامل های انرژی شد. هرچند که شاید چنین تحلیلی دوستان دولتی  ما نداشتند ولی برآیند اظهارنظر کارشناسان این شد. به هر حال جامعه نیز همواره متأثر از رفتارهای مسئولان است. پس طبیعی است که کمیسیون تلفیق با فزایش 50 درصدی موافقت نکند و قیمت بنزین همان 1000 تومان به تصویب رسید. به نظر می رسد که دولت باید درخصوص جذب سرمایه های خارجی و به ویژه جذب سرمایه های ایرانیان خارج نشین به داخل کشور بیشتر تلاش کند.

# شما معتقدید که دولت باید برای جذب سرمایه های خارجی تلاش بیشتر کند ولی احتمالا می‌پذیرید، مولفه‌های بسیاری در جذب و یا پس زدن درآمدهای خارجی تاثیرگذار است . به طور مثال آقای عباس عراقچی در تلویزیون اعلام می‌کند که یک شرکت خارجی قصد داشت در ایران 200 میلیون دلار سرمایه‌گذاری کند اما وقتی صداوسیما اعلام کرد تحریم‌ها همچنان پابرجاست، منصرف شدند.

درست است. متاسفانه کشور در زمینه ایجاد بسترهای مناسب سرمایه گذاری با مشکل روبروست و همچنین قوانین مزاحم برای ایجاد سرمایه گذاری هم در کشور فراوان است. خیلی وقت ها حتی خود من کمک کردم تا یک شرکت بتواند در ایران سرمایه گذاری کند ولی نتوانستند ادامه دهند. خیلی مواقع دولت هم مخالف نیست ولی قوانین اقتصادی ما دچار چالش هستند. مثلا می گویند توتال از ایران رفته، حتی ما نمایندگان مجلس نیز درست نمیدانیم که چه اتفاقی افتاده است.خوب سوال اینجاست که چرا در این زمینه کسی اطلاع رسانی شفاف و اقناعی به افکار عمومی نمی کند؟ البته این نکته را به دوستان برنامه بودجه هم توضیح داده ام که وقتی شما بودجه را روی سایت می گذارید اتفاق خیلی خوبیست ولی باید ابهام ها را هم به خوبی برطرف کنید. اما در خصوص رسانه ملی باید گفت آنها متاسفانه برای خودشان اصولی را تعریف کرده و حاضر هم نیستند تا کوچکترین تغییری در رفتار خود ایجاد کنند. هرچه شما بگویی که این اصول تبیینی باید با خواست و اراده اکثریت جامعه منطبق باشد گوش شنوایی وجود ندارد. شاید به همین دلیل است که با افزایش 7 درصدی بودجه فعلی صداوسیما در کمیسیون تلفیق مخالفت شد. می دانید که مطابق اجازه رهبر انقلاب مبلغ 150 میلیون دلار برایبودجه سال آینده صداوسیما درنظر گرفته شد. ذیل 4 میلیارد دلار اعلامی از صندوق توسعه ملی که برای رفع ریزگردها، آبادانی سیستان و بلوچستان، صنایع دفاعی و... تعلق گرفت. دلیل مخالفت اعضای کمیسیون تلفیق با افزایش بودجه صداوسیما فقط همین حرکت های افراطی مدیران شان بود که صدای اقشار مختلف مردم را درآورده است. حتی برنامه طنز هم که می سازند با نیش و کنایه به بخش بزرگی از مردم و دولت جلو می رود.

# آیا برآیند چنین اعمال فشارهایی می تواند منجر به تغییر رفتار مدیران صداوسیما در دیدن حقایق موجود جامعه شود؟

اگر منظورتان این است که مخالفت اعضای کمیسیون تلفیق با افزایش 7 درصدی بودجه سال آینده صداوسیما و به تبع آن موافقت نمایندگان در صحن با چنین تصمیمی منجر به حضور چهره های منتقد رفتارهای رادیکالی صداوسیما شود، نخیر چنین نخواهد شد. آنها اجازه حضور افرادی که به تعبیر من سوپاپ اطمینان نظام و جامعه هستند را ولو این که تفکرات بسیار متفاوتی با خوانش آقایان داشته باشند را هرگز در رسانه ملی نخواهند داد.

# مگر اصل سوم قانون اساسی متعلق به حقوق ملت نیست؟ رسانه ای که خود را ملی به حساب می‌آورد چطور می‌تواند اصولی خارج از منافع ملت داشته باشد؟

دقیقأ مساله همین است. آنها برای خود اصولی فردی تعیین کرده اند و به زور می خواهند آن را ملی قلمداد کنند. همین مستند خارج از دید که قرار بود پخش نشود را پخش کردند. چرا؟ چون قرار نیست منادی وحدت در جامعه باشند چون از ایجاد تفرقه میان گروه های سیاسی و جوانان احتمالا آقایان نفع می برند و چون خیلی از مسایل دیگر که ما از آن ها بی خبر هستیم.

# در حوزه زنان آیا رسانه ملی در راستای توانمند نشان دادن زن ایرانی در نزد افکار عمومی موفق عمل کرده است؟

من بارها به آقای علی عسگری عرض کرده ام تصویری را که شما از زنان به جامعه ارایه می کنید، چهره واقعی زن ایرانی نیست. نه در سریال ها و نه در برنامه های اجتماعی. متاسفانه در عمده

سریالها زن موجودی اغواگر، شرور و فتنه گر است و این موضوع به هیچ وجه قابل قبول نیست از جامعه زن ایرانی مفاخری چون پروین اعتصامی تحویل نه فقط جامعه ایرانی بلکه جهان داده شده است.

ما تا می‌گوییم صداوسیما باید دست از ارایه کلیشه های جنسیتی بردارد عده ای فریاد می زنند خانم مگر شما فمنیست هستی؟ خیر بنده فمنیست نیستم ولی معتقدم جامعه مذهبی- فرهنگی ایران باید تابع مقتضیات زمان باشد و عموم زنان نیز کاملا پایبند به موازین قانونی و شرعی جامعه هستند. صحبت اینجاست که چرا یک خانم می تواند در ادارات و بخش های دولتی کارشناس باشد ولی به مقام مدیریت نرسد. در واقع صداوسیما هم با پخش سریال هایی که درآن زنان عامل ایجاد درگیری هستند به چنین نگاه تبعیض آمیز کمک شایان می کند.

# این ایراد ظاهرا به خود مجلس هم برمی گردد وقتی که تعداد نمایندگان خانم 18 تن است.

بله این ایراد به مجلس نیز وارد است. البته تعداد نمایندگان خانم 17 نفر هستند و خانم مینو خالقی نتوانستند وارد شوند که در میان دوره آقای کامران جایگزین ایشان شد. واقعا مساله خانم خالقی و آنچه که برای شان اتفاق افتاد  تاسف بار بود. به راستی اگر به جای وی یک مرد به عنوان نماینده به مجلس می رسید آیا عکسهای خصوصی او نیز تا آن اندازه زیر ذره بین می رفت؟

گفتنش خیلی سخت است متاسفانه ورود به حریم خصوصی افراد به شکلی وحشتناک فراگیر شده و باید برای خلاصی از جنین وضعیت ناخوشایندی تدابیری شایسته وضع شود. البته می توان از شورای نگهبان هم کمی گله کنیم که چرا قانون رجل سیاسی را تبیین نمی کند.

# بسیاری از دانشجویان و اساتید دانشگاه در آن زمان به فراکسیون امید و آقای دکتر عارف انتقاد داشتند که چرا از کنار ماجرای مینو خالقی به راحتی و با مسامحه عبور کردند.

به نظرم آن زمان همه تلاش کردیم ولی شاید آقای دکتر عارف در آن مقطع تصورشان این بود که پیروزی لیست امید در انتخابات همزمان مجلس و شورای شهر تهران می تواند از اولویت بالاتری برخوردار باشد و باید این اکثریتی که با زحمت فراوان رای گرفته اند بدون مشکل وارد مجلس شوند

# آیا چنین استدلالی نمی تواند به مخاطب سیگنال دهد که اصلاح طلبان چپ گرا هم تحت فشار محافظه کار می شوند؟

خیر. باور کنید صحبت محافظه کاری نبود. بنده شاهد بودم که آقایان مطهری و عارف تا چه میزان تلاش کردند ولی متاسفانه کارها به نتیجه مطلوب درباره مینو خالقی نشد. ولی انتقاد شما را هم

می پذیرم . احتمالا می توانستیم به مراتب محکم تر عمل کنیم و اگر در خصوص مینو خالقی قاطعانه تر عمل می کردیم شاید ماجرای سپنتا اتفاق نمی افتاد.

# زمانی در موسسه مطالعات زنان بودید این موسسه قرار بود چه کاری برای خانم هایی انجام دهد که از سوی یک طیف تندرو محکوم هستند به خانه نشینی ؟

البته من مدت کوتاهی با دوستان در آن موسسه کار کردم. ولی برآیند نگاه هیئت مدیره در تحقیقات، پژوهش ها و همچنین حضور در مجامع جهانی منجر به ارایه تصویر نوینی از زن ایرانی شد که در عین اقتدار توانمند به لحاظ علمی بود. خوب آنها در طول فعالیت 30 ساله شان در طی کردن این راه خطیرنسبتأ موفق هم بوده اند. متاسفانه این نگاه کلیشه ای جنسیتی همیشه برای زنان ایرانی که مظهر شجاعت، اسقامت، صبر و نجابت هستند همیشه مشکلات زیادی را بوجود آورده است. کاملا با شما موافق هستم همیشه عده ای که فارغ از تصور عمومی عمدتأ هم از آقایان نیستند بلکه برخی از خانم هایی که ما خودمان مشابه شان را در مجلس هم دیده ایم به مقوله زن نگاهی یک بُعدی و تک زاویه ای دارند. البته دلایل زیادی چون تعصبات قومی و قبیله ای، سطح سواد، پرورش در خانواده هایی با چنین خصوصیات و... در شکل گیری چنین تفکراتی نقش بسزایی دارند. من در جلسات مختلف، بارها و بارها مجبور شده ام که به حاضران گوشزد کنم در قیاس میان توانمندی های میان زنان ومردان به به داشته های علمی و مهارت های شغلی شان توجه کنند و نه تمایز جنسیتی. به راستی این چه رسمی است که تا یک خانم در هر حوزه ای اظهارنظر می کند فردی وارد موضوعات خصوصی وی به عنوان یک زن شود که آیا متاهل هستید  یا مجردید و اگر مجرد هستید جدا شده اید و یا این که اصلا ازدواج نکرده اید ؟ چندتا فرزند دارید؟ و... تا زمانی که این نگاه تبعیض آمیز جنسیتی معیار قضاوت توانمندی های میان زنان و مردان در اجتماع است ما با مشکلات اینچنینی همچنان باید درگیر باشیم.

# این طرح کودک همسری که در مجلس مدتی مطرح شده بود به کجا رسید؟

وای خدا... این کودک همسری چقدر آزار دهنده است. ما به دنبال افزایش سن ازدواج از 13 سال به 16 سال بودیم ولی به هر دلایلی که البته مخالفت‌هایی هم از ناحیه آقایانی مطرح شد، فعلا قرار است به 15 سال افزایش پیدا کند البته بین 13 تا 15 سال باید با اجازه مراجع صالحه این گونه ازدواج ها صورت گیرد . شاید برخی فکر کنند که ما این گونه مشکلات را مثلا در جوامع اهل سنت داریم ولی کاملا اشتباه است خانم دکتری را به فراکسیون زنان آوردیم گفت در یکی از شهرستان های نزدیک به پایتخت نزدیک بود به خاطر طرح این مساله تیم پزشکی ما مورد حمله قرار بگیرد. این مساله بسیار پیچیده است. مثلا در دادگاه برای ازدواج دختران زیر 13 سال برخی از قضات برای این که به یقین برسند دختر به بلوغ عقلی رسیده است یک انگشتر طلا به وی نشان می دهند و از او می پرسند آیا این انگشتر طلاست؟ یک معضل هم مربوط به جاهایی است که ازدواج کودک همسرها اصلا ثبت نمی شود و طرف مرد در این ازدواج اتباع غیر ایرانی هستند که آن هم خود یک فاجعه ای است. مساله آخر مربوط به برخیاز دفاتر اسناد رسمی است که بعضا تخلف کرده و به صورت غیر قانونی چنین ازدواج هایی را ثبت می کنند. اگر خدا بخواهد در حال تنظیم یک طرح جامع و دقیق در خصوص افزایش سن ازدواج به 15 سال همانطور که عرض کردم، هستیم و برای فروردین ماه سال آینده به صحن می رسانیم. البته درخصوص سوال مربوط به بودجه یک نکته بسیار مهم را فراموش کرده بودم که باید عرض کنم. برای اولین بار توانستیم 5صدم درصد از اعتبارات هزینه های استانی را که معادل 230 میلیارد تومان است برای کمک هزینه زنان سرپرست خانوار که تحت نظر کمیته امداد و یا بهزیستی هستند را تصویب کنیم که این هم قدم بسیار خوبی است چرا که اگر پیگیری های مستمر در سال های آینده از سوی نمایندگان عضو کمیسیون تلفیق صورت بگیرد همین امر تبدیل به یک رویه قانونی شده و هر سال هم بر میزان اعتبار بر حسب تورم افزوده خواهد شد.  مساله بعد مربوط به کمک های مالی به زندانیان زن بود که در قانون قبلی باید اثبات می شد که معسر هستند که اثبات اعسار به مراتب برای شان سخت بود. بنابراین واژه اعسار را تبدیل به نیازمند کردیم هرچند که اثبات نیازمند هم کمی مشکل است ولی به مراتب از معسر بودن راحت تر است.