چرا شهاب حسینی جهانی‌ترین بازیگر سینمای ایران است؟

وقتی از ویژگی‌های یک بازیگر حرف می‌زنیم صرفاً به سبک و روش بازیگری او اشاره نمی‌کنیم، بلکه به مجموعه عوامل فیزیکی/ذهنی/هنری که در آن بازیگر به چشم می‌خورد و او را در مرتبه‌ای متفاوت از دیگر بازیگران هم نسلش قرار می‌دهد اشاره داریم. شهاب حسینی بازیگری است که راه درازی را پیموده تا به جایگاه فعلی‌اش در سینمای ایران(و جهان) رسیده است. او هم‌زمان با فوجی از ستارگان جوان (به مدد باز شدن نسبی فضا در نیمه دوم دهه هفتاد) پا به عرصه سینما و تلویزیون گذاشت. از بسیاری از ویژگی‌های ظاهری ستارگان آن نسل هم برخوردار نبود. اما این ظاهر نه چندان متفاوت بعدها بدل به یکی از شانس‌های اصلی شهاب حسینی برای ایفای نقش‌های متنوع در سینمای ایران شد.

شهاب حسینی نسبت به سایر هم نسلان خود چهره‌ای به شدت معمولی دارد. در ظاهرش چیز دندان‌گیری برای ارائه به مخاطب وجود ندارد. از چشم‌های رنگی، قیافه رمانتیک و هیکل ورزشکاری هم خبری نیست. شهاب حسینی تیپ بدی ندارد، اما ویژگی متمایزکننده‌ای هم ندارد که او را وادار کند در قالبی خاص محصور بماند. شهاب حسینی انقدر معمولی است که هم می‌تواند قباد دیوانسالار سریال شهرزاد باشد هم معلم فیلم امتحان نهایی. در هر دو این نقش‌ها هم به یک اندازه باورپذیر است.

شهاب حسینی خیلی خوب توانسته حواشی ناشی از شهرت را کنترل کند. حسینی بر خلاف بسیاری از هم‌نسلانش از خیر سلبریتی بودن گذشته و بدل به یک بازیگر شده است. کمتر او را در فضاهای عمومی می‌بینیم. کمتر می‌بینیم اظهارنظر سیاسی و اجتماعی کند و کمتر می‌بینیم مصاحبه‌ای انجام دهد که به حوزه کاری‌اش بی ارتباط باشد. البته این به آن معنا نیست که شهاب حسینی به طور کامل خودش را از عرصه عمومی حذف کرده است (مثل پارسا پیروزفر و بهرام رادان).

او در عرصه عمومی حضور دارد، موضع می‌گیرد و اظهارنظر می‌کند، اما به قدری که نیاز است نه به اندازه‌ای که مردم را دل‌زده کند. ستارگان دیگر سینمای ایران مثل باران کوثری، مهناز افشار، پگاه آهنگرانی، نوید محمدزاده، محمدرضا گلزار و ترانه علیدوستی گاهاً انقدر غرق در حیطه‌های دیگری به جز سینما می‌شوند که حرفه اصلی‌شان فراموش می‌شود. اما شهاب حسینی با مشی اعتدالی که برگزیده توانسته توازن بسیار خوبی بین نقش‌هایی که بازی می‌کند و حواشی سینما برقرار کند. به طوری که نه از عرصه عمومی حذف شود و نه با اظهارنظرهای بی‌مورد سر از بی‌راهه‌های خطرناکی درآورد که به یک بازیگر سینما ارتباطی ندارد. این مسئله بر روی پرسونای بازیگری شهاب حسینی هم تاثیر گذاشته.

در واقع شهاب حسینی برای مردم ایرانی هم یک ستاره است هم یک بازیگر. مردم او را به این شکل پذیرفته‌اند که او شهاب حسینی است که می‌تواند در هر نقشی حضور داشته باشد. چرا که با حضور دائمی در عرصه عمومی شمایل خاصی از خودش نساخته که مجبور شود منطبق با آن شمایل دست به انتخاب بزند. شهاب حسینی می‌تواند به راحتی هم یک پسر روستایی در شمال ایران باشد(فیلم من و زیبا) و هم یک ستاره بی‌اخلاق سینما( فیلم سوپر استار). می‌تواند هم در جهان نمایشی و شکیل حسن فتحی پذیرفتنی باشد و هم در جهان رئالیستی و واقع‌گرای اصغر فرهادی.

در حالی که بعید است کسی بتواند باران کوثری را در نقش یک شخصیت حواس پرت یا عامی فرض کند. یا کسی بپذیرد محمدرضا گلزار در یک فیلم سینمایی آدم بکشد. یا ترانه علیدوستی بتواند نقش یک معلول ذهنی یا کارمند معمولی را بازی کند. اما تماشاگر به سبب تصوری که از شهاب حسینی دارد می‌تواند او را در هر قالبی بپذیرد. شهاب حسینی این ویژگی را بیش از هر چیز مدیون حضور معقول و به اندازه‌اش در عرصه عمومی است.

او با حضور دائمی در فضای مجازی و با اظهارنظرهای بی‌مورد کاری نکرده که در اطرافش فضای خاصی به وجود بیاید تا آن فضا توقعی در ذهن تماشاگر ایجاد کند. اما شهاب حسینی ویژگی بارز دیگری هم دارد که او را از سایر هم‌ نسلانش متمایز می‌کند و آن قدرت انطباق بالای او با جهان ذهنی کارگردان‌های مختلف است. شهاب حسینی به خوبی این نکته را دریافته که هر نقشی نباید شبیه او شود تا بتواند بازی‌اش کند بلکه این اوست که باید خودش را شبیه نقش کند تا بتواند از پس ایفای آن نقش بر بیاید. این انعطاف باعث می‌شود که بتواند در هر پروژه‌ای با خیال راحت حضور داشته باشد، بدون این‌که نگران باشد نقش‌هایی که بازی می‌کند تکراری به نظر برسد.

او به خوبی می‌داند برای هر نقش چه اقداماتی را باید انجام داد تا آن نقش در ذهن تماشاگر ماندگار شود. مثلاً هر چقدر اغراق برای ایفای نقش حجت در جدایی نادر از سیمین لازم است، برای نقشی مثل معلم فیلم امتحان نهایی یک سم است. اما حسینی از پس ایفای هر دو نقش بر می‌آید بدون این‌که خدشه‌ای به جایگاهش به عنوان یک ستاره/بازیگر وارد شود. این توانایی باعث شده شهاب حسینی انتخاب اول بسیاری از کارگردان‌های سینمای ایران برای حضور در نقش‌های مختلف باشد.

ویژگی مهم دیگری که شهاب حسینی را بدل می‌کند به یک ستاره جهانی می‌کند معمولی بودن اوست. شهاب حسینی با این‌که تیپ بدی ندارد، نسبتاً خوش‌قیافه است و صدای گرمی دارد اما هیچ‌کدام از این ویژگی‌ها نسبت به دیگری انقدر پررنگ نیست که سایه‌اش را روی پرسونای بازیگری شهاب حسینی بی‌اندازد.منتقدی نوشته بود پیمان معادی با این‌که در ابد و یک روز عالی بازی می‌کند اما نتوانسته فکری برای صدای شیک و شفافش بکند. حق با اوست و تقصیر معادی هم نیست. صدای معادی برای نقش مرتضی خیلی شیک و جوان است. اما شهاب حسینی این شانس را دارد که هیچ‌کدام از ویژگی‌های ظاهری‌اش بر دیگری نمی‌چربد و این مسئله امکانات وسیعی را در اختیار او قرار می‌دهد تا نقش‌های مختلفی را بازی کند.

به خاطر همین هم هست که به راحتی می‌توان شهاب حسینی را کنار بزرگترین ستارگان دنیای سینما فرض کرد. می‌توان فرض کرد او در یک کمدی/رمانتیک کنار اما استون قرار بگیرد یا در یک درام تاریخی هم‌پای راسل کرو بدرخشد. این در حالی است که هیچ‌کدام از بازیگران ایرانی را نمی‌توان در چنین وضعیتی تصور کرد. نمی‌توان نوید محمدزاده را به جای رایان گاسلینگ در لالالند فرض کرد. نمی‌توان فرض کرد باران کوثری بتواند نقش جسیکا چستین را در سی دقیقه بامداد بازی کند. اما می‌توان تصور کرد شهاب حسینی به خوبی از پس ایفای نقش ریچی دیماسیو به جای بردلی کوپر در گوش بری آمریکایی برآید.

می‌توان تصور کرد به اندازه رایان گاسلینگ در لالالند خوب باشد یا بتواند نقشی مشابه دی کاپریو را در هوانورد بازی کند. تمام بازیگرانی که تا به امروز برای بازی در نقش‌های مختلف به خارج از ایران رفته‌اند به خاطر ویژگی‌های ظاهریشان بوده. اما می‌توان اُمید داشت شهاب حسینی به سبب ویژگی‌های منحصر به فردی که دارد جذب پروژه‌های مهم سینمای جهان شود. ویژگی‌هایی که وجود تمامی آن‌ها به هنر بازیگری یک فرد ربطی ندارد. بعضی از این ویژگی‌ها خدادادی است(مثل ویژگی‌های فیزیکی)، بعضی‌ها ذهنی است(مثل توانایی بالای انطباق با نقش‌های مختلف) و بعضی‌ها هنری است(مثل قدرت اجرای هر نقش بر اساس ویژگی‌های خود آن نقش و نه بر مبنای پرسونای شکل گرفته حول بازیگر). در میان هم نسلان حسینی کسی نیست که چنین قدرتی را داشته باشد، پس شهاب حسینی را می‌توان جهانی‌ترین بازیگر سینمای ایران دانست، نه به خاطر جوایزی که برده، بلکه به خاطر ویژگی‌هایی منحصر به فردی است که او نسبت به سایر ستارگان سینمای ایران دارد.

 منبع: مازیار وکیلی- رویداد 24